fbpx

Србија по изборите – дали има задоволни по 21 јуни, 2020?

Слаѓана Коматина

Политика

26.08.20

Прегледи

Слаѓана Коматина

Slagana Komatina

По изборите во јуни, владејачката Српска напредна партија има причини да биде до одреден степен незадоволна од епилогот на овој изборен циклус. Фактот дека не постои „вистинска“ опозиција во парламентот е нешто што сигурно ќе остави дамка на супериорниот резултат што го оствари оваа партија. Партиите кои се залагаа за бојкот се наоѓаат во момент на преиспитување на своите политички потези и позиционирање на своите сили за новите предизвици што ќе се најдат пред нив уште во 2022 година. Вистинскиот успех на бојкотот ќе се види во наредните две години.

Во новото, 12. свикување на Собранието на Србија од 1990 година, доколку не ги броиме партиите на националните малцинства, од политичките опции што досега ја претставуваа опозицијата, влезе само една партија. Ваквите изборни резултати, што се случија во сенка на светската пандемија „КОВИД-19“, секако претставуваат реткост во политичкиот живот на Србија и се чини дека овие избори се само увертира на претстојните изборни циклуси, во кои се очекува од опозицијата да направи повеќе од бојкот.

Слика на новиот парламент

На овие избори учествуваа вкупно 21 избирачки список, што е најголем број учесници во еден изборен циклус од 2008 година. Цензусот за влез во Националното собрание веднаш пред изборите беше намален на 3% (без соодветна јавна расправа, јавно слушање или поширок јавен дијалог за предложените измени), што не беше доволно за повеќе од три изборни списоци да влезат во парламентот (освен партиите на националните малцинства). Ова доведе до формирање на парламент во кој само 14 од 250 пратеници (СПАС и малцинската СДА Санџак) до сега не се во коалиција со владејачката партија на кое било ниво на власт, и со самото тоа дадоа одредена слика за состојбата во која се наоѓа демократијата во Србија, а тоа е дека само два списоци би влегле во Собранието - списоците на владејачката коалиција, СНС и СПС и дека не дошло до намалување на цензусот.

Ситуацијата во која се наоѓа демократијата во Србија, секако не е новост, бидејќи од парламентарните избори во 2014 година, СНС доминираше во политичкиот живот на Србија, но овој изборен циклус ја направи ситуацијата очигледна. Србија доби Национално собрание кое нема да може да ја извршува својата основна функција, контролата на извршната власт. Треба да се истакне дека не е новост дека една политичка опција во Србија постигнува доминантна поддршка од граѓаните. Со приближно два милиони гласови, Српската напредна партија го постигна третиот најдобар резултат во историјата на српскиот повеќепартиски систем, веднаш зад Социјалистичката партија на Србија (1990 година) и Демократската опозиција на Србија (2000 година), но и во двата случаи политичките партии влегоа во парламентот со опции претставени од опозициските струи во Србија, што не е случај овој пат.

Победници и губитници

Изборниот процес помина значително помирно отколку што очекуваше секој. Секако, треба да се напомене дека победникот на изборите беше познат уште пред тие да се одржат, како и фактот дека јавноста беше фокусирана врз другите аспекти на самиот процес: бојкотот на опозициските партии и фактот дека изборите се одржуваат за време на светска пандемија. Самиот ден на изборите беше релативно ефикасен, во согласност со мерките препорачани за заштита од Ковид-19 од страна на мнозинството избирачки одбори (Според наодите на набудувачите на ЦеСИД во примерок од 500 избирачки места, во повеќето случаи е забележано дека се почитувани мерките предвидени од Кризниот штаб и истите се поврзани со безбедното гласање во рамките на избирачкото место.)

Сепак, се чини дека излезноста која на крајот изнесуваше 48,93 проценти не ги исполни очекувањата ниту на бојкотираните партии, ниту на Српската напредна партија. Помалку од половина од гласачите се покажа дека не ја поддржуваа владејачката коалиција, додека значително повеќе од 3 милиони гласачи не беа доволни за партијата што го поддржуваше бојкотот да биде целосно задоволна од нејзините резултати. Ваквите резултати даваат можност двете страни да ги користат како свои успеси, потенцирајќи го фактот дека бојкотот е или е  успешен или не, и дека изборите се или (не) се легитимни.

Новото свикување на Националното собрание на Република Србија конституирано на 3 август брои само седум изборни списоци (од кои 4 претставуваат малцински политички опции), што е најмал број на политички партии / коалиции што се наоѓаат во парламентот од формирањето на повеќепартискиот систем во 1990 година. Како што веќе споменавме, само една од политичките партии (СПАС на Александар Шапиќ), доколку не ги броиме малцинските партии, никогаш не била во коалиција со Српската напредна партија. Сепак, оваа политичка опција уште за време на предизборната кампања покажа дека коалициониот потенцијал кој го има располагање е многу значаен и дека не би било никакво изненадување ако тие би биле коалициски партнер на СНС. Покрај тоа, оваа партија со своето прво појавување на парламентарните избори успеа да се избори за влез во парламентот, што претставува голем успех.

Srbija po izborite vo juni Dali ima zadovolni po 21 juni 2020 godina

Извор: olovka.info

Српската напредна партија ја потврди својата позиција како најсилна политичка струја во Србија, освојувајќи вкупно 60,65 проценти од гласовите (1.953.998). Оваа партија од 2012 година до денес, постојано бележи раст во бројот на гласачите и процентот на изборна поддршка. Со 188 пратеници во новиот парламент, Српската напредна партија има причина да биде задоволна од своите изборни резултати, а апсолутното мнозинство што тие го освоија им овозможува сами да формираат нова Влада на Србија. Сепак, се чини дека тоа нема да се случи. Во своите настапи во медиумите, партиските функционери појаснуваат дека СНС сепак ќе бара партнер во партиите на националните малцинства кои го поминале цензусот, како и меѓу преостанатите две политички опции што влегоа во парламентот (СПС-ЈС и СПАС). Покрај тоа, СНС има неколку други причини за одредено незадоволство.

Прво, фактот дека во парламентот нема „вистинска“ опозиција е нешто што сигурно ќе остави дамка на супериорниот резултат што ја постигна оваа партија. Било која од двете политички опции што остануваат во „опозиција“, СПС-ЈС или СПАС, јавноста не ја сфаќа како реална противтежа на владејачката опција (или заради очигледната разлика во гласовите, или затоа што тие беа подготвени да соработуваат или да соработуваат со СНС партијата). Друг елемент на незадоволство може да биде фамозната излезност од 50 проценти што не беше постигната и покрај тоа што кампањата за бојкот не беше соодветно видлива. Секако, причините за малку помал одзив може да се најдат не само во бојкотот на опозицијата, туку и во фактот дека изборите се одвиваа за време на глобалната пандемија.Овие парламентарни избори покажаа дека на бирачките места имаше 10,54 процентни поени помалку гласачи од триесетгодишниот просек кој во Србија инесува 59,47 проценти), а 7,77 процентни поени помалку гласачи од просечната излезност забележана од 2000 година до денес.

Социјалистичката партија на Србија има причина и да биде и да не биде задоволна со резултатите од изборите. Партијата освои значително помалку гласови отколку во претходните изборни циклуси, но сепак благодарение на фактот што помалку партии влегоа во парламентот освоија 3 места повеќе. Секако, за правилно да ги процениме резултатите од СПС, мора да ја почекаме одлуката за новиот коалициски партнер на СНС.

Национални малцински партии  максимално ги искористија промените во законодавната рамка за промени во законодавната рамка и постигнати историски резултати. Сојузот на Унгарците во Војводина ќе има 9 пратеници во овој состав (за прв пат од 1990 година), албанската коалиција тројца пратеници, додека бошњачките политички опции во парламентот ќе имаат седум пратеници (СДА Санџак - тројца пратеници), додека коалицијата академик Муамер Зукорлиќ - Само право - (СПП) - (ДПМ) ќе има четири пратенички места.

Најголемите губитници на изборите во јуни се чини дека се опозициските партии кои решија да излезат на гласање. Додека партиите кои се залагаа за бојкот, го имаат во своја корист фактот дека половина од запишаните гласачи не излегле на гласање, партиите кои излегоа на гласање не успеаја да ги постигнат посакуваните резултати и да го поминат намалениот цензус од 5%. Најголемото изненадување од изборите е резултатот на Движењето на слободни граѓани, кои беа видени во парламентот пред самиот изборен ден. Сепак, оваа политичка опција успеа да собере само 1,58 проценти од избирачките гласови.

Од друга страна, партиите кои се залагаа за бојкот се наоѓаат во момент на преиспитување на своите политички потези и позиционирање на своите сили за новите предизвици што ќе бидат пред нив во 2022 година. Вистинскиот успех на бојкотот ќе се види всушност во наредните две години што се пред нас. Пред опозицијата се исправа тешка задача при што во околностите на апсолутно мнозинство и контрола која ја има Српската напредна странка треба да успее да воспостави соодветна мрежа, да ги мобилизира граѓаните и да им понуди сосема поинаква визија на граѓаните со цел да и се укаже вистинска шансана изборите 2022 година.

Бројни предизвици

На крајот, како што победникот на овие избори беше јасен уште од самото нивно распишување, се чини јасно дека за две години ќе имаме многу поважни избори кога станува збор за политички промени во Србија (во 2022 година ќе се одржат изборите за претседател како и белградските избори). Во тие две години, Србија ќе се соочува со бројни предизвици (економската криза предизвикана од пандемијата „Ковид-19“, преговори со Приштина и решавање на статусот на Косово и Метохија, односите со државите од регионот, европската иднина ...). Способноста на актуелната владејачка партија да се справи со нив, секако, ќе даде вистинска увертира пред претседателските избори и белградските избори, кои не чекаат.

Треба да се напомене дека постапките на опозицијата во наредниот период се многу важни, но и дека тие се соочуваат со многу предизвици пред нив. Новоформираната Обединета опозиција на Србија (УОС) треба да претставува чекор напред кога станува збор за делувањето на опозицијата, но и да се обиде да ги премости бројните разлики меѓу партиите што ја сочинуваат. Секако, активностите на опозицијата, во ситуација во која практично таа е непостоечка во Собранието, ќе бидат ограничени на многу начини.

Меѓутоа, ако сака да постигне подобар резултат на идните изборни циклуси, опозицијата мора да дејствува многу покохерентно, доближувајќи ги своите идеи до граѓаните низ цела Србија. Од друга страна, Српската напредна странка се соочува со сосема различен предизвик. Триумфот што го постигнаа носи со себе огромна одговорност, особено имајќи ги предвид споменатите предизвици со кои се соочува Србија.

 

Ве молиме прочитајте ги правилата пред да коментирате или преземате
Напомена: Мислењата и ставовите во оваа статија се на авторот и не ги одразува позициите на Институтот за комуникациски студии ниту на донаторот.

Слаѓана Коматина

Слаѓана Коматина ги заврши магистерските студии на Факултетот за политички науки во Белград, на смерот по јавна администрација, локална самоуправа и јавна политика. Во Центарот за слободни избори и демократија, таа е ангажирана во проекти кои се фокусираат на изборните процеси, локалната самоуправа и медиумите. Таа работеше во деловниот сектор во период од три години, каде нејзиниот главен фокус беше на организирање на настани и координација на секторот за набавки.