Nikola Popovski
Makedonija spada u grupu zemalja sa višim srednjim dohotkom - ZVSD, i to nije razočaravajuće, ali je daleko od željenog položaja. Dobro je što smo u grupi ZVSD-om, ali ipak, margina nam je bliža zemljama sa nižim srednjim dohotkom - ZNSD (do 4.045 dolara po glavi stanovnika) nego višoj grupi zemalja sa visokim dohotkom - ZVD koja trenutno počinje sa 12.535 dolara po glavi stanovnika, a čiji je prosek čak 45.307 dolara po glavi stanovnika.
Postoje različite klasifikacije zemalja u svetu i one se prave prema različitim kriterijumima. Prema ekonomskim kriterijumima, klasifikacije koje se rade od strane Svetske banke (Svetske banke) – World Bank su među najboljima, najupotrebljenijima i ujedno najkorisnijima za profesionalce, ali i širi auditorijum. Jedna od tih klasifikacija Svetske banke je i ona koja razvrstava zemlje u svetu prema nivou dohotka koji one ostvaruju.
Da bi stvari bile puno složenije nego što se možda na prvi pogled čini, recimo da postoji niz takvih klasifikacija koje se razlikuju u nekim velikim, malim ili naizgled sitnim, ali za ekonomiste, važnim detaljima, zavisno od toga da li mere nivo apsolutnog dohotka ili dohotka po glavi stanovnika; da li je reč o merenju bruto domaćeg proizvoda ili bruto nacionalnog dohotka; da li se merenja sprovode prema zvaničnim kursevima domaćih valuta ili prema njihovom nivou pariteta kupovne moći (Purchasing Power Parity-PPP); da li se meri veličina ili dinamika ili bilo koja kombinacija gore navedenog, itd. Ovom prilikom ćemo se fokusirati na jednu od najvažnijih klasifikacija, a to je ona koja svrstava zemlje i njihove ekonomije prema njihovom bruto nacionalnom dohotku - BND (Gross National Income - BND) po glavi stanovnika,odnosno per capita (pc).
Svetske ekonomije su veoma različite
Ovu klasifikaciju objavljuje Svetska banka već decenijama unazad i često služi kao mera za službeno upoređivanje nivoa razvoja svetskih ekonomija. Njena godišnja revizija i publikacija, tradicionalno, se uvek događa istog datuma - 1. jula sa podacima datim za proteklu godinu, pa to se dogodilo i ove 2020 godine. Bruto nacionalni dohodak po glavi stanovnika, (BND / pc) izražen u tekućim američkim dolarima i na osnovu svoje poznate metodologije, poznatom pod nazivom Atlas (Atlas metoda deviznih kurseva) SB je službeno objavila za sve zemlje sveta na temelju prosečnih godišnjih deviznih kurseva za proteklu 2019. godinu.
Pre nego što razgledamo najnovija upoređenja u svetu za poslednju, proteklu "normalnu" ekonomsku godinu pre pandemije, objavljujemo da Svetska Banka zemlje i njihove privrede svrstava u tri ili četiri velike grupe zemalja i to: zemlje sa niskim dohotkom ( ZND), zemlje sa nižim srednjim dohotkom (ZNSD), zemlje sa višim srednjim dohotkom (ZVSD) i zemlje sa visokim dohotkom (ZVD). Klasifikacija se vrši, kao što smo rekli, jednom godišnje i ograničenja dohotka se pomeraju za sve zemlje zavisno od mnogih faktora, pre svega od nivoa ekonomskog rasta u svetu, inflacije, kretanja deviznih kurseva u svetu, promena ili kretanja stanovništva, promene metoda obračuna u sistemima nacionalnih računa i drugih faktora. Na primer, za inflaciju se uzima u obzir deflator Specijalnih prava vučenja (SDR) u okviru Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) kao ponderisani prosek deflatora BDP-a u ekonomijama NR Kine, SAD, Japana, SAD-a, Velike Britanije i Evrozone. U skladu sa tim, zemlje u 2019. godini klasificirane su na sledeći način:
Položaj Makedonije
Prosečni BND po glavi stanovnika u 2019. godini iznosio je 11.570 dolara, ali onaj u zemljama sa srednjim dohotkom iznosio je 5.598 dolara, što nije značajno ispod makedonskog BND-a po glavi stanovnika koji je iznosio 5.910 dolara. Makedonija spada u grupu zemalja sa višim srednjim dohotkom - ZVSD i to nije razočaravajuće, ali daleko je od željenog položaja. Dobro je što smo u grupi ZVSD, ali ipak, naša margina je bliža zemljama sa nižim srednjim dohotkom - ZNSD (do 4.045 dolara po glavi stanovnika) nego višoj grupi zemalja sa visokim dohotkom - ZVD koja trenutno počinje sa 12.535 dolara po glavi stanovnika, a čiji je prosek čak 45.307 dolara po glavi stanovnika. Pristupanje toj grupi za sada je prilično nedostižan cilj i ostaće takav.
Izvor: telma.com.mk
Ove godine, na primer, naša bliska Rumunija po prvi put prešla je prag i pridružila se ZVD grupi sa 12.630 dolara po glavi stanovnika. Ostale zemlje u regionu, osim Grčke sa 20.320 USD po glavi stanovnika, uključuju Sloveniju i Hrvatsku sa po 25.750 i 14.910 USD po glavi stanovnika. Ostali su manje ili više u našoj grupi ZVSD-a, ali sa značajnim razlikama kao što je prikazano u Tabeli 1.
Tabela 1: BND / stanovnik zemalja šireg regiona (2019. u tekućim američkim dolarima)
Kada već govorimo o regionu, vredno je napomenuti da su Slovenija, Grčka i Hrvatska prilično izdvojene od ostalih, tako su i Crna Gora, Bugarska i Turska odvojene u mikro grupi kojoj pripadamo i mi. Zanimljivo je primetiti da su se unutar bivše države razlike u bivšim saveznim federalnim republikama u ove tri decenije produbile, pa je tako, na primer, razlika u stepenu razvoja između Slovenije i Makedonije porasla sa tadašnjih 3,5:1 na sadašnjih 4,4: 1, što ne govori mnogo pozitivnih stvari o nama. Moguća su i druge upoređenja svih sa svima. Crna Gora, na primer, izgleda kao veliki pobednik, dok Srbija kao veliki gubitnik.
Ostale bivše socijalističke ekonomije iz Centralne Evrope postigle su veliki napredak u modernom vremenu. Četiri tzv ,,višegradske" i tri baltičke ekonomije sada su sve u ZVD grupi sa dohotkom koji se kreće od 15.200 dolara po glavi stanovnika pa naviše. Rusija sa 11.260, Kazahstan sa 8.810 i, na primjer, Ukrajina sa 3.370 dolara po glavi stanovnika i dalje imaju ozbiljne probleme sa tranzicijom.
Svetska ekonomija je svet velikih
Ako pogledamo najveće na svetu i uporedimo ih sa najmoćnijima, primetićemo sledeće: NRK Kina sa 10.410 i Indija sa 2.130 dolara po glavi stanovnika su velike u odnosu na moćne, na primer, Australija sa 54.910; SAD sa 65.760; Norveška sa 82.500 dolara i Švajcarska sa 85.500 dolara po glavi stanovnika. Ali prema nekim sličnim, ali drugim pokazateljima Svetske banke, na primer, onih za apsolutnu veličinu svetskog BDP-a (pomalo drugačiji, ali ne baš potpuno drugačiji pokazatelj od BND-a koji je do sada komentarisan) slika se menja. Sledećih osam ekonomija čine veliku osmorku i one su prikazane na Tabeli 2.
Tabela 2: 8 Najvećih 8 svetskih ekonomija prema BDP-u u 2019godini. (u milijardama dolara)
Nijedna druga privreda u svetu sa svojim BDP-om ne prelazi granicu od dve hiljade milijardi dolara osim ovih osam, a za poređenje, BDP Makedonije (136. mesto na svetu) ili Srbije (88. mesto) i Slovenije (85- mjesto) u 2019 godini. iznosi 12,7; 51,4 milijarde i 53,7 milijardi dolara respektivno. Poslednji podaci o ukupnom svetskom BDP-u za 2019. godinu govore da iznosi 87,752 milijardi dolara, a gotovo 45% od istog stvara onih 10% svetskog stanovništva koje živi u SAD-u i EU-u. U okviru velike ekonomske osmorke u svetu treba napomenuti da prema broju stanovnika većina tih zemalja nema neki veliki svetski značaj. Zanimljivo je napomenuti da Indija sa 1.366 milijardi stanovnika već sustiže NR Kinu sa 1.398 milijardi i verovatno će veoma uskoro biti najmnogoljudnija zemlja na svetu.U grupi 5 najbrojnijih nalaze se i daleko manje brojna SAD sa 328 miliona i Indonezija i Pakistan sa 271 i 217 miliona.
U suprotnom, ako bi se svetski BDP izračunao po metodi već pomenute metode pariteta kupovne moći, (GDP PPP) redosled je drugačiji i izgleda ovako: 1. NR Kina; 2. SAD; 3 Indija; 4. Japan; 5 Nemačka; 6 Rusija itd. U tom slučaju Makedonija ne bi bila na 132., već na 123. mestu u svetu, ali to je već sasvim druga tema.
Na kraju, dozvoliću sebi i jedno pitanje. Ima li sumnje da se jedna vrlo mala zemlja i ekonomija poput makedonske sa verovatno manje od 2 milijona stanovnika i BDP-om od samo 12,7 milijardi dolara, baš kao i ostali u našem fragmentiranom regionu, ne bi smela što pre da se reorganizuje, nego da se vrlo ozbiljno preusmeri i pronađe sebe u svetu velikih, u našem slučaju u svetu EU? To je iz prostog razloga što će nam budući privredni rast i razvoj u društvu velikih i razvijenih ekonomija ZVD poput onih u EU-ji i njihova tržišta biti mnogo pristupačnija, nego ukoliko rešimo da otplovimo sami u okeanu globalne ekonomije.
Molimo Vas pročitajte pravila o komentiranje ili preuzimanje.
Napomena: Mišljenja i stavovi u ovom članku su od autora i ne odražavaju stavove Instituta za komunikaciske studije ili donatora.
