Plani ekonomik i BE-së për Ballkanin Perëndimor sinjalizon një të ardhme pozitive për Maqedoninë. Megjithatë, suksesi i kësaj nisme do të varet nga zbatimi efektiv i tij.
Në fjalimin e saj në forumin GLOBSEC, Presidentja Ursula von der Leyen përshkroi pozicionin e Bashkimit Evropian për luftën në Ukrainë, ndërsa prezantoi një iniciativë të re kyçe të rritjes për Ballkanin Perëndimor. Implikimet e këtij plani për Ballkanin Perëndimor, veçanërisht për Maqedoninë, janë intriguese dhe ia vlen të analizohen nga pikëpamja teorike për të kuptuar më mirë pse BE-ja zgjodhi këtë plan të veçantë.
Plani i rritjes i Von der Leyen është ndërtuar mbi katër shtylla, secila prej të cilave mbart implikime ekonomike që mund të riformësojnë të ardhmen e Maqedonisë.
Shtylla I – Përafrimi drejt Tregut të Përbashkët të BE-së
Shtylla e parë përpiqet ta afrojë Ballkanin Perëndimor me tregun e përbashkët të BE-së. Nga pikëpamja ekonomike, kjo mund të forcojë ndjeshëm perspektivat tregtare të Maqedonisë, duke çuar potencialisht në rritjen e rritjes së PBB-së.
Kjo mbështetet nga disa teori ekonomike, veçanërisht nga teoria e avantazheve krahasuese dhe ekonomitë e shkallës.
Teoria e avantazhit krahasues sugjeron që vendet duhet të fokusohen në prodhimin e mallrave dhe shërbimeve që mund të prodhojnë në mënyrë më efikase (me kosto oportune më të ulëta) sesa vendet e tjera. Duke fituar akses në tregun e vetëm të BE-së, Maqedonia mund të fokusohet në eksportimin e mallrave dhe shërbimeve në të cilat ka një avantazh krahasues, duke rritur efikasitetin e saj ekonomik dhe duke çuar në rritjen e mundshme të PBB-së.
Teoria e ekonomive të shkallës është një tjetër parim i rëndësishëm ekonomik. Me rritjen e vëllimit të prodhimit, kostoja mesatare e prodhimit të secilës njësi zvogëlohet.
Me qasje në një treg më të madh prej 450 milionë konsumatorësh, firmat maqedonase mund të prodhojnë dhe shesin mallra në një shkallë më të madhe, duke ulur kështu kostot mesatare dhe potencialisht duke rritur rentabilitetin. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për industri të tilla si tregtia elektronike ose siguria kibernetike.
Teoria e rritjes endogjene mund të jetë gjithashtu e zbatueshme. Kjo teori thekson rëndësinë e njohurive dhe inovacionit në nxitjen e rritjes së qëndrueshme ekonomike. Duke marrë pjesë në tregun e vetëm digjital të BE-së, Maqedonia mund të inkurajojë inovacionin dhe përparimin teknologjik, që do të çojë në rritje ekonomike afatgjatë.
Shtylla II – Thellimi i integrimit ekonomik rajonal
Shtylla e dytë fokusohet në thellimin e integrimit ekonomik rajonal i cili mbështetet nga disa teori ekonomike, veçanërisht teoritë e integrimit ekonomik, modeli i gravitetit të tregtisë ndërkombëtare dhe gjeografia e re ekonomike.
Teoria e integrimit ekonomik argumenton se vendet në një rajon mund të përfitojnë nga reduktimi i barrierave tregtare, rregulloret e harmonizuara dhe rritja e bashkëpunimit. Kjo teori sugjeron se një integrim i tillë mund të çojë në rritjen e tregtisë dhe investimeve të huaja direkte (FDI), duke çuar në përmirësimin e performancës ekonomike për të gjitha vendet e përfshira.
Modeli i gravitetit të tregtisë ndërkombëtare tregon se ekonomitë më të mëdha dhe ato që janë më afër njëra-tjetrës kanë më shumë gjasa të bëjnë tregti me njëra-tjetrën. Sipas këtij modeli, duke thelluar integrimin ekonomik, Maqedonia do të mund të rriste tregtinë me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor dhe ekonomitë më të mëdha evropiane, duke nxitur rritjen e saj ekonomike.
Gjeografia e re ekonomike ofron pasqyrë se si integrimi ekonomik mund të çojë në krijimin e mundësive të reja ekonomike. Reduktimi i barrierave tregtare dhe nxitja e integrimit mund të çojë në përqendrimin e aktivitetit ekonomik në zona të caktuara, duke krijuar "ekonomi aglomerate" dhe duke nxitur zhvillimin rajonal.
Teoria e "përhapjes së IHD-ve" sugjeron se rritja e investimeve të huaja direkte, si rezultat i një integrimi më të madh rajonal, mund të çojë në përhapje pozitive në vendin pritës, të cilat mund të vijnë në formën e transferimit të teknologjisë, formimit të kapitalit njerëzor dhe përmirësimeve të tjera të produktivitetit.
Shtylla III – Sistem të pavarur gjyqësor dhe luftë kundër korrupsionit
Shtylla e tretë ka të bëjë me përshpejtimin e reformave thelbësore. Këtu, thirrja për një gjyqësor të pavarur, prokurime publike transparente dhe një luftë të forcuar kundër korrupsionit i bën jehonë rekomandimeve të kahershme të ekonomistëve për përmirësim të qeverisjes dhe ndërtimit të institucioneve.
Burimi: Pixabay
Kjo mbështetet nga teoria e ekonomisë institucionale, e fokusuar kryesisht në rolin e institucioneve në formësimin e sjelljes ekonomike, dhe nga teoria e zhvillimit të qëndrueshëm.
Ekonomia institucionale sugjeron që struktura dhe cilësia e institucioneve – si sistemi gjyqësor dhe proceset e prokurimit publik – luajnë një rol të rëndësishëm në performancën ekonomike. Këto institucione ndihmojnë në krijimin e një mjedisi të parashikueshëm, duke ulur kështu pasigurinë dhe kostot e transaksionit, duke stimuluar kështu aktivitetin ekonomik.
Për më tepër, institucionet efektive, si ato që luftojnë korrupsionin, mund të rrisin efikasitetin ekonomik dhe të stimulojnë rritjen ekonomike duke promovuar drejtësinë dhe konkurrencën. Prandaj, thirrja për një gjyqësor të pavarur, prokurim publik transparent dhe përpjekje të forcuara kundër korrupsionit rezonojnë me parimet e ekonomisë institucionale.
Theksi në reformat e tregut të energjisë është në përputhje me teorinë e zhvillimit të qëndrueshëm. Sipas kësaj teorie, zhvillimi ekonomik duhet të plotësojë nevojat e së tashmes pa kompromentuar aftësinë e brezave të ardhshëm për të përmbushur nevojat e tyre.
Kalimi në një treg më të larmishëm të energjisë bazuar në burimet e rinovueshme është një hap kyç drejt zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik. Teoria e zhvillimit të qëndrueshëm thekson nevojën për të integruar konsideratat mjedisore në planifikimin dhe vendimmarrjen ekonomike.
Shtylla IV – Kapital për reforma dhe investime
Së fundi, premtimi për rritjen e burimeve financiare të para-aderimit mund t'i sigurojë Maqedonisë kapitalin thelbësor të nevojshëm për të lehtësuar këto reforma dhe investime.
Rritja e financimit mund të stimulojë rritjen ekonomike, të ulë presionin fiskal dhe të sigurojë një tampon kundër goditjeve ekonomike, në përputhje me teorinë e federalizmit fiskal dhe konceptin e stimulit fiskal kejnsian.
Teoria e federalizmit fiskal, e cila përfshin marrëdhëniet fiskale midis niveleve të ndryshme të qeverisjes, sugjeron që organet më të mëdha qendrore (si BE) në disa raste mund të ofrojnë të mira publike në mënyrë më efikase dhe mund të menaxhojnë më mirë me stabilizimin dhe rishpërndarjen.
Kështu, financimi i para-anëtarësimit nga BE-ja mund të konsiderohet si një transferim fiskal nga një organ federal në një ent më të vogël rajonal për të lehtësuar investimet, reformat dhe ndarjen e rrezikut të nevojshëm.
Koncepti kejnsian i stimulit fiskal propozon që shpenzimet qeveritare mund të stimulojnë rritjen ekonomike, veçanërisht gjatë periudhave të krizës ekonomike ose rritjes së ngadaltë.
Sipas kësaj teorie, hyrja e burimeve financiare nga BE-ja mund të shërbejë si stimul ekonomik, duke rritur kërkesën agregate, duke inkurajuar investimet, duke krijuar vende pune dhe në fund të fundit duke nxitur rritjen ekonomike në Maqedoni. Ky koncept është veçanërisht i rëndësishëm në kohë pasigurie ekonomike ose rënie ekonomike, pasi rritja e shpenzimeve qeveritare mund të ndihmojë në kompensimin e uljes së shpenzimeve të sektorit privat.
Në përgjithësi, plani i rritjes së von der Leyen për Ballkanin Perëndimor përfaqëson një qasje gjithëpërfshirëse për stimulimin e rritjes dhe zhvillimit ekonomik në rajon dhe sinjalizon një të ardhme pozitive për Maqedoninë.
Megjithatë, suksesi i kësaj nisme do të përqendrohet në zbatimin efektiv, duke përfshirë aftësinë e qeverisë për të ndërmarrë reformat e nevojshme dhe për të menaxhuar siç duhet fluksin e pritur të burimeve financiare për t'i kthyer ato në rritje të qëndrueshme ekonomike.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
