Sonja Stojadinoviq
Me disa lëvizje gjeopolitike shahu, Kina ka dëshmuar se armët dhe lufta nuk janë gjithmonë e vetmja rrugë drejt dominimit global.
Diplomacia e vaksinave është një qasje e njohur në marrëdhëniet ndërkombëtare e cila është një degë e diplomacisë globale shëndetësore dhe në të cilën ofrimi i vaksinave përdoret për të themeluar marrëdhënie diplomatike dhe ndikim në sferën ndërkombëtare. Kjo qasje nuk është e shekullit të 21-të, por një nga shembujt e parë të diplomacisë së vaksinave ishte dërgimi i vaksinave të fruthit nga ana e Britanisë së Madhe në Francë në vitin 1801 edhe pse të dy vendet ishin në luftë. Ky lloj bashkëpunimi diplomatik dhe zgjerimi i ndikimit vazhdoi edhe gjatë Luftës së Ftohtë, kur Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik bashkëpunuan për krijimin e vaksinës kundër poliomielitit.
Llojet e ndryshme të asistencës dhe mbështetjes mjekësore që në fillim dhe gjatë kohës së pandemisë me Covid-19, u shkëmbyen nga vendet në mbarë botën, përveç pajisjeve mjekësore, më vonë përfshinin edhe vaksinat për virusin që ishte edhe më i pranishëm. Sistemi COVAX, i cili shërben për të lidhur vendet me prodhuesit e pajisjeve mjekësore dhe vaksinave, tek të cilët Maqedonia mbështetej maksimalisht për të siguruar vaksinat, nuk arriti t'i përmbushë të gjitha kërkesat menjëherë. Nga ana tjetër, Kina dhe Rusia të cilat për shkak të madhësisë së territoreve dhe numrit të popullsisë, veçanërisht Kina, kane laboratorë të pajisur mirë për prodhimin e vaksinave, kanë filluar të plotësojnë boshllëkun e kërkesës për vaksina.
Kjo hapësirë, e cila u krijua ndërmjet kërkesës dhe ofertës së vaksinave në mbarë botën, u përdor veçanërisht nga ana e Kinës, e cila arriti të dorëzojë vaksinën e saj për virusin Covid-19 në shumë vende të botës, veçanërisht në Afrikë dhe Amerikën e Jugut. Vendet e Botës së parë preferuan vaksinat e prodhuara nga vendet perëndimore, si për shembull Pfizer, Moderna dhe Astra Zeneka dhe me shumë dyshim i shikonin dhe ende i shikojnë vaksinat kineze Sinofarm dhe Sinovak.
Kjo qasje kritike ndaj vaksinave kineze nga ana e botës perëndimore nuk është vetëm për shkak të dallimeve në mënyrën e prodhimit të vaksinës, por edhe për shkak të mungesës së provave klinike të publikuara mbi suksesin e vaksinës në luftën kundër virusit. Vaksina kineze bazohet në një sistem vektori të virusit të inaktivizuar, i cili është një sistem i përhapur i prodhimit të vaksinave dhe është përdorur dhe përdoret ende në Institutin e Vaksinave Torlak në Beograd, i cili gjithashtu prodhoi vaksina në kohën e ish-Jugosllavisë. Megjithëse ky ndryshim në teknologji është ende duke u përdorur nga publiku perëndimor për të ulur cilësinë e vaksinave kineze dhe për të detyruar një sistem të ri të pjesshëm të vaksinave mRNA, disi po harrohet se vaksinat Johnson dhe Johnson dhe AstraZeneka prodhohen duke përdorur të njëjtën teknologji, janë të miratuara nga Agjencia Evropiane e Barnave (EMA) dhe janë pranuar në disa vende të caktuara evropiane.
Megjithatë, ky qëndrim nga ana e botës perëndimore nuk e pengoi qeverinë kineze të zgjeronte ndikimin e saj globalisht përmes shpërndarjes masive të vaksinave të saj dhe që vaksinat të arrinin në Brazil, Serbi, Hungari, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Senegal. Nga ana tjetër, megjithëse Kina arriti të krijonte dy vaksina në një kohë shumë të shkurtër, ajo përsëri duhej të transferonte një pjesë të prodhimtarisë së saj masive në Indi, sepse Instituti për serume atje (Serum Institute) është prodhuesi më i madh në botë i vaksinave dhe ka kushtet për të përmbushur kërkesat e autoriteteve kineze.
Burimi: shutterstock.com
Kina gjithashtu nënshkroi një kontratë për prodhimin e vaksinave të saj me Institutin “Torlak” për vaksina dhe serume në Beograd, i cili arriti të zgjerojë fushështrirjen e prodhimit të vaksinave. Kjo barrë e re mbi Institutin Indian ka krijuar një problem në prodhimin e vaksinave indiane kundër Covid-19 (versioni lokal Covishield i Astra Zeneka dhe Covaxin i zhvilluar nga kompania indiane Bharat Biotech International). Prodhimtaria masive për nevojat e vendeve të huaja e vendosi shtetin indian në një pozitë të keqe, sepse ata nuk mund të furnizonin qytetarët e tyre me vaksina dhe kjo kontribuoi në përhapjen e virusit në vend. Nga ana tjetër, Kina ka përdorur rrjetin e saj të krijuar përmes iniciativës ˝Një rrip, një rrugë˝ dhe ka zgjeruar numrin e vendeve përdoruese të vaksinave të saj.
Vaksinat si pjesë e iniciativës ˝Një rrip, një rrugë˝
Ajo që në vendin tonë njihet si pjesë e iniciativës kineze ˝Një rrip, një rrugë˝ (BRI Belt and Road Initiative) i përket ndërtimit të rrugës Kërçovë-Ohër dhe aksit rrugor Milladinovci - Shtip të cilat financohen nga kapitali kinez. Megjithëse fokusi kinez i kësaj nisme është kryesisht në investimet në infrastrukturë rrugore, hekurudha dhe porte, kjo nismë mbulon gjithashtu edhe bashkëpunimin në shumë fusha të tjera si mjekësia, teknologjia, kultura, aftësitë, bashkëpunimi akademik dhe përhapja e kulturës dhe gjuhës kineze përmes qendrave kulturore kineze.
Përmes kësaj nisme, Kina kishte shpërndarë mbi 350 milionë vaksina në vendet partnere, përfshirë edhe Maqedoninë. Në kuadër të nismës ˝Një rrip, një rrugë˝ ekziston një seksion i veçantë për bashkëpunim në fushën e shëndetësisë, i ashtuquajturi Rruga e mëndafshit shëndetësor (Health Silk Road) i cili mbulon: përfshirjen e personelit mjekësor në programet për forcimin e kapaciteteve për kriza në shëndetin publik, trajnimin e ekipeve për ndihmë në situata krize, promovimin e mjekësisë tradicionale kineze, mjekimin falas nga mjekët kinezë jashtë vendit.
Të mos harrojmë se në fillim të pandemisë, kur Italia ishte në krizën e saj më të madhe, Kina ishte ajo që dërgoi furnizime mjekësore dhe së bashku me Kubën dërguan në ndihmë edhe ekipe mjekësh. Kina nuk vendosi ta bëjë këtë gjest mbështetjeje dhe ndihmë vetëm për arsye humanitare, por si një përpjekje për të përmirësuar imazhin e saj të dëmtuar në botë, i cili ishte dëmtuar për shkak të qendrës së shpërthimit të virusit në Wuhan si pjesë e një nisme shëndetësore dhe për faktin se edhe Italia është gjithashtu pjesë e iniciativës BRI.
Ndërsa anëtarët e BE-së së bashku me Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë blerë më shumë vaksina sesa u duhen dhe marrëveshjet jotransparente me prodhuesit nuk lejojnë donacione në vende të tjera, Kina i ka shpallur vaksinat një të mirë publike globale (global public good). Nëpërmjet Iniciativave të Bashkëpunimit me Afrikën (FOCAC), bashkëpunimit me vendet e Evropës Qendrore 17 + 1 dhe Shoqatës së Kombeve të Azisë Juglindore (ASEAN), Kina ka transportuar me sukses vaksinat e saj dhe nëpërmjet tyre ka shtrirë edhe ndikimin e saj.
Pararendësja e kësaj diplomacie të vaksinave të Kinës u shfaq në formën e një “diplomacie të maskave” në formën e dhurimeve të furnizimeve mjekësore, kryesisht maska dhe respiratorë për vendet më të prekura nga pandemia, pasi Kina është sërish prodhuesi më i madh në botë i pajisjeve mjekësore. Kjo varësi botërore nga sistemi i prodhimit të Kinës është kryesisht për shkak të kontraktimit ose transferimit (outsourcing) të sistemeve të prodhimit të shumë korporatave botërore (pjesë elektronik dhe kompjuterike, mobilje, pajisje mjekësore, tekstile) në Kinë për shkak të punës së lirë manuale.
Pse Kina pati sukses?
Suksesi i Kinës në diplomacinë e vaksinave nuk është vetëm për shkak të rritjes ekonomike që ka pasur në 20 vitet e fundit, e cila nga një dragua letër siç e quajnë analistët perëndimorë, është kthyer realisht në një dragua të vërtetë aziatik. Kina ka synuar gjithnjë e më shumë vendet jashtë Evropës dhe Amerikës së Veriut, përkatësisht vendet në zhvillim dhe Botën e Tretë, të cilët ishin harruar plotësisht nga vendet perëndimore në garën për vaksina. Nëpërmjet marrëveshjeve dypalëshe dhe shumëpalëshe krijoi bashkëpunim të fortë dhe i kushtoi rëndësi të veçantë secilit vend partner.
Ajo arriti të hyjë në Evropë përmes Hungarisë, e cila ishte e para që pranoi vaksinat kineze, kurse në Ballkan përmes Serbisë, e cila u shndërrua në një qendër për prodhimin e vaksinave, ndërsa kryeministri kinez Li Keqiang u dha përparësi vendeve në rajonin e ASEAN. Me këto lëvizje, Kina forcoi marrëdhëniet me fqinjët e saj në Azi dhe fitoi aleatë të rinj në Evropë.
Qëndrimi injorant i vendeve perëndimore ndaj pjesës tjetër të botës në stilin e “së pari ne pastaj të tjerët” dhe mbrojtja e interesave të biznesit të prodhuesve të vaksinave janë një nga arsyet pse Kina arriti të mbushë hapësirën në furnizimin me vaksina dhe u dha një mësim vendeve perëndimore në luftën kundër pandemisë. Edhe pse ka interesa ekonomike pas donacioneve shumëmilionëshe të vaksinave të Kinës, kurse shumë vende afrikane do të paguajnë për vaksinat nëpërmjet huave nga vetë Kina, Sinofarm dhe Sinovak janë gjeografikisht shumë prapa Pfizer dhe Moderna. Lëvizja e shahut e Kinës po ndihmon në ndryshimin e pozicionit të Kinës përballë Shteteve të Bashkuara dhe BE-së në rrafsh global.
Edhe pse opinioni publik global është ende i formësuar nga mediat perëndimore dhe këndvështrimi i tyre për Kinën dhe zgjerimin e saj, analistët amerikanë pranojnë se Kina ngadalë po merr drejtimin global nga Shtetet e Bashkuara. Kina, nga ana tjetër, ka dëshmuar se armët dhe lufta nuk janë gjithmonë e vetmja rrugë drejt dominimit global. Ekziston diçka edhe në mjekësi, shkencë, shëndetësi dhe vaksina.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
