Tako smo po prvi put u historiji obavještajne prakse vidjeli implementaciju onoga što je poznato kao “Twitter obavještajna služba”: kada obavještajne službe zemalja koriste društvene mreže kao sredstvo za razmjenu osjetljivih informacija za povećanje utjecaja. Tako se obavještajne agencije pretvaraju u "influencere" na društvenim mrežama.
Ruska invazija na Ukrajinu u februaru 2022. za mnoge je bila iznenađenje. Iznenađeni su i brojni stručnjaci, kreatori politika i praktičari međunarodne politike. Međutim, Sjedinjene Države i Velika Britanija mjesecima upozoravaju javnost i čelnike drugih zemalja o realnoj mogućnosti ruske invazije. Prognoze njihovih obavještajnih službi bile su toliko precizne da se čak mogao predvidjeti tačan datum početka napada.
Takav pristup, u kojem kreatori politike – namjerno i skoro u realnom vremenu – deklasificiraju i objavljuju podatke koje prikupljaju od svojih obavještajnih službi, koristeći ih kao oruđe spoljne politike, smatra se inventivnim i ima značajan utjecaj na diplomatsku strategiju država u budućim međunarodnim krizama.
Početni obaveštajni podaci
U decembru 2021. počele su se objavljivati prve informacije da Rusija planira da pokrene vojnu ofanzivu na Ukrajinu. Predviđeno je da bi se invazija mogla dogoditi u prvim mjesecima 2022. Jedan od prvih medija koji je objavio informacije obavještajnih službi o mobilizaciji ruskih trupa bio je The Washington Post. Na stranicama ovog lista, početkom decembra 2021. godine, objavljeni su autentični dokumenti obavještajnih službi koji su uključivali jasne satelitske snimke obima, položaja i lokacije ruskih trupa koje su bile postrojene duž ukrajinske granice. Na osnovu ovih podataka, list upozorava da Rusija planira vojni napad na Ukrajinu sa 175.000 vojnika.
Krajem januara 2022. godine, britanska vlada je također objavila da Moskva namjerava srušiti vladu u Kijevu i umjesto nje postaviti prorusko rukovodstvo. Izvještavajući parlament, bivši premijer Boris Johnson, naglasio je da britanska obavještajna služba raspolaže uvjerljivim informacijama koje jasno razotkrivaju namjere Rusije da u Ukrajini uspostavi marionetski režim. Ranije, početkom januara 2022., američki zvaničnici objavili su da su prikupili vjerodostojne podatke koji ukazuju na namjeru Rusije da izvede lažne napade koji bi poslužili kao opravdanje za pokretanje invazije.
Do početka februara, savjetnik Bijele kuće za nacionalnu sigurnost, Jake Sullivan, rekao je da je Rusija okupila dovoljno snaga na granici s Ukrajinom da pokrene vojnu operaciju i da bi mogla zauzeti značajnu teritoriju, uključujući glavni grad Kijev. Uvjeren i dobro obaviješten od američkih obavještajnih službi o akcijama ruske vojske, on je tom prilikom pozvao američke građane da napuste Ukrajinu.
Praksa objavljivanja informacija dobijenih od obavještajnih službi u političke svrhe nije korištena samo prije početka rata. Ovaj pristup je nastavio da se sistematski primenjuje i tokom razvoja borbi u Ukrajini. Svakodnevno deklasificirane informacije američkih i britanskih obavještajnih službi o razvoju bojnog polja, vojnim pokretima i njihovim položajima dostavljaju se lokalnoj i međunarodnoj javnosti u skoro realnom vremenu putem društvenih mreža.
Dok su u prošlosti države ljubomorno čuvale svoje informacije prikupljene preko obavještajnih službi, u nekim slučajevima ih klasificirale kao "strogo povjerljive", koje su dijelile samo prijateljske ili savezničke zemlje, prije početka rata u Ukrajini, ali i tokom razvoja događaja možemo identificirati fenomen, kada su ne samo savezničke države, već i suprotstavljene države i lokalno i međunarodno javno mnijenje u realnom vremenu izloženi strateškim, operativnim i taktičkim informacijama koje se distribuiraju s određenim političkim ciljevima. Tako smo po prvi put u historiji obavještajne prakse vidjeli implementaciju onoga što je poznato kao “Twitter obavještajna služba”: kada obavještajne službe zemalja koriste društvene mreže kao sredstvo za razmjenu osjetljivih informacija za povećanje utjecaja. Tako se obavještajne agencije pretvaraju u "influencere" na društvenim mrežama.
Izvor: freepik.com
Ciljevi primene javne obaveštajne delatnosti
Podrazumeva se da ova strategija nije slučajna. Korišćenje javnih obaveštajnih podataka od strane Sjedinjenih Država i Velike Britanije u slučaju Ukrajine je učinjeno da bi se postiglo nekoliko vitalnih ciljeva. Prvo, zapadne zemlje su verovale da bi skidanje tajnosti i objavljivanje podataka do kojih su došle obaveštajne službe poslužilo kao preventivni mehanizam protiv napada Rusije na Ukrajinu.
Verovalo se da će obaveštavanje međunarodne javnosti o pravim planovima i namerama ruske vlade i vojske naterati da oklevaju i da promene mišljenje o ideji invazije. 19. februara 2022., samo pet dana prije početka invazije, američki predsednik Bajden izjavio je da objavljujemo ruske planove, „ne zato što želimo sukob, već zato što činimo sve što je u našoj moći da otklonimo bilo koji cilj koji bi služio Rusiji kao opravdanje za invaziju na Ukrajinu." Međutim, kako svjedoče događaji koji su se razvili nakon 24. februara 2022. godine, korištenje javnih obavještajnih podataka kao preventivnog mehanizma nije funkcioniralo.
Uprkos neverovatnim sposobnostima koje su pokazale obaveštajne službe da otkriju ruske aktivnosti i njihovoj spremnosti da te važne informacije podele sa prijateljskim nacijama, nisu svi saveznici i partneri došli do istih zaključaka.
Drugi razlog za korišćenje javnih obaveštajnih podataka od strane zapadnih zemalja bio je povećanje pritiska na savezničke zemlje – posebno Francusku i Nemačku – koje su u početku bile nespremne da donesu snažne odluke protiv agresivnih akcija Rusije, posebno nakon izjava nemačkih vlasti da je počeo povlačenje vojnika sa granice.
Pre nego što su SAD i Velika Britanija pojačale izveštavanje o pozicioniranju ruskih trupa i dešifrovale svoje zlonamerne namere prema Ukrajini, u januaru 2021. nemački kancelar Šolc je tvrdio da će preispitati odnose sa Rusijom kroz direktan sastanak sa predsednikom Putinom. U januaru 2022. godine, u svom novogodišnjem govoru, podvukao je važnost „konstruktivnog dijaloga“ između Nemačke i Rusije!
Još jedan ubedljiv razlog za motive za korišćenje javnih obaveštajnih podataka od strane zapadnih država bilo je razotkrivanje lažnih vesti i distribucija dezinformacija od strane obaveštajnih institucija, agencija i medija pod ruskom kontrolom.
Dakle, cilj je bio da se izgradi kontra-narativ koji neutrališe ruski narativ o razlozima i motivima za početak rata. Poznato je da Rusija ima iskustvo i stručnost u korišćenju taktike hibridnog ratovanja, širenju lažnih vesti i dezinformacija – posebno u sajber prostoru i putem društvenih medija – sa ciljem stvaranja okruženja pogodnog za izgradnju „narativne superiornosti“ u javnom mnjenju. Stoga je uporno protivljenje zapadnih zemalja ovoj dobro isplaniranoj ruskoj kampanji podiglo budnost međunarodnog javnog mnjenja i, istovremeno, pojačalo spremnost zemalja NATO-a za potencijalnu pretnju i moguće posledice koje bi izazvala okupacija Ukrajine.
U tom pravcu, tokom vremena, može se uočiti promena taktike objavljivanja i saopštavanja obaveštajnih informacija britanskih i američkih službi. Dok je od novembra 2021. do januara 2022. fokus bio na „strateškom upozorenju“ kako bi se obaveštajne informacije koristile kao mehanizam odvraćanja, a kada se shvatilo da je Rusija već odlučila da krene u napad i da je strategija odvraćanja propala, zapadni države su počele da povećavaju učestalost razmene informacija na skoro svakodnevnoj bazi, pružajući obilne i detaljne informacije o naporima Rusije da stvori izgovor i opravda invaziju.
Takva taktička promena imala je za cilj da promeni pristup korišćenju obaveštajnih podataka sa cilja odvraćanja od ruske agresije ka stvaranju „narativne superiornosti“ protiv masovne i višedimenzionalne ruske propagandne kampanje.
Ne retko tokom istorije, države su deklasifikovale i koristile podatke dobijene od svojih obaveštajnih službi da podrže ili utiču na političke odluke. Ovakav vid delovanja ne predstavlja nikakvu novinu u sferi funkcionisanja obaveštajnih službi. Međutim, uloga obaveštajnih službi pre početka ruske invazije na Ukrajinu, ali i tokom borbi, predstavlja potpuno novo poglavlje u političkom i diplomatskom korišćenju obaveštajnih podataka u međunarodnim poslovima kao instrumentu spoljne politike.
Brzina kojom su zapadne vlade skinule tajnost sa informacija, način i sredstva korišćena za prenošenje ovih informacija, kao i javnost kojoj su one upućene, inventivni su elementi u korišćenju obaveštajnih podataka od strane kreatora politike u političke svrhe.
Molimo pročitajte pravila pre komentarisanja ili preuzimanja Napomena: Stavovi i mišljenja izraženi u ovom članku su stavovi autora i ne odražavaju nužno stavove Instituta za komunikacijske studije ili donatora.
