Jason Deegan dhe Felix Amelung
Pra, le të shohim se si duket performanca e një numri vendesh të Ballkanit në kontekstin evropian dhe ndërkombëtar. Në fotografinë e mëposhtme, ne kemi dhënë një pasqyrë se si ka ndryshuar mënyra e vlerësimit të rezultatit të një vendi që nga viti 2004. Shumë gjëra bëhen të qarta.
Korrupsioni është sigurisht një temë mirë e hulumtuar dhe efekti i tij në zhvillimin ekonomik në përgjithësi konsiderohet si mjaft negativ. Sidoqoftë, ky fokus në korrupsion shpesh mund të jetë rezultat i regjistrimit/zbulimit të dobët të rasteve të korrupsionit, ose ndoshta më saktësisht vështirësisë për të matur një ndërveprim të tillë të paqartë. Mbase mund të duket logjike dhe intuitive që dikush mund të shikojë në tabelat e renditjes në botë sa i përket shkallës së korrupsionit dhe të supozojmë se krahasimet mund të bëhen me lehtësi të konsiderueshme, por fatkeqësisht, si me shumicën e gjërave, realiteti është krejtësisht ndryshe dhe shumë kompleks.
Larg nga përqendrimi i madh i mediave mbi prevalencën e korrupsionit të përhapur në Ballkan, i cili ka tendencë të na shqetësojë për nga përkeqësimi i rezultateve sipas masës zakonisht të përdorur të korrupsionit, Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit (CPI) (publikuar nga Transparency International me seli në Berlin) nuk ka një vend fort të theksuar në CPI për vendimet e niveleve më të larta në nivelin qeveritar. Kjo u theksua nga përgjigja ndaj pyetjes së një deputeti në emër të Komisionit Evropian se ata kryejnë ‘vlerësimet e tyre të pavarura’ për korrupsionin sa i përket vendeve kandidate për anëtarësim.
Ndërsa metodologjia sigurisht ka të metat e veta (të cilat unë i kam mbuluar më detajisht këtu) sigurisht që ishte vendimtare në procesin e zgjerimit të BE-së kur rezultatet e përkeqësuara u referuan brenda Parlamentit Evropian, duke sinjalizuar nevojën për të vënë frenat procesit të anëtarësimit të disa shteteve ballkanike. Komisioni Evropian, natyrisht, vendimet e tij i bazon në "vlerësimet e pavarura" në raportet vjetore të progresit, por publiku i gjerë dhe media fokusohen shumë te kjo matje kur presin çdo vit rezultatet e reja nga Transparency International.
Kjo lind një pyetje, cila është dobia e një matje të tillë përveç krijimit të një momentumi, dhe kur duhet të shfaqim kujdes gjatë interpretimit tonë të rezultateve të saj?
Së pari, CPI-ja vetëm mund të lavdërohet për sa i përket vëmendjes që i ka kushtuar çështjes së korrupsionit, veçanërisht në vitet 1990 dhe 2000, kur më parë, korrupsioni ishte përgjithësisht pak i hulumtuar dhe mezi adresohej me politika përkatëse.
CPI-ja ishte ndërtuar për të na dhënë një matje të korrupsionit me kalimin e kohës. Në këtë traditë, ne do të ofrojmë një pasqyrë të shkurtër të asaj se çfarë mund të shohim në Ballkan gjatë 16 viteve të fundit. Si me shumicën e gjërave, ne shpesh duhet t'i zmadhojmë gjërat me thjerrëz për të parë se çfarë është historie fshihet. Në veçanti, duhet të kemi kujdes për ndryshimet e mëdha vjetore pasi ato japin një arsye skepticizmi në lidhje me shkallën e vërtetë të korrupsionit. Mbani në mend se korrupsioni si një fenomen kulturor kërkon kohë për të ndryshuar, siç është rasti që mund të vërehet në Slloveni vitet e fundit (siç tregohet edhe në fotografinë 1 më poshtë dhe diskutohet më tej këtu).
Pra, le të shohim se si duket performanca e një numri vendesh të Ballkanit në kontekstin evropian dhe ndërkombëtar. Në fotografinë e mëposhtme, ne kemi dhënë një pasqyrë se si ka ndryshuar mënyra e vlerësimit të rezultatit të një vendi që nga viti 2004. Shumë gjëra bëhen të qarta.
Së pari, metodologjia ndryshoi (me një ndryshim në mënyrën e peshimit të burimeve, dhe të dhënat e përdorura nga një vit, duke mundësuar krahasimet ndër vite) në 2012 dhe nga kjo duket se kanë përfituar disa rajone (specifikisht Evropa Perëndimore / Bashkimi Evropian), kurse disa të tjera janë në disavantazh (p.sh. Evropa Lindore dhe Azia Qendrore). Kjo, fatkeqësisht, nuk mund të ndihmojë që të shpërfillen shqetësimet për "anësinë perëndimore" brenda CPI-së. Por le të marrim një këndvështrim të peshuar dhe të supozojmë se ndryshimi i metodologjisë përmirësoi performancën e metrikës.
Megjithatë, kjo nuk përputhet me rrëfimin e përbashkët, ku shtetet e Ballkanit janë bazuar në betejën e tyre për t'u marrë me korrupsionin dhe, në këtë mënyrë, u parandaluan të anëtarësoheshin në BE. Hapi i Evropës Perëndimore dhe BE-së duket se i ka bërë përmirësimet e vogla që kanë ndodhur në Ballkan, por duken të këqija nëse krahasohen. Pas vitit 2012, ka pasur një zhvillim në dukje të ndenjur. Diferenca shfaqet në mesataren margjinale të marrë brenda BE-së kundrejt mesatares së Ballkanit gjatë periudhës 2011-2012, e cila mund të shihet vetëm përmes lenteve të ndryshimit të metodologjisë (të cilën e shpjeguam më herët) të atij viti, dhe si i tillë, duhet të vijë me sinjale të mëdha paralajmëruese dhe me zë të lartë për interpretimin tonë të ndryshimeve.
Fotografia 1 – Rezultatet e CPI
Kjo mospërputhje me rrëfimin të përbashkët bëhet pak më i qartë kur shikojmë fotografinë 2, që tregon renditjen relative të vendeve në tabelën e korrupsionit. Ekziston padyshim një trend shqetësues në vitet e fundit, por a mund të shohim vërtet komplote të tilla dhe të mendojmë "mirë", se gjërat padiksutueshëm janë më mirë se sa ishin në kohërat e korruptuara të viteve të 2000-ta’? Apo jemi duke lexuar gjërat e gabuara në grafikun e duhur për një pyetje tjetër?
Fotografia 2.
Përgjigjja është e papritur, por, po. Pyetja nuk është nëse korrupsioni mund të kuptohet me të vërtetë si një variabël që ndryshon vit pas viti apo që mund të krahasohet në të gjithë vendet, gjë që sigurisht ia vlen të debatohet. Pyetja e vërtetë është nëse matjet e tilla na pengojnë që në të vërtetë të merremi me shkaqet kryesore të problemit. Përgjigja është po. Është e mundur që CPI-ja të përforcojë rrëfimet e gabuara me deklarata që bëjnë mediat për të dhe kështu në të vërtetë po na verbon për realitetin e korrupsionit. Ja një shembull të tillë: “Bosnja dhe Hercegovina dhe Maqedonia e Veriut përsëri renditen më keq në Ballkanin Perëndimor, me 35 pikë nga gjithsej 100 dhe që ndajnë vendin e 111-të në listën e 180 vendeve. Maqedonia e Veriut ra me pesë vende, poshtë nga i 106-ti vitin e kaluar, ndërsa Bosnja dhe Hercegovina ra më shpejt, me 10 vende, nga vendi i 101-të vitin e kaluar.” – Balkan insight.Për të dy vendet, konstatimet janë shumë negative, megjithatë tendenca për një periudhë më të gjatë kohore është dukshëm pozitive.
Absurdi i krahasimit të rezultateve të korrupsionit të vendeve sikur në një tabelë të një kampionati futbollistik nuk na tregon shumë. Përveç ndoshta vërtetimit të disa besimeve dhe sfidimit të tjerave. Ne nuk distancohemi nga një lexim i tillë i tabelave me ndonjë kuptim më të thellë të korrupsionit në Maqedoninë e Veriut ose Bosnjë-Hercegovinën dhe as vendet me të cilat e krahasojmë atë. Një lexim i tillë sipërfaqësor në fakt mund të jetë kundërproduktiv duke minuar mbështetjen për reformat të cilat për një periudhë të gjatë mund të kenë ndikim në korrupsionin aktual sesa vetëm në perceptimet e korrupsionit, dhe si të tilla nuk kanë kohën e nevojshme për të pasur një efekt të plotë. Për të mos përmendur ndikimin në botën reale që ‘rezultatet’ dhe ‘renditjet’ e këqija kanë në treguesit e rëndësishëm makroekonomikë si për shembull investimet e huaja direkte.
Ky është me të vërtetë një lajm i keq. Pra, nëse metrika e përdorur gjerësisht nuk është aq e dobishme, atëherë çfarë duhet të përdorim në vend të kësaj?
Si më tej – luftimi i korrupsionit në Ballkan.
Si duhet ta shohim korrupsionin e Ballkanit, a duhet ta shpërfillim rëndësinë e matjeve të tilla për kuantifikimin korrupsionit, a duhet të kërkojmë një analizë më të plotë dhe më të gjerë mbi lulëzimin e korrupsionit në Ballkan, si do të dukej kjo? Dhe cilët aktorë duhet të studiohen? A mund të përdorim ndonjë masë tjetër proxy për të treguar historinë e korrupsionit në Ballkan? Nëse po, cilat janë ato?
Izvor: europeanwesternbalkans.com
Së pari, do të ishte e dobishme të shikojmë një nivel më poshtë, në vend që të përpiqemi të masim korrupsionin, të vëzhgojmë faktorët që ndikojnë në përhapjen e korrupsionit, ashtu si BE-ja bën në raportet e saj vjetore si pjesë e negociatave për anëtarësim. Ky model i kufizimit të burimeve mund të na ndihmojë të kuptojmë më mirë se si zhvillohet korrupsioni në secilin prej vendeve duke parë faktorët që lehtësojnë një mjedis të korruptuar, ky model mund të na ndihmojë të largohemi nga matja e korrupsionit dhe në vend të kësaj të përqëndrohet në faktorë që mund të na ndihmojnë të trajtojmë shkaqet themelore të korrupsionit.
Ne mund t'i kuptojmë burimet si mundësi për funksionarët për të nxjerrë qiratë nga shteti dhe kufizimet si mekanizma dhe institucione për të parandaluar që këta funksionarë të bëjnë një gjë të tillë. Disa kufizime që përdoren zakonisht në literaturë janë sundimi i ligjit, liria e medias, qasja në internet ose Facebook por edhe forca e shoqërisë civile. Bukuria e këtyre faktorëve është se ata të gjithë mund të ndikohen nga aktorët njerëzorë dhe kështu është më e lehtë për të ndryshuar politikat rreth tyre.
Ndërsa BE-ja në procesin e saj të përafrimit sigurisht që merr në konsideratë secilin nga këta faktorë, publiku shpesh humbet në përpjekjen për të gjetur një numër unik për të matur shkallën e korrupsionit dhe për të krahasuar këtë metrikë në të gjithë vendet. Nëse, si në rastin e Ballkanit, CPI-ja tregon një prirje rritëse në uljen e korrupsionit, dhe në të njëjtën kohë, vendet bazohen për nivelet e tyre të përhapjes së korrupsionit deri në atë masë që edhe negociatat e përafrimit të shtyhen. Është e qartë se fokusi i mediave te CPI-ja (në dëm të matjeve/qasjeve të tjera siç është përdorur brenda Indeksit të Integritetit, ose një konceptimi alternativ se si duhet të funksionojë një shoqëri e përgjegjshme) nuk është i dobishëm.
Së dyti, Ne duhet të shqetësohemi më pak me këndvështrimin konkurrues të matjes së korrupsionit dhe duhet të mendojmë për korrupsionin si shumica e krimeve të tjera, në atë që ne shpesh pajisim departamente policie, gjykata dhe prokurorë publikë me qëllim të hetimit dhe trajtimit të krimeve. Në mënyrë të ngjashme, me korrupsionin, ne duhet të shqetësohemi më pak për mënyrën se si shkojmë me fqinjët dhe në vend të kësaj të përqendrohemi në mënyrën se si të sigurohet infrastruktura e nevojshme përmes institucioneve që të hetojnë rastet e korrupsionit. Kjo merr formën e pajimit dhe mbështetjes së këtyre institucioneve për të marrë një qëndrim proaktiv në lidhje me çrrënjosjen e korrupsionit. Modeli i kufizimit të burimeve siguron një mënyrë të tillë për të menduar për korrupsionin në praktikë dhe për të zhvilluar masa prej aty, duke mbështetur institucionet dhe duke i furnizuar ato me mjetet e nevojshme për të çrrënjosur korrupsionin, pavarësisht nga mënyra se si ndikon në perceptimet ose renditjet globale. Me pak fjalë, ne duhet të shqetësohemi më pak nëse jemi duke u ngjitur në tabelën e kampionatit dhe më shumë me atë që po bëjmë në të vërtetë, duke hetuar dhe ndjekur penalisht ata që janë përfshirë në korrupsion.
Në këtë kuptim, një aktivitet i paqartë sfidon matjen, dhe është e rëndësishme ta mbani këtë në mend kur shihni se vendi juaj nuk është më i miri në rajon (ose nëse jeni në krye të rajonit, duke u përfshirë në një "schadenfreude" të vjetër) me mënyrën se si e perceptoni ju korrupsionin. Realiteti i fushatës kundër korrupsionit kërkon një zhytje shumë më të thellë në faktorët që kontribuojnë në vetë korrupsionin.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
