Tokom februara i početkom marta 2023. godine, u Slovačkoj su održani marševi koji su pozivali na mir u Ukrajini. Paradoksalno, marševi mira služili su ciljevima Kremlja. Za slovačke političare koji su protiv establišmenta, oni su predstavljali još jednu priliku da se pridobiju simpatije prema Rusiji i osvoje politički poeni uoči predstojećih prijevremenih parlamentarnih izbora u septembru.
Akteri dezinformacija koji djeluju u Slovačkoj bili su uključeni u planiranje i organiziranje serije takozvanih "Slovačkih marševa mira". Oni su održani u 26 gradova širom zemlje, počevši od 6. februara 2023. Cilj marševa bio je "borba za mir" i izražavanje protivljenja snabdijevanju Ukrajine oružjem, što, prema protagonistima pokreta, samo produžava rat. S druge strane, zagovornici ovih ideja, pod utjecajem proruske propagande, promovirali su mirovne pregovore pod uslovima koje bi Kremlj postavio.
Izjave o navodnom produžavanju rata su prije svega reakcija na zvanične stavove slovačke vlade. Ona dugo podržava Ukrajinu da se brani od ruskog agresora na njenoj teritoriji. U junu 2022. godine, kao odgovor na protjerivanje 35 ruskih diplomata, Ruska Federacija je stavila Slovačku na listu država koje provode neprijateljske akcije protiv ruskih diplomatsko-konzularnih predstavništava u inostranstvu. Pored diplomatske podrške, vid pomoći Ukrajini je i prihvat izbjeglica ili vojna podrška. Među njima su, na primer, protivraketni sistem S-300 (isporučen je Ukrajini u aprilu 2022. godine), borbeni avioni Mig-29 ili deo sistema PVO KUB (SA-6), zajedno sa rezervnim delovima i municijom.
Nedavno završena isporuka 13 borbenih aviona MiG-29 bila je meta napada dezinformacijama čiji je cilj bio da podstaknu strahove o umiješanosti Slovačke u sukob u Ukrajini. Privremeni premijer Eduard Heger odbacio je takve optužbe, rekavši da je blisko koordiniran s Poljskom, Ukrajinom i drugim saveznicima. Heger je istovremeno odbacio tvrdnje o strahovima od moguće prijetnje po sigurnost Slovačke predajom borbenih aviona koji su već zastarjeli slovačkoj vojsci. Osim toga, Slovačka će dobiti oko 200 miliona eura odštete iz Evropskog mirovnog fonda i vojnu opremu u vrijednosti od oko 700 miliona eura od SAD.
Uprkos ovim činjenicama, mnogi akteri dezinformacija promoviraju ideju da slovačka vlada podržava nastavak rata i odbija mirna rješenja. Stoga su i organizatori protesta (prvo nevladine organizacije, kasnije akteri dezinformacija i političari) i okupljeni građani naglašavali poruke mira. Međutim, stvarna svrha skupova bila je širenje prokremljskih narativa i sentimenata, a posredno i podrška ruskoj agresiji, budući da bi "mirno rješenje" sukoba u Ukrajini vjerovatno značilo predaju okupiranih teritorija Rusiji.
Osim "nevinog" mirnog karaktera protesta, istaknuti su i slogani ili transparenti podrške Ruskoj Federaciji ili Putinu. Na protestu održanom u Piešťanyu 16. februara, učesnici su nosili transparente sa slovom Z, simbolom Putinovog rata protiv Ukrajine. Štaviše, neki političari i političke stranke su proteste zloupotrijebili. Na mitingu u Piešťanyu, uz simbole bijelih golubova mira i transparente koji proglašavaju potrebu za obustavom isporuke oružja Ukrajini, istaknute su zastave i drugi predmeti sa logom krajnje desničarske Narodne stranke Kotleba, Slovačka (ĽSNS ).
Glavni vođa protesta bio je Marcel Urban, član ĽSNS i bivši lider Slovenská pospolitosť, ultranacionalističke političke stranke koju je Vrhovni sud raspustio 2005. godine zbog kršenja ustava. Ovo je prilično paradoksalno, budući da su skupovi u pripremnoj fazi predstavljeni kao građanski i nepodržani od političkih subjekata.
Mnogi učesnici otvoreno su podržavali Rusiju
Iza organizacije ovih marševa stoji Udruženje Arča (Spolok Archa). To je ostatak pokreta koji su 2021. osnovali glavni urednik zavjereničke stranice Zem a Vek, Tibor Rostas i nekoliko drugih ličnosti dezinformacijske scene. Rostas se nakon nekog vremena distancirao od pokreta, ali njegovo prisustvo na osnivanju Udruženja pokazatelj je njegovog primarnog fokusa. Poznati slovački širitelj dezinformacija osuđen je za klevetu rase i nacije 2021. godine zbog kontroverznog članka koji sadrži antisemitske tvrdnje.
Dok su politički i pro-kremljanski prizvuk "marševa mira" brzo razotkriven, u nekim gradovima ovi skupovi su bili praćeni neorganizovanim kontraprotestima pristalica Ukrajine. Neki od tih skupova bili su mirni, ali u Luchencu, na primjer, mladi student koji je nosio ukrajinsku zastavu suočio se s agresivnim ponašanjem okupljene gomile ruskih pristalica.
Protestne akcije kulminirale su 3. marta u Bratislavi, gdje je oko 5.000 Slovaka došlo da izrazi podršku ruskom ratu. Oni koji su učestvovali ispred Predsedničke palate u prestonici nosili su portrete Putina, ruske i sovjetske zastave, fotografije sa slovom Z, pa čak i zastave Narodne stranke Naša Slovačka. Među skandiranim sloganima bile su izjave poput "Rusija, Rusija!", "Živio Putin, živio Putin!" i "Ameriko, idi kući!". Demonstranti su takođe pjevali ruske pjesme. To se dogodilo samo nekoliko dana nakon jednogodišnje godišnjice rata u Ukrajini.
Čovek maše ruskom zastavom sa likom Vladimira Putina na mirovnom protestu u Bratislavi. Izvor: DenníkN
Organizatori i učesnici marševa mira nastojali su da stvore utisak da svi oni koji žele da nastave vojnu pomoć Ukrajini zapravo ne žele mir. Istovremeno, pokušavaju uvjeriti javnost da političari koji imaju takav stav ne štite interese Slovaka, već interese stranih zemalja.
Paradoksalno, upravo u njihovim mirnim protestima pojavili su se simboli Ruske Federacije (strane države), pa čak i Sovjetskog Saveza. S druge strane, podrška okupiranoj Ukrajini, suverenoj državi koja se brani od agresora koji djeluje pod lažnim izgovorom, u skladu je s međunarodnim pravom, ali i sa slovačkim interesima. Štaviše, apologeti Kremlja koji su širili narativ u Slovačkoj o navodnim mirovnim naporima Rusije direktno kopiraju Kremljove ratne propagandne narative.
Marševi su zloupotrebljeni od strane političkog „antiestablišmenta“
Prema analizi slovačke organizacije MEMO98, u periodu od 4. do 25. februara marševe mira uglavnom su promovirali pronacionalni akteri u informativnom prostoru, koji su tradicionalno širili proruska raspoloženja.
To su, na primjer, Facebook profili Pavola Slote • DOMOV - Národná strana (sin bivšeg šefa Slovačke nacionalne stranke Jána Slote; njegov profil prati 22 hiljade korisnika), Katarína Boková (članica krajnje desnice, stranka Slovački renesansni pokret; njen profil prati 26 hiljada korisnika), Eduard Chmelár (predsjednik stranke Socialists.sk, profiliran kao ljevičarski političar i mirovni aktivista, ali tradicionalno izražava prokremljsku orijentaciju; prati se njegov profil sa 74 hiljade korisnika), odnosno InfoVojna (dezinformacioni sajt; njen Facebook profil prati 50 hiljada korisnika).
Mrežna mapa koja bilježi interakcije dobivene na objavama pojedinačnih aktera također je pokazala značajnu povezanost nekih profila – uglavnom stranice Eduarda Chmelára sa profilima dezinformacijskih web stranica Slobodný vyšteč i Infovojna.
Nakon završnog protesta u glavnom gradu, slovački informativni prostor bio je preplavljen objavama aktera dezinformacija koji govore o jedinstvu i zajedništvu Slovaka koji se legitimno bore za mir i protiv "ratnohuškača" u vladi.
Eduard Chmelár je uporedio državu sa fašističkim režimom, jer je navodno skandalizirao ili cenzurirao napore za mirno rješavanje problema. Prema Chmeláru, mejnstrim mediji su pogrešno prikazali protest u Bratislavi kao proruski potez i navodno umanjili njegovu važnost. Prema Chmelárovom mišljenju, nije bilo ničeg proruskog u skandiranju slogana "Hoćemo mir!". On nije komentarisao mahanje ruskih zastava ili pevanje ruskih pesama.
Narativ o navodnom potcenjivanju razmera protesta preneo je i Marijan Kotleba, predsednik stranke ĽSNS, koji je rekao: "Glavni mejnstrim mediji o ovoj velikoj akciji nisu napisali nijednu reč. Medjutim, kad 5 liberala ili neki ološ dode negdje da protestuje, to je odmah u vijestima."
Napad na medije došao je i od strane Pavela Slote, koji je kritizirao voditelja javnog servisa RTVS, koji je marševe opisao kao sredstvo za destabilizaciju političke situacije i prozapadne orijentacije Slovačke. Prema Slotinim riječima, takve izjave su "laži, prevara i dezinformacije". Na kraju, ali ne i najmanje važno, isti se narativ pojavio i u postu bivšeg premijera i predsjednika SMER-SD Roberta Fica, koji je čak zahvalio "alternativnim medijima i saradnicima društvenih mreža što su ljudima otvorili oči".
Na skupu u Bratislavi učestvovali su i članovi i simpatizeri Slovačkog renesansnog pokreta sa parolama poput "Želimo neutralnu Slovačku", "Tražimo povlačenje iz NATO-a" i "Ne oružje kijevskom režimu". Istu poruku je na maršu u Nitri prenio brat Marijana Kotlebe i član ĽSNS-a Marek Kotleba, koji je tvrdio da "sve dok smo dio ovih kriminalnih organizacija [mislio je na EU i NATO], neće da bude mir u Slovačkoj”.
Pored njih, korist od toksične retorike imali su i predstavnici ekstremno desničarske stranke Republika (prebegli iz ĽSNS i Narodna Stranka - Život). Član stranke Marek Géci govorio je o Bratislavskom maršu za buđenje nacije koja se bori protiv "ratnih huškača". Njegovu objavu podijelio je i europarlamentarac i lider Republikanske stranke Milan Uhrík. Spomenuo je privremenog ministra odbrane Naça i privremenog premijera Hegera, koji, prema njegovim riječima, provode "ratnohuškačku politiku". Post je dobio više od 10 hiljada interakcija.
Iako održavanje protesta nije promijenilo stav vlade o pomoći Ukrajini, slogani izneseni na skupovima možda su djelimično uticali na javno mnijenje o sukobu. Sam obim njihovih skupova (neki su tvrdili da je najmanje 10.000, ako ne i 15.000 ljudi prisustvovalo skupu u Bratislavi) možda je doveo do iskrivljene percepcije otpora pomoći Ukrajini. Također, skupove mogu koristiti prokremljovski kanali kao dokaz podrške slovačke javnosti ruskoj okupaciji.
Molimo pročitajte pravila pre komentarisanja ili preuzimanja Napomena: Stavovi i mišljenja izraženi u ovom članku su stavovi autora i ne odražavaju nužno stavove Instituta za komunikacijske studije ili donatora.