Ognen Vangellov dhe Ljupço Risteski
Komisionet e këtij lloji nuk janë askund në botë për të konstatuar "të vërteta historike", veçanërisht jo "të vërteta" për historinë e mesjetës, sepse në atë mënyrë ata do të bëheshin organe për censurë.
Anëtari i Komisionit të përbashkët multidisiplinar të ekspertëve për çështje historike dhe arsimore midis Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Republikës së Bullgarisë, nga pala bullgare, z. Kajçev në tekstin „Për bashkimin rreth historisë sonë të përbashkët – perandori Samoil erga omnes “ botuar në Res publika më 7 prill 2021 shpreh pikëpamje në publik që lënë të kuptojnë se anëtarët e pjesës maqedonase të Komisionit refuzojnë të përballen me burimet në lidhje me perandorinë mesjetare të perandorit Samoil dhe se ata janë peng i disa tezave joshkencore në lidhje me natyrën e asaj perandorie.
Mbi të gjitha, z. Kajçev i referohet listës së literaturës së depozituar nga kolegu i tij nga pala bullgare, z. Metodiev, gjatë takimit të fundit të Komisionit të Përbashkët në shkurt të këtij viti. Para se z. Kajçev të fillojë një diskutim mbi literaturën e përmendur, ai së pari paraqet tezën se në muajt e fundit, bisedimet e Komisionit të Përbashkët të Ekspertëve kanë "ngecur", pa bërë "bashkim objektiv rreth historisë sonë të përbashkët", i cili në fakt, është një qëndrim për të cilën pala maqedonase nuk pajtohet aspak.
Së pari, pikëpamje të tilla të palës bullgare në Komision kanë qenë në fuqi që nga fillimi i punës së tij. Gjegjësisht, Komisioni i Përbashkët ka diskutime të gjata dhe profesionale për çështje të hapura, të cilat për shkak të pozicioneve pothuajse diametralisht të ndryshme në kuptimin e rolit të këtij Komisioni, si dhe për shkak të qasjeve të ndryshme në analizën e librave shkollorë, por më së shumti për shkak të dallimeve në përpilimin e propozimeve për përmirësime të mundshme të përmbajtjeve në librat shkollorë, Komisioni e ka të vështirë të dalë me propozime thelbësore dhe të dakorduara reciprokisht. Këto propozime adresojnë kryesisht çështje të tilla si karakteri etnik ose "kombëtar" i shteteve mesjetare, të kuptuarit e proceseve etnike në Mesjetë dhe, mbi të gjitha, të kuptuarit dhe interpretimin e termit "histori e përbashkët". Kolegët nga pala bullgare e Komisionit, për fat të keq, e interpretojnë këtë term krejtësisht në mënyrë të njëanshme, si historia e bullgarëve dhe Bullgarisë, duke lënë, pothuajse plotësisht, faktet në lidhje me zhvillimin historik të identitetit dhe vet-vetëdijes etnike, kulturore, kombëtare maqedonase.
Dhjetë shekuj homogjenizëm etnik?
Para se t’i referohemi pretendimit të z. Kajçev se "nuk ka ndonjë dilemë të veçantë kërkimore për vendin që është udhëhequr nga Samoili" dhe se "kjo është sqaruar tashmë për një kohë të gjatë", ne do t'i referohemi citimit që ai jep në përfundim të tekstit të tij, përkatësisht se "mosmarrëveshja rreth nëse Samoili krijoi "shtetin maqedonas, bullgaro- perëndimor apo bullgar është johistorike, sepse ai projekton dallimet moderne etnike në të kaluarën." Pastaj z. Kajçev thotë se "askush nuk pretendon se shtetësia, kultura dhe identiteti bullgar nga koha e perandorit Samoil janë të njëjta me të sotmet.“
Si rregull, z. Kajçev përdor zëvendësimin e tezave për të lënë përshtypjen e publikut se kjo është një mosmarrëveshje dhe keqkuptim joracional midis dy palëve për shkak të faktit të pretenduar se pjesa maqedonase e komisionit këmbëngul në projeksionin johistorik të dallimeve etnike bashkëkohore në të kaluarën. Gjithashtu, si rregull, çfarë është thelbësore në këmbënguljen e z. Kajçev mungon plotësisht në tekstin e tij. Realiteti është pikërisht e kundërta. Zotëri Kajçev duket se është kryesisht i interesuar në atë që duhet të jetë interpretimi "i drejtë" i burimeve dhe prezantimi i tyre në librat shkollorë maqedonas.
Zotëri Kajçev bën thirrje për një "interpretim korrekt" të atyre burimeve në kontekstin e "historisë sonë të përbashkët" nga Mesjeta deri në ditët e sotme. Sipas këtij "interpretimi të saktë" të kolegëve bullgarë, nga shekulli IX deri në shekullin XI, domethënë, para dhe gjatë mbretërimit të perandorit Samoil, ka ndodhur një "homogjenizim i përhershëm etnik i popullsisë sllave dhe proto-bullgare" në zonat e Bullgarisë dhe Maqedonisë së sotme (këtu i referohet rajonit më të gjerë gjeografik që sot përfshin edhe territorin grek). Ky "homogjenizim i përhershëm etnik" nga dhjetë shekuj më parë jep tonin e pikëpamjes dhe kuptimit të tyre për të gjithë "historinë e përbashkët" nga ajo periudhë e deri më sot në këto territore. Kjo tezë kryesore që anëtarët e pjesës bullgare të komisionit vendosin në diskutime është harruar pikërisht nga adresimi i z. Kajçev për publikun maqedonas. Është lënë anash, sepse atëherë citimi i mësipërm se parashikimi i ndryshimeve moderne etnike në të kaluarën është johistorik do të jetë në kundërshtim të drejtpërdrejtë me atë që përfaqëson z. Kajçev, kurse ai citim do të ishte plotësisht i pavend në një kontekst të tillë.
Për ta bërë më të qartë për publikun, nën shprehjen "homogjenizim i përhershëm etnik", ana bullgare e Komisionit nënkupton konsolidimin e një identiteti të vetëm etnokulturor bullgar në territorin e Bullgarisë dhe Maqedonisë dhjetë shekuj më parë. Sipas tyre, ai identitet etnokulturor që atëherë përcakton edhe historinë e mëvonshme të kësaj zone. Prandaj, për ta "e vërteta" historike është e paqartë, kurse identiteti i sotëm maqedonas është rezultat i proceseve intervencioniste vetëm për të ndarë identitetin e vetëm etnokulturor që ishte konsoliduar dhjetë shekuj më parë dhe që ekzistonte si i tillë deri në vitin 1944. Kur z. Kajçev do ta shkruante këtë, pa u fshehur pas "burimeve", atëherë do të ishte shumë më e qartë se për çfarë insiston ai në të vërtetë.
Burimi: calvertjournal.com
Pra, nëse z. Kajçev nuk do ta kishte harruar atë "detaj" kyç në tekstin e tij, do të bëhej mjaft e qartë për lexuesit se "interpretimi i saktë" i burimeve, të cilat janë të paqarta, duhet të përmbajë kontekstin e një identiteti të përbashkët fillestar etnik bullgar në Bullgari dhe Maqedoni i cili ishte formuar dhe konsoliduar gjatë perandorive mesjetare në këto zona. Sigurisht, nëse ai detaj kyç është i pranishëm në deklaratën e z. Kajçev, ai do të ketë shumë më tepër vështirësi për të pohuar se shkenca botërore është e qartë për karakterin e perandorive mesjetare në këtë zonë. Kjo pasi asnjë nga artikujt bibliografikë që përfshihen në listën e z. Metodiev nuk kanë pretendime të tilla kategorike, madje ato burime as nuk merren me çështje të tilla. Pikërisht fakti që këto burime NUK merren me çështje të "homogjenizimit të përhershëm etnik" të një populli bullgar në territorin e Bullgarisë dhe Maqedonisë së sotme është thelbi i mosmarrëveshjes midis pjesës maqedonase dhe bullgare të Komisionit. Prandaj, pretendimi se pjesa maqedonase e Komisionit këmbëngul në një interpretim jo-historik të pyetjeve në lidhje me Mesjetën e paraqitur në librat shkollorë bëhet i pakuptimtë. E kundërta duket se po ndodh.
Cili është roli i komisioneve të këtij lloji?
Duke pasur parasysh që interpretimet e natyrës së këtyre perandorive mund të jenë të ndryshme, anëtarët maqedonas insistojnë që në procesin e përmirësimit të përmbajtjes së teksteve shkollore, të respektohen, praktikohen dhe të merren gjithmonë parasysh parimet dhe rekomandimet e pranuara ndërkombëtarisht të UNESCO-s, Këshillit të Evropës (KE) dhe institucioneve puna e të cilave lidhet më drejtpërdrejt me analizën dhe përmirësimin e librave shkollorë, siç është Instituti Georg Ekert (Georg Eckert) në Gjermani. Pala maqedonase propozon që së pari të ndryshohet paradigma në librat shkollorë dhe në vend të pretendimit të "kanonit konsensual" në historiografi, nxënësve t'u ofrohet multiperspektivitet, që në këtë rast do të nënkuptojë përfshirjen e të gjitha pikëpamjeve të rëndësishme teorike në historiografinë në të gjithë botën.
Kundrejt procesit dhe të mësuarit "autoritar" dhe "të ngurtë" të bazuar vetëm në "burime dhe fakte" që nuk korrespondojnë me parimet didaktike, pala maqedonase në Komision insiston në një "analizë diskursive" e cila, duke filluar nga "faktet ose burimet ", do të arrijë në "interpretimin e duhur të fakteve", të cilat do t'i ndihmojnë studentët të zhvillojnë aftësitë e tyre në argumentim dhe vlerësim, dhe jo vetëm për të prodhuar njohuri dhe të dhëna dhe përsëritjen e tyre (UNESCO Guidebook, 2010: 50). Dhe fakti që shkenca perëndimore e Mesjetës nuk merret në detaje me "dëshmimin" e identitetit etnokulturor bullgar "të përhershëm dhe të homogjenizuar" në këtë zonë dhe "historinë e përbashkët" të maqedonasve dhe bullgarëve është më se e mjaftueshme për pozicionin tonë metodologjik të mbetet i vendosur dhe i palëkundur.
Me kënaqësi i shqyrtuam njësitë bibliografike, 21 në numër, që kolegu im Metodiev i kishte dërguar palës maqedonase. Në të vërtetë, ato ishin baza për diskutimin tonë në seancën e fundit. Ajo që duhet përmendur këtu është se pothuajse secili prej këtyre botimeve bashkëkohore rendit pyetjen më të rëndësishme në lidhje me Samoilin dhe shtetin e tij, dhe kjo është mungesa e burimeve nga koha e jetës të tij dhe ekzistencës së vendit të tij (nuk ka asnjë dokument të ruajtur nga zyra perandorake, përndryshe institucioni dhe praktika e zakonshme e një sundimtari mesjetar), si dhe fakti që një pjesë tjetër e burimeve që janë bashkëkohës të shtetit të tij janë shkruar nga autorë që nuk kanë pasur asnjë kontakt të drejtpërdrejtë me atë shtet.
Burime të tjera janë shkruar kryesisht një shekull më vonë dhe kanë një karakter interpretues dhe diskursiv. Situata me burimet është e tillë që nuk lejon konkluzione përfundimtare dhe të prera. Z. Ostrogorski, një nga studiuesit dhe njohësit më të mëdhenj të Bizantit, thotë për komitopulitët: "Asgjë nuk është e sigurt për historinë e hershme të Komitopulët" (Ostrogorski, Historia e Perandorisë Bizantine 2011, 377). Pikërisht për këto fakte duam të ndërgjegjësojmë brezat e ardhshëm të studentëve, dhe jo t'u ofrojmë atyre teza të gatshme, të cilat në një masë më të madhe ose më të vogël janë të diskutueshme.
E dyta, dhe po aq e rëndësishme, është që pothuajse në secilin prej këtyre botimeve hapet mundësia për diskutim shkencor, duke shmangur veçanërisht projeksionin e mundshëm të pikëpamjeve dhe qëndrimeve bashkëkohore mbi ngjarjet historike të së kaluarës. Pothuajse secili prej këtyre botimeve bën thirrje për "mesjetarizëm të orientuar drejt kritikës" dhe relativizim të historive (kombëtare) plot imagjinatë popullore. Këto janë konceptet teorike mbi të cilat pala maqedonase dëshiron të ndërtojë rekomandimet për përmirësimin e librave shkollorë në Maqedoni dhe Bullgari dhe jo të zëvendësojë "dogmat historike" të vjetra me "dogmat historike të reja-të vjetra".
Nxjerrja e dekreteve mbi "të vërtetat historike" apo multiperspektivitetit?
Tani, le të kthehemi te deklarata se "nuk ka asnjë dilemë të veçantë kërkimore për vendin që është udhëhequr nga Samoili" dhe se "ajo është sqaruar tashmë për një kohë të gjatë." Është e rëndësishme të theksojmë se ne si anëtarë të palës maqedonase aspak nuk i bëjmë jo abstrakte pikëpamjet e shprehura në një seri studimesh mbi këtë temë. Sidoqoftë, këtu duhet të kthehemi te citimi që e veçon z. Kajçev, i cili shprehet në pretendimet e para të referencave klasike për shtetin e Samoilit, në njësinë me titull "Samoili i Bullgarisë", ku autori Aleksandër Kazhdan (Alexander Kazhdan) shkruan në Fjalorin e Oskfordit: "Polemika nëse Samoili kishte themeluar "shtetin maqedonas, bullgaro-perëndimor ose bullgar është johistorike, sepse prodhon dallimet etnike të së kaluarës."
Autori Antony Kaldelis në librin e tij „Toka e Romejëve, Etnitë dhe Perandoria në Bizant“ (Romanland, Ethnicity and Empire in Byzantium), duke diskutuar karakterin e perandorive, përfshirë Bizantin, thotë në hyrje: Të fillojmë me termin Perandori. Në gjuhën e zakonshme, si në shumë fusha shkencore që kohët e fundit e kanë trajtuar temën me një fuqi të madhe, "perandoria" i referohet dominimit të ushtruar nga një grup etnik, etno-fetar ose etno-politik mbi një sërë grupesh të tjera që konsiderohen të ndryshme nga grupi udhëheqës në metropol. Perandoria nuk themelohet nga marrëdhëniet e zakonshme të pushtetit brenda një grupi, por ajo i referohet hierarkisë politike dhe pabarazisë socio-ekonomike. Ai përqendrohet posaçërisht në mënyrën se si ndryshimet etnike riprodhohen, konstituohen ose kryhen në nivelin e qeverisjes, diskursit dhe ekonomisë. "(fq. IX-X) /...// duke vërejtur se "Me fjalë të tjera, perandoritë sipas definicionit janë multietnike, duke pasur një pamje të gjerë të përkatësisë etnike. Bizanti shpesh është referuar si multietnik, kryesisht me arsyetimin se është një perandori.”(fq. X)
Prandaj, pa hyrë në një diskutim më të thellë material rreth Samoilit dhe shtetit të tij, ne duam të theksojmë se si anëtarë të palës maqedonase të Komisionit të Përbashkët, si më parë, por edhe më tej në analizat e librave shkollorë dhe krijimin e rekomandimeve për përmirësimin e tyre në të dy vendet, do t'i përmbahemi dhe do të respektojmë parimet ndërkombëtare të UNESCO-s dhe KE-së, bazuar në dy aspekte: analiza didaktike dhe analiza e përmbajtjes.
Komisionet e këtij lloji nuk janë askund në botë për të konstatuar "të vërteta historike", veçanërisht jo "të vërteta" për historinë e mesjetës, sepse në atë mënyrë ata do të bëheshin organe për censurë. Propozimet prapa të cilave qëndroi, qëndron dhe do të vazhdojë të qëndrojë dhe mbështesë pala maqedonase e Komisionit janë një pamje e hapur, shumë-perspektive, kritike e konceptit për vetveten dhe të tjerët.
Në këtë drejtim, ne inkurajojmë një qëndrim kritik ndaj koncepteve ekzistuese të identiteteve të ndryshme kolektive që shpesh janë "gozhduar" në histori dhe kanë të bëjnë me territore të caktuara "në pronësi" të komuniteteve. Ne mbështesim një qasje në të cilën idetë e shteteve moderne nuk pasqyrohen në të kaluarën. Teoritë e autoktonisë për të legjitimuar dominimin kulturor, unikalitetin dhe ekskluzivitetin janë lënë në të kaluarën dhe ne duam që mitet kontradiktore kombëtare që përfshijnë këto koncepte thelbësore të zëvendësohen nga metodologji multiperspektive dhe qasje të orientuara drejt përvetësimit të aftësive te nxënësit.
Përveç të ashtuquajturave "rrëfime kryesore" ne duam të lëmë hapësirë të mjaftueshme edhe për rrëfime të tjera, më pak të dukshme. Fatkeqësisht, qasja e palës tjetër i bën përpjekjet tona gjithnjë e më pak të mundshme, ose pothuajse plotësisht të pamundura.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
