Nataša Kovačević
U eri u kojoj sve napredne zemlje svijeta napuštaju upotrebu fosilnih goriva, mi otvaramo nova nalazišta, nalazimo opravdanje za iscrpljivanje neobnovljivih resursa i aktiviranje globalno najveće prijetnje morskom biodiverzitetu.
Crna Gora je Ustavom proglašena ekološkom državom još davne 1991 godine. Osim što smo prva i jedina država u svijetu sa takvim ustavnim opredjeljenjem, naš razvoj smo zasnovali na turizmu i sloganu „divlja ljepota“ od kojeg se danas prikuplja 23 procenata bruto domaćeg proizvoda. Brojke su izgledale obećavajuće kao i poslednji izvještaj Svjetske turističke organizacije koji kaže da bi do 2025. godine mogli zapošljavati oko 75000 ljudi u sektoru turizma.
Nažalost i kako to često biva u malim i zatvorenim državama u tranziciji, neko u Vladi je dobio ideju da se poslije 70 godina neuspješno sprovedenog istraživanja nafte i gasa iz podmorja, vrati ovom projektu visokih rizika i velikog profiterizma. Tako je izvršna i zakonodavna vlast Crne Gore napravila ne baš častan potez, potpisavši u istoj godini - jednom rukom ugovore sa naftnim magnatima Eni – Novatek i Energean Oil and Gas za otvaranje prvih eksploatacija u crnogorskom moru, a drugom, Sporazumom o klimi da će napuštti postepeno korišćenje fosilnih izvora sa ostalih 200 zemalja koje su se obavezale na isto. Ovi prvi ugovori potpisani na 30 i više godina, znače vjerovatno kompletno iscrpljivanje ovog fosilnog resursa, bez obzira na evropski put smanjena emisija gasova staklene bašte na minimum do 2050 godine na koje smo se zakleli u Sporazumu.
Stete za zivi svet, ribarstvo i turizam
Situacija danas je takva da se istraživanja u šest blokova za istraživanje nafte i gasa u podmorju Bara i Ulcinja rade već 40 dana, 7000 udara zvučnih topova od morsko dno odjekuje svaki dan i to je samo početak. Uticaj na biodiverzitet mora i ekosisteme je značajan ali i nedovoljno istražen, tako da ne znamo šta sve gubimo ovog momenta. A štete za živi svijet, ribarstvo i turizam su evidentne jer samo jedan zvučni top, za potrebe istraživanja, proizvodi buku jačine jednog mlaznog aviona ili 260 db. čije podvodne detonacije izazivaju naprsnuće slušnih organa morskih sisara (kitovi, delfini, morske medvjedice) oštećenje organa za balansiranje riba, prskanje riblje mlađi i organa kod kornjača i juvenilnih jedinki morskih vrsta itd. ostvarujući uticaj do čak 60km u prečniku.
O pogubnim uticajima zagađenja bukom na ribe i beskičmenjake najbolje govori poslednji izvještaj švajcarskih stručnjaka iz Ocean Care, u kojem se navodi da nakon sprovedenih naftnih istraživanja ribari gube čak 50 procenata komercijalnog ulova ribe kočarenjem i 70 procenata ulova na udicu u dužem vremenskom periodu, zbog čega se prvi direktni uticaji očekuju u ribarstvu od kojeg zavisi oko 1000 ribara, zaposlenih u ribarstvu, akvakulturi, preradi i ugostiteljstvu, te veliki broj lokalnih zajednica crnogorskog primorja.
Izvor: kamatica.com
Nažalost pogođene ribarske i turističke zajednice, kroz formalne procese javnih rasprava, nisu dobile informaciju koje ih posljedice očekuju po pitanjima rizika od zagađenja mora, uticaja na turizam i ribarstvo kao primarnu djelatnost od koje prihoduju, ali i po pitanju buduće ishrane, zdravlja i kvaliteta života. U Studiji uticaja na životnu sredinu koja je urađena za potrebe Ministarstva Ekonomije Crne Gore se navodi da tokom seizmičkih istraživanja i testnih bušenja dolazi do podizanja sedimenata sa dna, oslobađanja štetnih i radioaktivnih materijala iz dubokih slojeva dna (radon, olovo, kadmijum, radium 226, 228) i tehnoloških aditiva koji se akumuliraju u ribama i drugim vrstama pa su štetni i za zdravlje ljudi prilikom konzumacije.
Ipak najveće opasnosti dolaze iz procesa eksploatacije gdje bi nesreće poput one u visokostandardizovanoj Norveskoj 1977 kada se izlilo 80000 barela nafte u potpunosti prekrile naše malo i zatvoreno more, a jednom takvom ispustu bi trebalo pola sata da stigne do obale udaljene svega 3-10km. Čak i tokom redovnih operacija dolazi do curenja nafte u prosjeku 1-4 puta godišnje dok posebnu opasnost predstavlja pretakanje i transport nafte i gasa tankerima, cjevovodi na dnu mora, redovne eksplozije gasa na platformama i sl. Istraživanja povećavaju opasnost od indukovanih zemljotresa u već seizmološki ekstremno osjetljivom području Crne Gore, a prva istraživanja će se raditi baš u seizmološki najosjetljivijem području Ulcinjskog podmorja (9 stepen).
Ispiranje svjesti gradjana
Crna Gora nema niti ljudske kapacitete niti opremu plovila i sl. za nadzor i kontrolu naftnih i gasnih operacija, nego smo prepušteni na volju investitoru. Tako je, na primjer, ENIjeva sestrinska firma AGIP u 2013. godini zabilježila čak 471 hazard u vezi sa curenjem nafte, dok je prethodne godine uhapšeno 6 radnika ENIja u regionu Bazilikata, Italija, koji su optuženi za švercovanje industrijskog otpada sa platformi ili ove godine 15 visokih službenika u Italiji zbog koruptivnih radnji u Nigeriji. Govorimo o firmi koja najvažnija nalazišta posjeduje u zemljama trećeg svijeta kao što su Mozambik, Gana, Kongo i Nigerija, čije je posljednje izlivanje nafte u Nigeriji teško pogodilo lokalno stanovništvo koji zavise od ribolova, poljoprivrede i turizma. Izjave investitora sa ovakvom biografijom i klauzule ugovora o “osiguranju u slučaju štete, maksimalnoj bezbjednosti i zadovoljavanju najstrožijih međunarodnih standarda” ne predstavljaju veliku utjehu običnom građaninu. Rezultate standarda koji nam se nude možemo vidjeti na delta Nigeri, koja bespovratno izumire, dok vlada Nigerije procjenjuje da je za djelimičnu sanaciju područja potrebno milijardu dolara i 30 godina a kompanija ENI nema adekvatan odgovor niti reakciju na nastaju situaciju.
Umjesto da posljedice naftnih istraživanja i izgradnje naftnih postrojenja budu naučno sagledane, a naročito njihov uticaj na održivost i razvoj noseće privredne strukture društva i u odnosu na važeće razvojne strategije i međunarodne obaveze, nekolicini zbunjenih ribara i građana se na javnim raspravama, zamazuju oči primjerima iz Grčke Kavale i delfinom koji pliva oko Tasosa, dok se ne spominje primjer Delte Nigere, Meksičkog zaliva i drugih područja koja su zauvijek devastirana izlivanjima nafte sa platformi i naftovoda, čiji kvalitet života građana je ispod svakog nivoa. Niti jedan primjer posljedica naftnih nesreća istraživanja i eksploatacije ugljovodonika posebno u područjima podložnim zemljotresima se nije mogao čuti tokom javnih rasprava, dok o prekograničnim uticajima se ne govori. Kontinuirano se ispire svijest građana kroz nekakav paušalno izneseni primjer eksploatacije nafte iz Grčke, te se propušta činjenica o dužini Grčke obale od preko 13600km otvorenih mora, poredeći ih sa naših 297km, na čijem su prostoru koncentrisana sva naša mrjestilišta ribe, turistički objekti, prirodna dobra, marikultura, arheološka podvodna nalazišta, plovni putevi i sl.
Kameno doba nikako da prodje
Građani ne samo Crne Gore, nego svih zemalja na Jadranu, nemaju nikakve garancije da neće doći do izlivanja nafte, uništenja morskog biodiverziteta i obala. Crna Gora nema opremu i ljudstvo i nije u stanju da nadzire tankere, naftovode, konvertorska postrojenja, platforme, postrojenja za tretman sirove nafte i dr. Kako misli kontrolisati rad međunarodnih naftnih korporacija kao što je ENI koja broji preko 400 izliva nafte godišnje i to u obalnom području koje je visokopodložno zemljotresima.
U eri u kojoj sve napredne zemlje svijeta napuštaju upotrebu fosilnih goriva, mi otvaramo nova nalazišta, nalazimo opravdanje za iscrpljivanje neobnovljivih resursa i aktiviranje globalno najveće prijetnje morskom biodiverzitetu. Tako u Crnoj Gori kameno doba nikako da prođe, a ekološka država - skoro je pa izvjesno da hoće.
Nas 40 organizacija okupljenih u mreži Jedan Jadran iz Hrvatske, Italije, Bosne i Hercegovine, Albanije i Slovenije se borimo već četiri godine za uvođenje moratorijuna na istraživanje i eksploataciju nafte i gasa iz Jadranskog mora i nećemo odustati vjerujući da je čista životna sredina kapital jadranskih zemalja koji garantuje i građanima dobar kvalitet života. Misija nam je da informišemo javnost o negativnim uticajima ovih aktivnosti i dalje i mobilišemo što veći broj građana, stručnjaka, evropskih i svjetskih međunarodnih institucija u borbi se za azurno plavu boju Jadrana i bez naftnih platformi.
Molimo Vas pročitajte pravila o komentiranje ili preuzimanje.
Napomena: Mišljenja i stavovi u ovom članku su autora i ne odražavaju stavove Instituta za komunikaciske studije ili donatora.
