fbpx

Ka ardhur koha që Maqedonia e vogël të hyjë në botën e ekonomive të mëdha

Nikola Popovski

Ekonomia

22.07.20

Прегледи

Nikola Popovski

nikola popovski 200x250Maqedonia i përket grupit të vendeve me të ardhura të mesme më të larta - VAML, dhe kjo nuk është zhgënjyese, por është larg pozicionit të dëshiruar. Është mirë që jemi në grupin e VAML, por gjithsesi, diferenca jonë është më afër vendeve me të ardhura të mesme më të ulëta - VAMU (deri në 4,045 dollarë për banor) sesa me grupin më të lartë të vendeve me të ardhura të larta - VAL që aktualisht fillon në 12,535 dollarë për banor, me një mesatare prej sa 45,307 dollarë për banor.

Ekzistojnë klasifikime të ndryshme të vendeve në botë dhe ato bëhen sipas kritereve të ndryshme. Sipas kritereve ekonomike, klasifikimet e bëra nga Banka Botërore (BB) – World Bank janë ndër më të mirat, më të përdorurat dhe në të njëjtën kohë më të dobishme për profesionistët, por edhe për një audiencë më të gjerë. Një nga klasifikimet e BB-së është ai që i klasifikon vendet në botë sipas nivelit të të ardhurave që arrijnë.

Për t’i bërë gjërat shumë më të komplikuara nga sa mund të duken në pamje të parë, ekzistojnë një numër klasifikimesh të tilla që ndryshojnë në disa detaje të mëdha, të vogla ose në dukje të vogla, por për ekonomistët detaje të rëndësishme, në varësi të faktit nëse ata matin nivelin të ardhurave absolute ose ato për frymë; nëse bëhet fjalë për matje të prodhimit të brendshëm bruto ose të ardhurave kombëtare bruto; nëse ato maten nga kursi zyrtar i këmbimit të valutave vendase ose nga niveli i tyre i barazisë së fuqisë blerëse (Purchasing Power Parity – PPP); nëse matet madhësia ose dinamika apo një kombinim i sa më sipër, etj. Me këtë rast, ne do të përqendrohemi në një nga klasifikimet më të rëndësishme, dhe kjo është ajo që klasifikon vendet dhe ekonomitë e tyre në bazë të të ardhurave të tyre bruto kombëtare - BND (Gross National Income – GNI), për frymë ose për banor, pra per capita (pc).

Ekonomitë botërore janë shumë të ndryshme

BB ka botuar këtë klasifikim për dekada dhe shpesh shërben si masë e krahasimit zyrtar të nivelit të zhvillimit të ekonomive të botës. Rishikimi dhe botimi i saj vjetor, tradicionalisht, gjithmonë ndodh në të njëjtën datë - 1 korrik me të dhëna për vitin e kaluar, kështu ndodhi edhe në vitin 2020. Të ardhurat kombëtare bruto për frymë, (GNI / pc) të shprehura në dollarë amerikanë aktualë, dhe bazuar në metodologjinë e saj të njohur, të quajtur Atlas (Atlas method of exchange rates), BB zyrtarisht e njoftoi atë për të gjitha vendet në botë bazuar në mesataren e këmbimit vjetor të kursit të devizave për vitin e fundit 2019.

Para se të hedhim një vështrim mbi krahasimet më të fundit në botë për vitin e kaluar, vitin e fundit "normal" ekonomik para pandemisë, le të themi se BB i klasifikon vendet dhe ekonomitë e tyre në tre ose katër grupe të mëdha: vendet me të ardhura të ulëta (VAU), vendet me të ardhura të mesme të ulëta (VAMU), vendet me të ardhura të mesme më të larta (VAML) dhe vendet me të ardhura të larta (VAL). Klasifikimi bëhet, siç thamë, një herë në vit dhe kufijtë e të ardhurave zhvendosen për të gjitha vendet në varësi të shumë faktorëve, kryesisht niveli i rritjes ekonomike në botë, inflacioni, lëvizjet e kursit të këmbimit në botë, ndryshimet ose lëvizja e popullsisë, ndryshimet në metodat e llogaritjeve në sistemet e llogarive kombëtare dhe faktorë të tjerë. Inflacioni, për shembull, merret në konsideratë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) si një mesatare e ponderuar e deflatorit të PBB-së në ekonomitë e Republikës Popullore të Kinës, SHBA-së, Japonisë, SHBA-së, Mbretërisë së Bashkuar dhe Eurozonës. Prandaj, në vitin 2019, vendet klasifikohen si më poshtë:

Vreme e malata Makedonija da vleze vo svetot na golemite ekonomii t1

Pozicioni i Maqedonisë

PBB-ja mesatare në botë për frymë në vitin 2019 ishte 11,570 dollarë, por ajo e vendeve me të ardhura të mesme ishte 5,598 dollarë, jo dukshëm nën PBB-në për frymë në Maqedoni. Vendi ynë i përket grupit të vendeve me të ardhura të mesme më të larta - VAML dhe kjo nuk është zhgënjyese, por është larg nga pozicioni i dëshiruar. Është mirë që jemi në grupin e VAML-së, por gjithsesi, diferenca jonë është më afër vendeve me të ardhura të mesme më të ulët - VAMU (deri në 4,045 dollarë për frymë) sesa me grupin më të lartë të vendeve me të ardhura të larta -VAL që aktualisht fillon në 12,535 dollarë për banor, me një mesatare prej sa 45,307 dollarë për banor. Hyrja në atë grup është tani një qëllim mjaft i paarritshëm dhe do të mbetet i tillë.

Vreme e malata Makedonija da vleze vo svetot na golemite ekonomii t1Burimi: telma.com.mk

Këtë vit, për shembull, Rumania e kaloi pragun për herë të parë dhe hyri në grupin e VAL me 12,630 dollarë për banor. Vende të tjera të rajonit përveç Greqisë me 20.320 dollarë për frymë janë Sllovenia dhe Kroacia me 25.750 dollarë dhe 14.910 dollarë për frymë. Pjesa tjetër janë pak a shumë në grupin tonë të VAML, por me ndryshime domethënëse siç tregohet në Tabelën 1.

Tabela 1: PBB/për banor për vendet e rajonit më të gjerë (2019, në dollarë amerikanë)
Vreme e malata Makedonija da vleze vo svetot na golemite ekonomii t1

Duke folur për rajonin, vlen të përmendet se ashtu si Sllovenia, Greqia dhe Kroacia janë mjaft të ndara nga të tjerët, kështu që Mali i Zi, Bullgaria dhe Turqia janë të ndara në mikrogrupin të cilit i përkasim. Është interesante të theksohet se brenda shtetit të dikurshëm ndryshimet e ish republikave federale në këto tre dekada janë thelluar, kështu që, për shembull, diferenca në nivelin e zhvillimit ndërmjet Sllovenisë dhe Maqedonisë është rritur nga 3.5: 1 që kanë qenë në 4, 4: 1 aktuale, që nuk është shumë pozitive për ne. Munden edhe krahasime të tjera me këdo. Mali i Zi, për shembull, duket të jetë një fitues i madh dhe Serbia një humbës i madh.

Ekonomitë e tjera të mëparshme socialiste të Evropës Qendrore kanë bërë përparime të mëdha në kohërat moderne. Të katër të ashtuquajturat "Vishegrad" dhe tre ekonomitë e Baltikut tani janë të gjitha në grupin VAL me të ardhura që variojnë nga 15,200 dollarë për frymë e sipër. Rusia me 11.260, Kazakistani me 8.810 dhe, për shembull, Ukraina me 3,370 dollarë për frymë ka akoma probleme serioze të tranzicionit.

Ekonomia botërore është bota e të mëdhenjve

Nëse i shikojmë më të mëdhenjtë në botë dhe i krahasojmë me vendet më të fuqishme, do të vërejmë si vijon: Republika Popullore e Kinës me 10.410 dhe India me 2.130 dollarë për frymë janë vendet më të mëdhaja në krahasim me të fuqishmit, për shembull, Australia me 54.910; Shtetet e Bashkuara me 65.760; Norvegjia me 82.500 dhe Zvicra me 85.500 dollarë për frymë. Por, sipas disa treguesve të ngjashëm, por të ndryshëm të Bankës Botërore, për shembull, ato për madhësinë absolute të PBB-së në botë (një tregues paksa i ndryshëm, por jo shumë i ndryshëm nga të Ardhurat Kombëtare Bruto (AKB) të komentuara më parë, pasqyra po ndryshon. Tetë ekonomitë më të mëdha përbëhen nga vendet e paraqitura në Tabelën 2.

Tabela 2: Tetë ekonomitë më të mëdha në botë sipas PBB për vitin 2019 (në miliarda dollarë)
Vreme e malata Makedonija da vleze vo svetot na golemite ekonomii t1

Asnjë ekonomi tjetër në botë me PBB-në e saj nuk e tejkalon kufirin prej 2 mijë miliardë dollarësh, përveç këtyre tetë, dhe për krahasim, PBB e Maqedonisë (vendi i 136 në botë) ose Serbia (vendi i 88) dhe Sllovenia (85- vend) në vitin 2019 arriti në përkatësisht 12.7; 51.4 miliardë dollarë dhe 53,7 miliardë dollarë. Të dhënat e fundit për PBB-në totale në botë për vitin 2019 është 87,752 miliardë dollarë dhe gati 45 për qind e saj gjenerohen nga 10 për qind e popullsisë së botës që jetojnë në Shtetet e Bashkuara dhe në Bashkimin Evropian.

Në kontekstin e tetëshes më të madhe ekonomike në botë, duhet të theksohet se sipas popullsisë, shumica e atyre vendeve nuk kanë ndonjë rëndësi të madhe botërore. Është interesante të theksohet se India me një popullsi prej 1.366 miliardë tashmë po e arrin Republikën Popullore të Kinës me 1.398 miliardë dhe ndoshta do të jetë vendi më i populluar në botë shumë shpejt. Në grupin e 5 më të numërtve janë , SHBA-ja me popullsi shumë më të vogël, 328 milionë dhe Indonezia dhe Pakistani me 271 dhe 217 milionë.

Përndryshe, kur PBB në botë do të llogaritej sipas metodës së përmendur tashmë të barazisë së fuqisë blerëse (GDP PPP) rendi është i ndryshëm dhe duket si ky: 1. PR Kina; 2. SHBA; 3 Indi; 4. Japonia; 5 Gjermani; 6 Rusia etj. Në këtë rast, Maqedonia nuk do të ishte në vednin e 132-të por në vednin e 123-të në botë, por kjo është një temë tjetër.

Në fund, do të parashtroj një pyetje. A ka ndonjë dyshim se një vend dhe ekonomi shumë e vogël si Maqedonia me ndoshta më pak se 2 milionë banorë dhe PBB prej vetëm 12.7 miliardë dollarësh, ashtu si të tjerët në rajonin tonë të fragmentuar, nuk duhet të riorganizohen sa më shpejt, por shumë seriozisht të ndryshojnë dhe të gjejnë veten në botën e të mëdhenjve, në rastin tonë në BE? Kjo është për arsyen e thjeshtë që rritja dhe zhvillimi ynë ekonomik në të ardhmen në shoqërinë e ekonomive të mëdha dhe të zhvilluara të VAL si ato të BE-së dhe tregjet përkatëse të tyre do të jetë shumë më e mundur sesa lundrimi vetëm në oqeanin e ekonomisë globale.

 

Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni apo shkarkoni
Shënim: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë ato të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose të dhuruesit.

Nikola Popovski

Nikola Popovski është doktor i shkencave ekonomike dhe profesor universiteti. Ai jep leksione në një grup lëndësh në fushën e makroekonomisë. Ai ka botuar disa libra mbi çështje ekonomike dhe tekste universitare, si dhe një numër punimesh në revista vendase dhe të huaja. Ai ka pasur disa pozicione të rëndësishme shtetërore. Jeton në Shkup.