fbpx

Është koha për të lejuar shkencën dhe argumentet të drejtojnë politikën

Mladen Obrenoviç

Politika

05.11.21

Прегледи

Mladen Obrenoviç

Mladen Obrenovic 400x500

Kur ndodhi kriza e koronavirusit, ‘dritat e skenës’ iu drejtuan ekspertëve për një kohë, sepse natyrisht pritej përgjigje prej tyre. 'Falë virusit', shpresa që mundësoi kthimin në skenë të profesionit dhe shkencës, të individëve dhe kolektivëve që mund të ndihmojnë komunitetin me njohuritë dhe aftësitë e tyre, ishte jetëshkurtër - derisa politikanët nuk shfrytëzuan këtë mundësi.

Situatat e krizës dhe kriza e shkaktuar nga përhapja e koronavirusit që solli sëmundjen COVID-19 është një nga më të mëdhatë në kohët moderne, kërkojnë sjellje dhe veprim të përgjegjshëm në të gjitha segmentet e shoqërisë. Të gjithë i vuajnë pasojat - nga individi, i cili është më i rrezikuar dhe i ekspozuar ndaj rreziqeve të një sëmundjeje të egër dhe të rrezikshme, tek kolektivi (qoftë ai një komunitet i ngushtë apo më i gjerë, si familja, klasa apo organizata e punës, deri në nivelin të shoqërisë dhe të njësive më të larta organizative shtetërore). Prandaj, është e rëndësishme se si do të reagojë secili individ, si do ta kuptojë rolin e tij në shoqëri dhe si do të ndihmojë veten dhe të tjerët.

Në situata të tilla krize, është veçanërisht e rëndësishme se si do të sillen, çfarë deklaratash do të japin, çfarë vendimesh do të marrin dhe çfarë do të bëjnë politikanët, si bartës të detyrave përgjegjëse - nga niveli komunal dhe qytetit deri në nivelin ku edhe miratohen dhe zbatohen masat e domosdoshme. Disa politikanë ballkanikë, ashtu si shumë që ishin në krye të shteteve shumë më të fuqishme, treguan mendjelehtësi të konsiderueshme me deklaratat e tyre të pamatura. Kufizimi në vetëm tre vende (Bosnjë dhe Hercegovina, Kroacia dhe Serbia) në të cilat fliten tre gjuhë të lidhura - boshnjakisht, kroatisht dhe serbisht - dhe një vështrim i përciptë i deklaratave të veçanta e konfirmojnë këtë më sipër.

Edhe pse deklaratat e kryeministrit të Federatës së Bosnjës dhe Hercegovinës, Fadil Novaliq (i diplomuar në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike, Universiteti i Sarajevës, nuk është një person me ndonjë njohuri në fushat shkencore që fokusohen në viruse dhe sëmundje) që mban një mandat tjetër, megjithëse një mandat teknik ( dhe jo duke falënderuar aftësive të tij, por mosmarrëveshjeve të partive kryesore boshnjake dhe kroate) duken qesharake për shumë njerëz, adhe sigurisht që nuk janë në kontekstin e krizës së koronavirusit.

“Nëse do të donim të luanim rolin e shtetit, do ta merrnim vaksinën në dhjetor, por nuk ka rëndësi”, deklaroi Novaliq në ditët kur Bosnja dhe Hercegovina, respektivisht të dy entitetet e saj, nuk morën asnjë vaksinë, përveç ato nga donacionet. Dhe ishte shumë e rëndësishme… Më pas, në të njëjtën rrugë dhe në një stil të ngjashëm, ai shpjegoi se në Bosnje dhe Hercegovinë “nuk vrapuam të parët” për vaksina sepse nuk donin të ishin “dele kurbani”, dhe më pas në stilin e Alan Ford përfundoi: "Së pari duhet të kemi vaksina për të bërë një fushatë vaksinimi."

Prokurimi i vaksinave është bërë një rast edhe për Prokurorinë e Bosnjë dhe Hercegovinës pasi një grup qytetarësh në muajin mars kanë paraqitur një kallëzim penal kundër katër zyrtarëve - nga niveli shtetëror dhe i entitetit - të cilët janë përgjegjës për rrezikimin e shëndetit të popullsisë. Kallëzimi përmban dyshime të bazuara se gjatë gjysmës së vitit – nga shtatori 2020 deri në mars 2021 – nuk kanë kryer apo bërë detyrat e tyre zyrtare në drejtim të sigurimit dhe blerjes së drejtpërdrejtë të vaksinave të nevojshme për imunizimin e popullsisë. Gjithashtu u theksua se “keqpërdorimi i tyre me detyrën zyrtare rezulton me përhapjen e pakontrolluar të një sëmundje ngjitëse, vdekjen e një numri të madh personash dhe mohimin e të drejtës për kujdes shëndetësor”.

Prokuroria e Bosnjës dhe Hercegovinës ngriti një rast, filloi mbledhjen e informacionit dhe ftoi infektologun në pension Bakir Nakash për një seancë dëgjimore në cilësinë e aplikantit në emër të disa personave. Që atëherë - dhe ka kaluar një gjysmë viti shtesë - nuk është folur më shumë në media për këtë rast. Situata me pandeminë u qetësua, erdhën vaksinat (tani janë shumë, pasi qytetarët nuk duan të vaksinohen) dhe gjithçka duket se është harruar, përfshirë edhe dramën që kaluan pacientët dhe familjet e tyre këtë pranverë.

Çfarë mendojnë arkitektët dhe avokatët për koronavirusin?

Qytetarët e Bosnjë dhe Hercegovinës e dinë më së miri se si luftuan në institucionet shëndetësore, të kapur nga administrata dhe politika, për të shpëtuar çdo jetë në atë kohë, kështu që pohimi i Bakir Izetbegoviq (Fakulteti i Arkitekturës, Universiteti i Sarajevës), kryetar i Dhomës së Popullit të Parlamentit të Bosnjë dhe Hercegovinës dhe kryetar i Partisë për Veprim Demokratik (SDA), në lidhje me luftimin e viruseve dhe sëmundjeve tingëllon mjaft cinik.

“Ka pasur gabime dhe ka pasur lëshime, por e vërteta që tregojnë dhe vërtetojnë numrat është ndryshe nga ajo që është perceptimi. Mund të duket e vogël dhe e pabesueshme për njerëzit, por Bosnja dhe Hercegovina është ndoshta më e suksesshmja në rajon dhe pak më e mirë se mesatarja e BE-së në pothuajse të gjitha aspektet, me këto dy probleme të prokurimit të aparateve respiratore dhe prokurimit të ngadalshëm të vaksinave, kur bëhet fjalë për ngadalësimin e përhapjes së infeksionit dhe aspektin ekonomik”, konsideron Izetbegoviq.

Në stilin e tij dhe në një mënyrë shumë të vrazhdë, situatën në fqinjësi e përshkroi edhe presidenti kroat Zoran Milanoviç (Fakulteti Juridik, Universiteti i Zagrebit).

“Ata janë më të suksesshëm në Bosnje dhe Hercegovinë. Atje askush nuk është i sëmurë, askush nuk vdes, askush nuk është në spitale, askush nuk flet për këtë, askush nuk vaksinohet”, ironizoi Milanoviç. Dhe në Bosnje dhe Hercegovinë, siç pritej, kjo u vlerësua si fyerje. Më pas pati thirrje që Milanoviç të shpallet person i padëshiruar.

“Ai tregoi mungesë absolute të aftësive diplomatike, korrektësisë politike, ndjeshmërisë, por edhe një tepricë arrogance, shovinizmi dhe primitivizmi politik me të cilin kërkon të fitojë madhështinë e tij duke i poshtëruar të tjerët”, i tha partia Nasha stranka.

Krajno vreme e da dozvolime naukata i dokazite da ja vodat politikataBurimi: shutterstock.com

Nga lutjet dhe premtimet deri te kërcënimet dhe frikësimet

Megjithatë, doza të caktuara të vaksinave, Kroacia ia dhuroi Bosnjë dhe Hercegovinës, duke lejuar që një pjesë e popullsisë së vendit fqinj të vaksinohet në institucionet e tyre të kujdesit shëndetësor. Por shumë më tepër është bërë nga Serbia, e cila i ka hapur dyert për të gjitha kapacitetet e saj fqinjëve që përballen me mungesën e vaksinave - pa rezervime paraprake.

Donacioni i parë u soll personalisht në Sarajevë nga presidenti serb Aleksandar Vuçiç (Fakulteti Juridik, Universiteti i Beogradit). Ndryshe nga deklaratat, të cilat morën forma të ndryshme - nga lutjet dhe premtimet e deri te kërcënimet dhe frikësimet, për popullatën e Serbisë të cilës i drejtohej pothuajse çdo ditë (dhe për shumë tema të tjera, natyrisht), në mesazhet për fqinjët e mbante veten nën kontroll.

Ka qenë prej kohësh e paqartë se cilat janë kompetencat e tij kushtetuese, por në varësi të postit që ai mban – qoftë zëvendëskryeministër, kryeministër apo president – ​​Vuçiç është gjithmonë një lojtar kyç në terren. Kështu ndodhi edhe para se virusi korona të vinte në Serbi, kur ai pohoi se "sapuni është ilaçi më i mirë" dhe gjatë rrugës qeshte me batutat e mprehta të pulmonologut Branimir Nestoroviç për "virusin më qesharak në historinë e njerëzimit" dhe thirrjet që gratë të shkojnë "lirshëm për pazar në Itali, sepse atje tani do të ketë ulje të mëdha" (ndërsa atje, veçanërisht në veri të Italisë, ata luftonin për çdo jetë). Kështu ndodhi edhe kur i shpalli luftë koronavirusit dhe mori rolin e vendimmarrësit, por edhe të komunikuesit kryesor, duke “lutur si Zotin” qytetarët dhe me një kërcënim se “varrezat e tyre do të jenë të vogla".

Një politikë që nuk kujdeset për asgjë

Këta shembuj janë vetëm një pjesë e deklaratave të pamatura të politikanëve ballkanikë gjatë një viti e gjysmë të fundit. Çdo gjë tjetër në atë periudhë mund të ishte ndalur – qoftë prodhimi, trafiku, ngjarjet kulturore, shërbimet fetare, garat sportive, madje edhe tubimet e qytetarëve në çfarëdo forme – por politika nuk i kushtoi rëndësi kësaj. Aktivitetet e tyre nuk u ndërprenë. Të zhvendosur vetëm një javë ose një muaj më vonë, zgjedhjet u mbajtën në të gjitha nivelet dhe fushatat u zhvilluan sikur të ishin në kohët më të lumtura. Politikanët shfrytëzuan me mjeshtëri kohën e pandemisë.

Megjithatë, kur goditi kriza, dritat e skenës iu drejtuan ekspertëve për një kohë, sepse natyrisht pritej një përgjigje prej tyre. Koronavirusi, të paktën në atë kohë (siç vuri në dukje shkrimtari dhe kolumnisti Jurica Paviçiç), "kontribuoi në rivendosjen e autoritetit të dijes".

“Portalet, gazetat dhe televizionet papritmas dominohen nga profesorët dhe mjekët. Nuk ka asnjë redaksi që mbahet në vete që nuk ka kërkuar ndihmën e një eksperti të shquar nga Berlini, Edinburgu apo Harvardi, kurse treguesit mbi lexueshmërinë e portaleve tregojnë se befas më të lexuarit ishin ato tekste që përndryshe do të duhej të ishin thelbi i gazetarisë”, konstatoi Paviçiç.

Por, falë virusit, shpresa që mundësoi rikthimin në skenë të profesionit dhe shkencës, individëve dhe kolektivëve që mund të ndihmojnë komunitetin me njohuritë dhe aftësitë e tyre, ishte jetëshkurtër - deri në fillimin e fushatës së parë zgjedhore, e më pas në zgjedhje. Më pas u kuptua se ata që dinin dhe morën masat e nevojshme, ua sqaruan popullit dhe qetësuan panikun e mundshëm kryesisht ushtarëve partiakë. Ose, të paktën në dobi të partive. Dhe për meritë të tyre komandantët dhe politikanët përdorën të gjithë retorikën e luftës, u stolisën me grada të larta dhe lavdëruan veprat e tyre heroike dhe morën dafinat e zgjedhjeve. Më pas kartat paszgjedhore u përzien, shumë prej tyre morën poste kryetarësh komunash ose vende ministrash, disave iu dhanë poste të tjera, kurse lufta kundër virusit korona vazhdoi me avazin e vjetër. Në mesin e qytetarëve ishte rikthyer i njëjti zhgënjim dhe mosbesim i vjetër ndaj atyre që drejtojnë shoqërinë dhe shtetin.

Shkencëtarët e mbledhur në „Balkans in Europe Policy Advisory Group“ (BiEPAG) konsiderojnë se pikërisht besimi është një parakusht kryesor për një marrëdhënie pozitive midis qytetarëve dhe shtetit. Sipas tyre, në kohën e pandemisë, besimi bazohej në tre përcaktues kryesorë: informacioni i saktë, mbrojtja e menjëhershme (shëndeti publik dhe shërbimet) dhe mbrojtja ndaj pasojave negative ekonomike për hir të stabilitetit afatgjatë. Duke vënë në dukje se të tre dimensionet e besimit janë “të dobëta”, ata theksojnë se “kriza ka zbuluar shtrirjen e plotë të dështimeve afatgjata sistematike të institucioneve kryesore të shtetit”. Ata janë veçanërisht të fokusuar në media.

“Mungesa e informacionit të besueshëm dhe të saktë, së bashku me deklaratat e papërgjegjshme të zyrtarëve qeveritarë, çon në stres kolektiv dhe shkatërron besimin në shtet […] Raportimi mashtrues, duke përfshirë mediat pranë autoriteteve, si dhe deklaratat e pasakta nga vetë qeveritë, kanë çuar në një gërryerje të besimit shoqëror, duke përfshirë besimin e qytetarëve ndaj shtetit," tha BiEPAG në një raport të tyre.

Lufta kundër infodemisë

Një muaj para shpalljes së pandemisë, kreu i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), Tedros Adhanom Ghebreyesus, hapi një front tjetër, duke vënë në dukje nevojën për të luftuar infodeminë. Ai vuri në dukje se "fake news përhapen më shpejt dhe më lehtë se virusi" dhe konstatoi se ato janë "po aq të rrezikshme". Ai u bëri thirrje Facebook, Twitter dhe Google, ndër të tjera, që të "kundërshtojnë përhapjen e thashethemeve dhe dizinformatave", dhe u bëri thirrje autoriteteve, kompanive dhe organizatave mediatike që të "mos ndezin flakët e histerisë".

“Tani është më shumë kohë se kurrë që të lejojmë shkencën dhe argumentet të drejtojnë politikën. Nëse nuk e bëjmë këtë, ne po shkojmë në një rrugë të errët”, paralajmëroi Adhanom.

Pas thirrjes së tij paralajmëruese, bota dhe bashkë me të edhe Ballkani po enden në shtegun e errët. Politika imponon një agjendë, gjithçka i nënshtrohet asaj, kurse fushat e veprimit njerëzor që kanë një përgjigje ose të paktën mund ta ofrojnë, lihen mënjanë.

Duke vepruar kështu, është veçanërisht e rëndësishme që gazetarët të mos ndihmojnë politikanët në zbatimin e praktikave të tilla, por t'u japin hapësirën pikërisht autoriteteve shkencore. Një ekspert dhe/ose shkencëtar sigurisht që do të kontribuojë më shumë në zgjidhjen e krizës shëndetësore sesa një politikan. Kjo e fundit vetëm mund të ndihmojë dhe lehtësojë zgjidhjet e propozuara, nuk ka nevojë të zërë vend dhe të pengojë. Dhe kur të kalojë kriza, ne duhet të vazhdojmë të dëgjojmë ekspertët, sepse shpesh nuk ka asnjë përfitim konkret nga rrëfimet politike, që janë kryesisht boshe.

Në fakt, ata duhet, siç sugjeron Bozho Kovaçeviç, një politikan dhe intelektual kroat, "të jenë në gjendje t'u shpjegojnë qytetarëve se cilat politika janë më të mira për ta në afat të gjatë dhe të luftojnë për to në një debat të hapur dhe mirë të argumentuar demokratik".

 

Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.

Mladen Obrenoviç

Mladen Obrenoviç është doktor i shkencave të komunikimit dhe gazetar profesionist me përvojë në media dhe media kroate në Bosnjë dhe Hercegovinë. Karriera e tij profesionale gazetareske u zhvillua në 1996 në Vukovar, ku ai punoi për mediat lokale si korrespondent për Glas Slavonia dhe Jutarnji list, duke mbuluar temën e historisë kroate. Nga 2010 deri në 2013, ata u regjistruan në Zagreb, ku mbuluan politikën ditore dhe temën aktuale të pemëve kroate, të përjashtuara nga sabora kroate, Vlade dhe institucionet ligjore. Në Dolasku dhe Sarajevë, radio për Al Jazeeru Balkans si gazetar, dhe më pas redaktor në portal. Radio është gjithashtu një gazetare e BIRN në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ne aktualisht po studiojmë kurse mediatike dhe konferenca shkencore, dhe aktualisht jemi duke studiuar dhe studiuar.