Zjarret që shpërthyen vazhdimisht dhe pandërprerë këtë verë jo vetëm që shkatërruan sipërfaqe të mëdha të pyjeve në Maqedoni, por ngritën dyshime për mundësinë e zjarrvënieve, duke ngritur kështu çështjen e ndërmarrjes së hapave vendimtar për masat që do të ndihmonin njëkohësisht për mbrojtjen e mjedisit jetësor dhe për parandalimin e një keqpërdorimi të tillë.
Ka kaluar një verë tjetër ku zjarret kanë qenë kryefjala për një kohë të gjatë dhe më pas, si zakonisht, harrohen deri në vitin e ardhshëm kur ndodhin edhe zjarre të reja. Këtë vit në shkrimet e mediave përmenden shifra alarmante me mbi 3000 zjarre të regjistruara në 8 muajt e parë të vitit - në përkthim do të thotë se zjarret kanë përfshirë më shumë se pesë, respektivisht gjashtë për qind të territorit të Maqedonisë.
Një situatë e tillë shpesh nënkuptonte nevojën e përdorimit të pajisjeve të plota dhe burimeve njerëzore, të cilat përveç ekipeve vendase të zjarrfikësve, shteruan kapacitetet maksimale kombëtare për luftimin e vatrave të zjarrit, për këtë arsye vendi ka kërkuar disa herë ndihmën e huaj, përfshirë mekanizmin e BE-së për mbrojtje civile për shuarjen e zjarreve.
Pas shuarjes së zjarreve, një pjesë e ekipeve të zjarrfikësve, një pjesë e shiut, mbetjet e karbonizuara mbeten për të dëshmuar për këtë fatkeqësi dhe publiku aludon gjithnjë e më shumë për faktin se disa prej tyre madje ishin zjarrvënie të qëllimshme. Edhe sot, nëse kaloni pranë disa prej zonave më të prekura nga zjarret, si zjarri i Galiçicës, do të vëreni pemë të djegura dhe pyje të shkatërruar.
Zjarret jo vetëm që kanë përfshirë zona të mëdha pyjore këtë verë, duke përfshirë zonat e mbrojtura në Parqet Kombëtare, por padyshim që kanë prishur ekosistemet lokale, duke kërcënuar edhe biodiversitetin. Kjo situatë nxjerr në pah nevojën për strategji gjithëpërfshirëse të menaxhimit të zjarreve dhe parandalimin e tyre në të ardhmen.
Dyshime për zjarrvënie të qëllimshme
Përmes përhapjes së gjerë dhe të shpejtë të zjarreve, në kushte kur nuk ka shpjegime të mjaftueshme për shfaqjen e tyre natyrore, me të drejtë lind shqetësimi për përfshirjen e individëve dhe grupeve. Arsyet për një zjarrvënie të tillë lidhen edhe me përdorimin e drurit të djegur, i cili më vonë do të plasohej në treg.
Dyshimet e tilla sjellin gjithnjë e më shumë thirrje për rregullimin e tregut të druve të zjarrit dhe për mbrojtjen e pyjeve në Maqedoni nga shfrytëzimi i mëtejmë. Ato nuk janë vetëm një reagim ndaj situatës aktuale, por edhe pjesë e një shqetësimi më të gjerë për menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore dhe shëndetin e ekosistemeve, si dhe për shtypjen dhe shkatërrimin e krimit dhe korrupsionit.
Këto dyshime frymëzohen më tej nga mungesa e rezultateve të qarta nga hetimet për shkaqet e zjarreve, kurse kapaciteti i pamjaftueshëm për të zbatuar ligjet dhe kontrollin e terrenit vetëm sa e përkeqëson këtë problem. Si pasojë, zjarret jo vetëm që shkaktojnë dëme të mëdha në mjedis dhe komunitet, por gjithashtu krijojnë një ndjenjë mosbesimi ndaj institucioneve dhe aftësisë së shtetit për të mbrojtur mjedisin e tij natyror.
Vetëm një aktgjykim për një dekadë!
Edhe pse tashmë ekziston një ligj që mbulon shkaktimin e zjarreve në shkallë të gjerë nëpër pyje, vetëm një aktgjykim i tillë është miratuar në dekadën e fundit, duke vënë në pikëpyetje zbatimin e ligjit.
Burimi: freepik.com
Për më tepër, pavarësisht zjarreve të shumta në tre vitet e fundit, midis vitit 2022 dhe prillit të vitit 2024, askush nuk është dënuar për veprën penale të “shkaktimit të zjarrit në pyll”, kurse mungesa e një regjistri pyjor vetëm sa e vështirëson vërtetimin e origjinës së zjarreve. Nga aktgjykimet për shkaktimin e rrezikut të përgjithshëm, vetëm një pjesë e tyre i referohen zjarreve në pyje, gjë që tregon nevojën për një Kod të ri Penal, i cili do të saktësojë dispozitat ligjore për zjarret në pyje dhe do të vendosë dënime më të rrepta për autorët.
Mirëpo, vetëm në muajin gusht të këtij viti, përveç numrit të madh të vatrave të reja të zjarreve, tashmë janë hapur disa hetime për shkaktimin e zjarreve, ndërsa ekzistojnë dyshime se, madje edhe zjarret e tjera të reja janë zjarrvënie të qëllimshme.
Por gjithsesi duket se legjislacioni aktual nuk mjafton dhe se krahas pandëshkueshmërisë mungon edhe rregullimi i shkaqeve reale të zjarreve. Kjo mangësi tregon nevojën për një rishikim gjithëpërfshirës të kuadrit ligjor, me qëllim identifikimin dhe korrigjimin e dobësive në sistemin aktual. Pra, shtrohet pyetja nëse duhet ndërmarrë hapa të rinj vendimtarë dhe një nevojë urgjente për reforma ligjore që do të rregullonin më tej çështjet e tilla.
Mosefektiviteti i zgjidhjeve aktuale ligjore
Duket se edhe masat e marra këtë verë si ndalimi i lëvizjes në pyje që duhej të rezultonin me mbrojtje nga zjarri, nuk ishin efektive, për shkak të situatës së dukshme që kishim me zjarret, por edhe për shkak të dyshimeve për shkaqet e zjarreve dhe mënyra të tjera, disa të panjohura deri më tani, si për shembull me balona zjarri.
Shpeshherë zonat ku vihen zjarre nuk janë nën kontroll dhe mbikëqyrje dhe kjo sjell vështirësi në gjetjen e autorëve. Kjo është arsyeja pse, përveç rritjes së gjobave, shteti duhet të rrisë njëkohësisht kontrollin dhe të ofrojë shpërblime nxitëse për individët që raportojnë dhe marrin pjesë aktive në ruajtjen e pyjeve dhe parandalimin e zjarreve. Kjo do ta bënte më të lehtë edhe për ekipet që duhet të identifikojnë zjarrvënësit, për të cilën punë, këtë verë ishin angazhuar edhe dronët.
Në disa situata, është kufizimi i aksesit të njerëzve në pyje ai që mund të kufizojë zbulimin e hershëm të zjarreve. Alpinistët, kampistët dhe vizitorët e tjerë janë zakonisht të parët që i vërejnë zjarret dhe i raportojnë ato tek autoritetet për një reagim të duhur përpara se të përhapen në sipërfaqe më të gjerë. Rimendimi i ndalimit të lëvizjes në pyje si masa kryesore që duhet përdorur dhe të menduarit për shpërblimet nxitëse për raportimin e zjarrvënësve mund të çojë në një efekt pozitiv.
Formulime më të rrepta ligjore
Për reformat specifike ligjore në lidhje me rregullimin e tregut të druve të zjarrit, mund të orientohemi në shembuj pozitivë nga vende që kanë pasur tashmë probleme të ngjashme me zjarret. Gjegjësisht, mediat gjatë kësaj periudhe shpesh kanë përmendur shembullin e Spanjës, si një vend që 15 vjet më parë ndaloi prerjen e druve të djegur, gjë që rezultoi në një ulje prej 80% të zjarreve.
Gjithashtu, ne kemi nevojë për mbështetje të gjerë publike dhe institucionale për të sjellë ndryshime të ngjashme ligjore që do të ndalonin prerjen e drurit të djegur për një periudhë të caktuar kohore afatgjatë, ose plotësisht - shitjen e drurit të djegur subjekteve private, duke siguruar që menaxhimi të bëhet nga shteti. me këto burime. Në këtë mënyrë djegia e qëllimshme e pyjeve për prerje e humbet kuptimin e saj dhe menaxhimi i zonave të djegura nga shteti e forcon më tej këtë tezë. Kjo do të kërkojë investime shtesë në kapacitetet shtetërore në formën e kapitalit njerëzor, por edhe nëpërmjet pajisjeve moderne.
Pavarësisht se me mbylljen e verës dhe qetësimin e situatës me zjarret, tema pushoi së përmenduri, në fakt, pikërisht tani është momenti për të krijuar një strategji dhe për të miratuar zgjidhje të reja ligjore në mënyrë që vendi të jetë gati për t'u marrë me zjarret e verës vitin e ardhshëm.
Është gjithashtu e nevojshme rritja e masës së dënimeve për ata që do të kapen duke ndezur qëllimisht zjarre në pyje, por edhe një përkufizim i ri i ndezjes së zjarrit “nga pakujdesia”, përmes një formulimi më të rreptë të ligjit, duke marrë parasysh kërcënimet e reja të mundshme, por gjithashtu gjetja e autorëve dhe dënimi efektiv në praktikë.
Gjithashtu, nevojiten investime edhe për rojet e pyjeve, të gjitha për të garantuar zbatimin e ligjit, me vëmendje dhe angazhim të veçantë gjatë periudhës së verës. Informimi dhe rritja e ndërgjegjësimit të popullatës është gjithashtu një aspekt i rëndësishëm.
E ndërsa me kalimin e kohës zjarret tashmë janë larg fokusit të ngjarjeve dhe ndodhive aktuale, shteti nuk duhet të presë verën e ardhshme për të menduar për zgjidhje për këtë temë. Pyjet përfaqësojnë një burim jetik kombëtar dhe kërcënohen drejtpërdrejt nga zjarret, gjë që kërkon një strategji mbrojtjeje dhe veprim. Kjo është arsyeja pse koha për të vepruar duhet të jetë tani, dhe çdo vonesë rrezikon të shkatërrojë hektarë të rinj pyje, të cilëve u janë dashur dekada për t'u rritur.
