Gjermania po mendon të fusë afatin ushtarak, në vendet e BE-së buxhetet e mbrojtjes po rriten, në disa vende, veçanërisht ato gjeografikisht afër Rusisë, po formohen formacione paraushtarake. Zëri i pacifistëve nuk dëgjohet më.
Ishte ora 3:30 e mëngjesit të datës 24 shkurt 2022 kur u zgjova nga zhurma e ziles së telefonit tim. Informatat e panumërta të inteligjencës që paralajmërojnë për një pushtim rus të Ukrainës nuk mund t'ju përgatisin kurrë për momentin. Duke dëgjuar zërin e thellë të Presidentit Zelenskiy në telefon duke na thënë "bombat po bien mbi ne, ky është një pushtim i plotë", e dija se të gjitha marrëveshjet e arritura të sigurisë pas Luftës së Dytë Botërore kishin ndryshuar përgjithmonë. Kjo do të thotë se BE-ja duhet të ndryshojë dhe të veprojë shpejt, shkroi atë ditë presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel.
Brenda pak orësh, krerët e BE-së u takuan në Bruksel për një samit urgjent për të përcaktuar përgjigjen e BE-së ndaj pushtimit. Vendimet që u morën në këtë mbledhje të Këshillit Evropian ishin për të shënuar lindjen e BE-së gjeopolitike.
Nuk la luftë pa armatim
Dy vjet më vonë, BE-ja nuk ka ndryshuar, ose të paktën në mënyrën që dëshironte apo imagjinonte Mishel, kurse BE-ja gjeopolitike ka mbetur vetëm një bidedë boshe.
“Kërcënimi i luftës mund të mos jetë i pashmangshëm, por nuk është i pamundur. Nuk duhet të ekzagjerojmë rrezikun e luftës, por duhet të jemi të përgatitur”, deklaroi presidentja e Komisionit Evropian (KE), Ursula von der Leyen, në fund të shkurtit të këtij viti.
Ajo shtoi se ky është fillimi i nevojës urgjente për rindërtimin, plotësimin dhe modernizimin e forcave të armatosura të vendeve anëtare. Duke vepruar kështu, Evropa duhet të përpiqet të zhvillojë dhe prodhojë gjeneratën e ardhshme të aftësive operacionale për të fituar dhe për të siguruar materiale të mjaftueshme dhe superioritet teknologjik që mund të na nevojitet në të ardhmen. "Kjo do të thotë të rimbushim kapacitetin tonë industrial të mbrojtjes gjatë pesë viteve të ardhshme."
Luftë pa armë nuk ka, por për BE-në, në dekadat e fundit, armatimi nuk ka qenë prioritet. Tendenca ka ndryshuar dhe sot është në drejtimin e armatimit. Buxhetet e mbrojtjes po rriten, qeveritë kanë hyrë në një lloj përgatitjeje psikologjike të popullsisë së BE-së, e cila ka jetuar në paqe për shumë dekada dhe për të cilën një luftë tjetër ishte pothuajse e paimagjinueshme.
Ushtritë evropiane kanë qenë prej kohësh të zëna me operacione ushtarake në kontinente të tjera, kurse në vendet e tyre me shpëtimin nga fatkeqësitë e motit ose ndihmën për patrullimin e qyteteve gjatë kërcënimeve terroriste.
Ditët e vjetra të mira të shënuara nga fundi i Luftës së Ftohtë dhe ditët që premtonin një periudhë bashkëpunimi midis ish-armiqve në të dy anët e Perdes së Hekurt duket se kanë marrë fund.
Vendet anëtare janë pothuajse unanime se Ukraina duhet të ndihmohet dhe se ajo ndihmë "do të zgjasë për aq kohë sa të jetë e nevojshme", megjithatë, liderët evropianë sërish nuk arrijnë të flasin me një zë unanim pikërisht për atë ndihmë.
Ekziston një konsensus i gjerë për dërgimin e armëve, trajnimin e ushtrisë ukrainase ose ndihmën humanitare. Por dallimet në pikëpamje dolën në pah veçanërisht pas deklaratës në muajin shkurt të presidentit francez Emmanuel Macron, i cili tha se nuk duhet të përjashtohet dërgimi i trupave të këmbësorisë në Ukrainë. Kjo deklaratë u hodh poshtë menjëherë nga të gjitha vendet kryesore të BE-së si Gjermania, Polonia dhe Spanja, por edhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Në të njëjtën kohë, debati në vazhdim nuk është nëse është i nevojshëm armatimi dhe modernizimi i ushtrive të vendeve anëtare. Duket se këtu ka një konsensus. Debati është nëse nevojitet një ushtri e përbashkët evropiane apo nëse gjithçka mbetet në duart e NATO-s. Zëri i pacifistëve, atyre që mendojnë se është më mirë të hysh në negociata të gjata se sa në luftë njëditore, nuk dëgjohet më.
Shqetësimi në rritje
Gjermania po mendon të fusë afatin ushtarak, në vendet e BE-së buxhetet e mbrojtjes po rriten, në disa vende, veçanërisht ato gjeografikisht afër Rusisë, po formohen formacione paraushtarake.
Burimi: pixabay.com
Në Holandë, Ministria e Mbrojtjes shpreson të forcojë ushtrinë e saj rezervë deri në vitin 2030 dhe po zhvillohen takime për të rritur ndërgjegjësimin e ushtrisë holandeze dhe rezervistëve të ardhshëm.
NATO, nga shkurti deri në fund të majit, po zhvillon stërvitjen e saj më të madhe ushtarake që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Stërvitja synon të demonstrojë "aftësinë tonë për të vendosur me shpejtësi forcat nga Amerika e Veriut dhe pjesë të tjera të Aleancës për të forcuar mbrojtjen e Evropës" dhe do të jetë "një demonstrim i qartë i unitetit dhe forcës sonë transatlantike dhe vendosmërisë sonë për të vazhduar të bëjmë gjithçka që nevojitet për të mbrojtur njëri-tjetrin, vlerat tona dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla”, njoftoi NATO në faqen e internetit të stërvitjes ushtarake. Në këto manovra, të cilat mbahen kryesisht në Poloni dhe Norvegji, janë mobilizuar rreth 90 mijë ushtarë. Qëllimi është të vendoset nga Evropa Perëndimore në kufirin ndërmjet Polonisë dhe Bjellorusisë sa më shpejt të jetë e mundur, në mënyrë që të parandalohet një forcë armike të hyjë në territorin e Aleancës.
Estonia ka në plan të ndërtojë 600 bunkerë përgjatë kufirit me Rusinë. Në Suedi, çdo familje mori, si gjatë Luftës së Ftohtë, një broshurë që tregon se si të veprohet në rast konflikti.
Ky shqetësim mori vrull pas deklaratës së kandidatit për president të SHBA-së, Donald Trump, më 10 shkurt të këtij viti “Unë nuk do ta ndihmoj Evropën në rast se sulmohet”. Por edhe pa këtë kërcënim, BE-ja dyshon se ka një shans serioz që SHBA-ja të tregojë më pak interes për mbrojtjen e Evropës.
Në BE, të përballur me atë që ata e shohin si një kërcënim rus dhe frikën e një tërheqjeje amerikane, veçanërisht nëse Trump kthehet në Shtëpinë e Bardhë, po bëhen përpjekje për koordinim.
Kandidatja presidenciale e KE, von der Leyen, kur pranoi nominimin e partisë së saj të djathtë evropiane për një mandat tjetër pesëvjeçar, premtoi një Bashkimi Evropian të Mbrojtjes, me një komisioner të emëruar të mbrojtjes.
Sipas Bruno Angele, Këshilltar për Sigurinë në Ministrinë e Punëve të Jashtme belge, Bashkimi Evropian i Mbrojtjes duhet të kontribuojë në objektivat e sigurisë dhe të mbrojtjes të përbashkëta me NATO-n dhe të jetë plotësues i misionit kryesor të NATO-s - mbrojtjes kolektive. Ai duhet të sigurojë një nivel shumë më të lartë financimi se ai që ekziston aktualisht në shtetet anëtare, duhet të krijohet një Këshill i Sigurisë dhe Mbrojtjes, duke lejuar ministrat të takohen çdo muaj dhe mundësinë e prokurimeve të përbashkëta.
Komisioneri i Mbrojtjes i shpallur nga von der Leyen duhet të krijojë një platformë të përhershme për konsultime me industrinë e mbrojtjes dhe sigurisë. Egmont shton se nevojitet një shqyrtim i plotë i arkitekturës së sigurisë së BE-së.
Rritja e shpenzimeve ushtarake të vendeve anëtare
Sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimeve të Paqes në Stokholm (SIPRI), shpenzimet ushtarake të shteteve të Evropës Qendrore dhe Perëndimore arritën në 345 miliardë dollarë në vitin 2022. Shpenzimet e këtyre vendeve për herë të parë i kaluan ato të vitit 1989, në fund të Luftës së Ftohtë dhe janë 30 për qind më të larta se në vitin 2013. Shtetet kanë rritur ndjeshëm shpenzimet e tyre ushtarake që nga pushtimi i Rusisë në Ukrainë në shkurt të vitit 2022, ndërsa të tjerët kanë njoftuar planet për të rritur nivelet e shpenzimeve për periudha deri në një dekadë.
Rritja më e madhe u regjistrua në Finlandë (+36 përqind), Lituani (+27 përqind), Suedi (+12 përqind) dhe Poloni (+11 përqind).
Sipas studiuesve të SIPRI, "ndërsa pushtimi i plotë i Ukrainës në shkurt të vitit 2022 sigurisht ndikoi në vendimet e shpenzimeve ushtarake në vitin 2022, shqetësimet rreth agresionit rus kanë qenë të pranishme për shumë kohë më të gjatë" dhe shumë shtete të ish-bllokut lindor kanë më shumë se dyfishuar shpenzimet e tyre ushtarake që nga viti 2014 kur Rusia aneksoi Krimenë.
Në vitin 2024, gjysma e aleatëve të NATO-s duhet të arrijnë ose tejkalojnë pragun prej 2 për qind të prodhimit të brendshëm bruto (PBB) kushtuar mbrojtjes, ndërsa në vitin 2014 vetëm tre shtete anëtare e kishin kaluar këtë prag.
2 përqindshin e famshëm të prodhimit të brendshëm bruto (PBB) që po e kërkon NATO është kufiri më i ulët që duhet t'i kushtohet mbrojtjes dhe ky fakt u dakordua nga ministrat e mbrojtjes të vendeve aleate në vitin 2006.
Debati rreth mbrojtjes evropiane nuk është i ri. Por deri më tani BE-ja ka bërë pak përparim në organizimin e mbrojtjes së saj operacionale. Stërvitjet e përbashkëta të BE-së janë modeste sipas standardeve të NATO-s.
Ndoshta hapi i parë i rëndësishëm dhe konkret ishte ai që u hodh në tetor të vitit 2023, kur ishte zhvilluar stërvitja e parë e llojit të saj me emrin „LIVEX“ si një test i kapacitetit të ardhshëm të vendosjes së shpejtë që BE-ja do të dëshironte të ndërtonte në periudhën e ardhshme.
Por, deri më tani, veprimi i BE-së fokusohet në pjesën ekonomike të mbrojtjes dhe stimulimin e industrisë vendase të mbrojtjes me punësim në këtë fushë. Tani për tani, dhe ndoshta për një kohë të gjatë që do të vijë, NATO mbetet organizata udhëheqëse në mbrojtjen e Evropës.
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
