Doktori i filologjisë kineze Igor Radev në intervistën për çështjet aktuale gjuhësore me Bullgarinë thotë se e drejta për të marrë lirshëm vendime për çështje të tilla është pjesë e përkufizimit të sovranitetit të shtetit dhe nuk ka asgjë për askënd që të ndërhyjë.
Ku është problemi i Bullgarisë në lidhje me gjuhën maqedonase?
- Mendoj se një nga burimet kryesore të problemit është ndjenja tejet e theksuar e identitetit, e cila në Bullgari ushqehet me mprehtësi në raport me Maqedoninë. Pra, gjithçka që ka të bëjë me Maqedoninë nga pikëpamja historike, kulturore dhe gjuhësore duhet të kualifikohet ekskluzivisht me mbiemrin "bullgare". Rrjedhimisht, në një atmosferë të tillë bëhet e pakonceptueshme që në Maqedoni mund të përdoret zyrtarisht një gjuhë që nuk është e shënuar si "bullgare", por si "maqedonase".
Ndërgjegjja shoqërore në Bullgari, mund të them se është mjaft e sinqertë, në nivelin psikologjik të Maqedonisë dhe në çdo gjë maqedonase sheh pothuajse si një pjesë të amputuar të trupit të vet. Është shumë e vështirë të pranohet që tani Maqedonia ekziston si një komb i veçantë, saktësisht, shumë afër, por me atributet e veta, përfshirë dhe gjuhën. Kjo është ajo që të çon në një komplot tragjik në tregimin. Në të vërtetë, ndonjëherë fitohet përshtypja se Bullgaria ka tendencë të na mbytë me një "përqafim", të na "fusë" në vetvete, por me atë procedurë ajo arrin pikërisht efektin e kundërt, kështu që sa më shumë që ajo shtrëngon, aq më shumë ai i "përqafuari" largohet më ashpër, një veprim që "përqafuesi "e konsideron si tradhti, për të cilën dëshiron t'i hakmerret. E di, tingëllon mjaft e ngatërruar.
Pse thoni se nuk keni durim për deklaratat "gjuha maqedonase dhe bullgare (dhe populli) nuk kanë asgjë të përbashkët"?
- Përgjigja më e shkurtër do të ishte - sepse unë refuzoj ta duroj marrëzinë.
Së pari, nuk ka asnjë gjuhë apo popull në botë që është krejtësisht i ndryshëm nga njëri-tjetri. Objektivisht, gjuha letrare maqedonase dhe gjuha letrare bullgare janë më të afërtat në përgjithësi, në të njëjtën mënyrë si gjermanishtja dhe holandishtja janë më të afërtat, ose gjuha suedeze dhe daneze, bengalishtja dhe asamezja, etj. Madje, në mendimin e dytë, mund të mos jetë e përshtatshme të përdoret mbiemri "i afërt" ose "më i afërt" si një përshkrim i marrëdhënieve midis gjuhëve, sepse aludon në një distancë të ndërsjellët hapësinore, sikur secila gjuhë të rrethohej nga ndonjë vakum, i cili në drejtim të një gjuhe shtrihet në një distancë më të madhe, dhe në lidhje me një tjetër në një distancë më të shkurtër.
Në fakt, është më mirë të përdorim fjalën "përputhje". Kështu, gjuha maqedonase ka përputhje më të madhe me bullgarishten, dhe më pas me atë serbo-kroate, sllovene… dhe për të mos i renditur të gjitha derisa të arrijmë në një nga gjuhët e bushmanëve (ose, më lejoni ta them më saktë - gjuhët kisane), dhe me të cilën do të kemi disa përputhje, sado të vogla. Nga ky këndvështrim, a nuk do ta konsideronim ashiqare marrëzi pretendimin se ndonjë popull dhe gjuhë në tokë "nuk kanë asgjë të përbashkët"? A duhet ta përjetojmë kështu botën në të cilën jetojmë? Dhe si një antidot ndaj marrëzisë së këtij lloji, këtu mund të ofroj vargjet e Koço Racin: "E gjithë bota është një shtëpi vëllazërore, që na hap zemrat vëllazërisht ..." Ndoshta do t'i ndihmojë dikujt.
Po flisni për ndonjë vazhdimësi dialektore...
-Gjithsesi. Një vazhdimësi dialektore paraqet një rrjet i folurës lokale, ku për sa i përket veçorive individuale të gjuhës të pasqyruara në fonetikë, strukturë morfologjike dhe sintaksore, si dhe në leksik, është e pamundur të gjesh ndonjë ndryshim të dukshëm midis të folurave të fqinjëve të afërt, veçanërisht e tillë që do të pengonte mirëkuptimin reciprok. Kjo është, brenda një vazhdimësie dialektore, ndryshimet kalojnë pragun e dukshëm vetëm me një distancë më të madhe gjeografike, por pa qenë në gjendje askund të identifikojnë një kufi të prerë.
Zona gjuhësore e pothuajse e të gjithë Evropës përbëhet nga disa vazhdimësi më të mëdha dialektore. Kështu, ne mund të përcaktojmë një vazhdimësi dialekti gjermano-verior, i cili përfshin të gjitha vendet nordike (Danimarkën, Norvegjinë, Islandën, Suedinë), një vazhdimësi dialektore kontinentale-gjermane (që mbulon Gjermaninë, Holandën, Luksemburgun, Austrinë, pjesën më të madhe të Flandrës nga Belgjika). Për më tepër, ne kemi një vazhdimësi të madhe dialekti romak perëndimor (që mbulon gadishullin Apenin dhe Iberik, si dhe të gjithë Francën), i cili nga ana tjetër është i përbërë nga disa dialekte më të vogla - galo-romakee (Franca, rajoni i Valonisë së Belgjikës, Spanja verilindore, Italia veriore), Ibero-romake (pjesa më e madhe e Spanjës dhe Portugalisë), Italo-romake (Italia qendrore dhe jugore).
Në fund të fundit, ne mund të përcaktojmë një vazhdim të madh dialektor sllav të Veriut (Poloni, Republika Çeke, Sllovakia, Bjellorusia, Ukraina, Rusia), si dhe një vazhdim dialekti sllav jugor, i cili nga ana tjetër mund të ndahet në dy vazhdime më të vogla - sllavishtja jugore perëndimore (Serbia, Mali i Zi, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Sllovenia) dhe vazhdimësia lindore e sllavëve të jugut (Maqedoni, Bullgari). Tani, një gjuhë letrare krijohet kur brenda kornizave të caktuara dialektore zgjidhet një dialekt nga mjedisi i saj, i cili do të emërohet pas emrit kombëtar nën të cilin njihen folësit e saj dhe një institucion i përshtatshëm autoritar, kryesisht shteti, e imponon atë si mjet ekskluziv të komunikimit zyrtar të shkruar dhe gojor, si dhe të prodhimit letrar, në një territor shumë më të madh sesa shtrirja origjinale gjeografike e dialektit e marrë si bazë e gjuhës letrare, që në praktikë zakonisht nënkupton territorin mbi të cilin ka juridiksion shteti.
A do të thotë kjo se një dialekt është i njëjtë me një gjuhë dhe varet nga ndonjë vendndodhje gjeografike dhe jo nga diçka tjetër?
- Gjuhët e emërtuara posaçërisht në realitet, d.m.th, objektivisht ato gjithmonë janë dialekte. Pra, nëse themi se dialekti i Strumicës i përket gjuhës maqedonase, çfarë do të thotë kjo? Gjuha letrare maqedonase është kodifikuar në bazë të të folurave nga zona e mesme e Vardarit, pastaj në perëndim drejt Pelagonisë dhe zonave shoqëruese. Strumica është jashtë këtij rrethi gjeografik, megjithatë, dialekti lokal në një masë më të madhe ndan tipare me dialektin e marrë si bazë të gjuhës standarde maqedonase sesa me atë të marrë si bazë për gjuhën standarde bullgare.
Nga ana subjektive, ne e shprehim këtë me thënien - "dialekti i Strumicës i përket gjuhës maqedonase". E gjitha i referohet përmasave relative të ngjashmërisë dhe dallueshmërisë pa kufij të mprehtë. Në rastin e vazhdimësisë së dialektit lindor të atij sllavo- jugor, në aksin lindje-perëndim, ndërsa shkojmë nga perëndimi në lindje, përqindja e tipareve gjuhësore të dialekteve që janë të përbashkëta për dialektin-bazë të gjuhës bullgare po rritet, dhe me dialektin-bazë të gjuhës maqedonase gjithnjë e më të vogël, ndërsa e ndodh kundërta kur shkojmë nga lindja në perëndim në të njëjtin aks.
Dhe këtu kemi ardhur tek gjëja thelbësore - kush ishte i pari, kush është dialekt i kujt?
- Vetë fraza "një gjuhë është dialekt i një tjetre" është e privuar nga vlera objektive.
Kur kemi dy gjuhë letrare të formuara në bazë të dy dialekteve të largëta gjeografikisht të së njëjtës vazhdimësi dialektore, ato funksionojnë paralelisht dhe në mënyrë të barabartë, prandaj është e palogjikshme të thuash se njëra “buron” nga tjetra, njëra “i përket” tjetrës. Metaforën për gjuhët maqedonase dhe bullgare mund ta përdorim si gjuhë-simotra.
A do të ishte e arsyeshme të pohonim se një motër rrjedh nga tjetra? Sigurisht qe jo. Ata ndajnë prindër të përbashkët, ashtu si maqedonishtja dhe bullgarishtja ndajnë të njëjtën vazhdimësi dialektore. Sa i përket pyetjes se kush ishte i pari, çfarë kuptojmë me këtë, se njëra gjuhë ishte kodifikuar më herët se tjetra? Po, bullgarishtja u kodifikua në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të, dhe maqedonishtja deri në shekullin e 20-të.
Por pse kjo garë do të kishte ndonjë rëndësi të veçantë? Edhe para se ajo të merrej zyrtarisht si bazë e një gjuhe standarde, e folura mbi të cilën u ndërtua më vonë gjuha letrare maqedonase ekzistonte, kishte njerëz që e flisnin atë, ke pasur një kurs të veçantë zhvillimi, thënë thjesht, ka qenë këtu. Përdorimi i tij për kodifikimin e një gjuhe kombëtare është për shkak të vullnetit sovran të një populli, aftësia e të cilit për ta shprehur atë, gjithesi, kushtëzohet nga rrethanat historike, veçanërisht ato që lidhen me mundësinë e krijimit të një shteti, dhe shteti ka autoritetin të kodifikojë një gjuhë letrare.
Kjo nuk ndryshon nga shumica e rasteve të kodifikimit gjuhësor, si në Evropë ashtu edhe në botë. Nëse tashmë jeni të interesuar, gjuha letrare e kodifikuar "më e re" në kontinentin evropian është luksemburgase, standardizimi përfundimtar i së cilës është bërë në 1984, kështu që tani funksionon si gjuha zyrtare e shtetit të Luksemburgut.
Në rastin e gjuhës maqedonase dhe bullgare, a mund të tërheqim një paralele me Skandinavinë?
- Jo vetëm që Skandinavia mund të shërbejë si pasqyrë e marrëdhënieve gjuhësore maqedono-bullgare, këtu ajo pothuajse në mënyrë identike pasqyron situatën e përgjithshme gjuhësore në zonën sllavë folëse të Jugut.
Kështu, e gjithë Skandinavia është një vazhdimësi dialektore - nordike, dmth. Gjermanishtja veriore, ku të folurat popullore gradualisht kalojnë nga njëra në tjetrën pa ndonjë kufi të mprehtë gjuhësor. Bazuar në dialektet individuale të asaj vazhdimësie, janë kodifikuar katër gjuhë letrare me emra të veçanta kombëtare: Suedishtja, Danishtja, Norvegjishtja dhe Islandishtja. Kjo do të thotë se këto janë katër gjuhë të veçanta nga pikëpamja sociologjike. Por nga pikëpamja gjuhësore kemi vetëm tre gjuhë të ndryshme. Pse? Përkatësisht, gjuhët letrare Suedishtja, Islandishtja dhe Danishtja janë kodifikuar në bazë të dialekteve lokale të largëta gjeografikisht nga e njëjta vazhdimësi dialektore. Pra, marrëdhënia e tyre e ndërsjellë "me presje" përsërit marrëdhëniet midis gjuhës letrare maqedonase dhe bullgare. Nga ana tjetër, gjuha letrare norvegjeze është në thelb danezja, e cila u fol në Norvegji ndërsa gjendej nën sundimin danez për një kohë të gjatë, para se të bëhej e pavarur nën emrin "norvegjisht" pas pavarësisë.
Nëse Skandinavët ndjekin mendjen tonë, do të ketë kaq shumë raste në historinë e tyre për një "kasaphane" me identitet gjuhësore (më vjen keq ta përdor këtë fjalë nga folklori politik vendas), në krahasim me të cilin mosmarrëveshja jonë maqedonaso-bullgare do të duket si një vals vjenez i mërzitshëm-kulturor.
Deri në çfarë mase ngjarjet historike kanë kushtëzuar një zhvillim dhe kodifikim të tillë të gjuhëve?
- Pavarësisht se sa popuj dhe kombe mendojnë se krijojnë histori, në fakt, ato kryesisht formohen prej saj. Prandaj, kodifikimi i një gjuhe letrare kombëtare, ndodh gjithmonë në kontekstin e një grupi të veçantë të rrethanave historike.
Duke folur për çështjen e gjuhëve bullgaro-maqedonase, lehtë do të mund të kishte ndodhur që tani që të kemi një gjuhë të përbashkët letrare, për shembull siç janë angazhuar Partenij Zografski dhe Kuzman Shapkarev, dhe në atë rast marrëdhënia jonë e ndërsjellë gjuhësore do të ishte e njëjtë me atë serbo-kroate, por Marin Drinov nuk ishte dakord me këtë, kështu që si bazë për gjuhën letrare të veçantë bullgare ai mori dialektet ekstreme verilindore të vazhdimësisë lindore të dialektit sllavo-jugor, domethënë maksimalisht gjeografikisht të largët nga Maqedonia. Kjo hapi mundësinë për të kodifikuar një gjuhë tjetër letrare bazuar në dialektet jugperëndimore të së njëjtës vazhdimësi - maqedonishtja, në të cilën unë tani i shkruaj këto fjalë. Ne e dimë se si luajti historia për ne, por nuk mund të themi nëse gjithçka duhej të ndodhte ashtu siç ndodhi, dhe jo më ndryshe. Dikush ndoshta do të dorëzohet, në përgjithësi, nga kërkesa e një përgjigjeje për këtë pyetje dhe do të jetë i kënaqur thjesht me thënien: Fortuna imperatrix mundi.
Sidoqoftë, Evropa, si në rastet e pakicës maqedonase në Bullgari dhe Greqi, e trajton këtë çështje si një çështje bilaterale, dhe jo një çështje që shkon thellë në parimet e themelimit të Unionit?
- Dhe cilat janë parimet që qëndrojnë në themel të Unionit?
Mendoj se ne këtu në aspiratën tonë shumëvjeçare për të hyrë në BE me çdo kusht i kemi kaluar të gjitha kufijtë në idealizimin e saj. Ne imagjinojmë parime atje ku ka thjesht interesa dhe pragmatizëm të zhveshur.
Për shembull, ne në Maqedoni jemi të bindur se respektimi i të drejtave të pakicave e natyrës kulturore dhe arsimore është një parim themelor i Unionit. Sidoqoftë, ka ish-anëtarë të BE-së që nuk njohin zyrtarisht ekzistencën e ndonjë pakice kombëtare në territorin e tyre, e lëre më disa nga të drejtat e tyre kulturore ose arsimore, qofshin edhe të një natyre më të kufizuar. A ka nevojë t'i përmendim ato vende? Prandaj, nuk e shoh pse, edhe për çështjen e lartpërmendur, Unioni të këmbëngulte papritmas për t'i ndjekur disa "parime", të cilat duket se ekzistojnë vetëm në shpresat tona.
Ka anëtarë në BE që në të kanë futur konflikt ushtarak të ngrirë dhe një shtet të ndarë (Republika e Qipros) ose ata që kanë përshkruar kushtetutë me pretendime territoriale (Republika e Irlandës në lidhje me Irlandën e Veriut), pa ndonjë parakusht për një zgjidhje paraprake. Dhe ne sot këtu jemi në një situatë për tu kushtëzuar dhe shantazhuar me gjëra që bien në fushën e metaforave letrare, siç është njohja formale e "rrënjëve", ose formulimi zyrtar i këtij apo atij interpretimi të ngjarjeve historike ...
Nëse ky nuk është rasti me ato standarde të famshme të dyfishtë, trefishtë, atëherë nuk e di se çfarë. Ndoshta sikush këtu mund të vërejë - që nuk është BE që na shantazhon dhe kushtëzon, por Bullgaria. Jo. Në momentin kur në mënyrë cinike na u tha të "zgjidhnim mosmarrëveshjet tona bilaterale së pari", tashmë është e qartë se kush po na shantazhon. Që të më kuptoni, do të përdor krahasimin e mëposhtëm: imagjinoni djalin tuaj duke rrahur dhe abuzuar me një fëmijë më të vogël dhe më të dobët para syve tuaj, duke u thirrur në autoritetin tuaj (në stilin - "nuk e di ti se kush është babai im"), dhe ju e shikoni me qetësi dhe u thoni atyre - "fëmijë, zgjidhni vetë mosmarrëveshjen tuaj dhe pastaj do ta shohim".
Në një rast të tillë, kush është përgjegjës për ngacmimet? Ose ndoshta tani dikush do të na bindë se duhet të pajtohemi me faktin se Unioni është një familje e madhe, kështu që si e tillë ajo gjithmonë merr anën e anëtarëve të familjes nëse janë në të drejtë apo jo, dhe se disa rregulla vlejnë kur je brenda dhe të tjera kur je jashtë. Në çdo rast, një krahasim interesant.
Problemi me ne është se ne kemi humbur çdo ndjenjë të realitetit dhe masës në marrëdhëniet tona me BE-në, duke e kthyer Unionin në një lloj hyjnie, e cila me kalimin e çdo dite i ngjan gjithnjë e më shumë Molohut fenikas, të cilit, siç e dini, i është ngarkuar sakrifica ajo më e çmuara - fëmijët e njerëzve! Ne tashmë kemi sakrifikuar diçka të çmuar në altarin e Unionit - emrin, por perëndia nuk është e kënaqur me këtë, dhe ai ende po kërkon sakrifica, kështu që pasi t'i ofrojmë atij, ai ndoshta do të kërkojë përsëri të reja… deri kur? Dhe një profet i Dhiatës së Vjetër si Elija është në shikim...
A po përpiqet dikush të sfidojë shtetësinë maqedonase përmes gjuhës? Pse atëherë Bullgaria bën përjashtim të tillë nga aspekti i të drejtës sovrane dhe çfarë do të thotë e drejta ndërkombëtare?
- Keni të drejtë. Dhe unë mendoj se çështja e vërtetë është problemi i shtetësisë dhe sovranitetit të brendshëm të vendit. Pse jam i këtij mendimi? Kur dy ose më shumë shtete kanë ndonjë lloj marrëdhënieje, madje edhe konflikti, ato kurrë nuk dalin përtej sferës së sovranitetit të tyre të jashtëm. Çfarë do të binte në këtë sferë? Për shembull, kufijtë dhe mosmarrëveshjet territoriale në tokë dhe det, politika e jashtme dhe veprimi diplomatik, tregtia dhe politikat ekonomike, etj... Por edhe gjatë mosmarrëveshjeve më të mëdha, një shtet nuk hyn në vete perceptimin intim të një tjetri, sepse tashmë është sfera e sovranitetit të brendshëm, e cila është e paprekshme.
Për shembull, keni hyrë në një mosmarrëveshje me një burrë, nuk e di nëse e keni fyer ju atë apo ai juve, keni një marrëdhënie të pazgjidhur të borxhi-besimi ose ngjashëm, por a mund ta imagjinoni që ai ka të drejtë të vijë në banesën tuaj dhe t'ju urdhërojë me çfarë ngjyre duhet të pikturoni muret, në cilin cep të vendosni televizorin, cilat libra duhet të jenë në raftet tuaja, etj. Nëse dikush guxon ta bëjë këtë, për çfarë ju vë në dijeni? Se në fakt ai zotëron me banesën tuaj, domethënë që e konsideron atë pronë të tij. Pra, kur një vend fqinj përpiqet të urdhërojë një tjetër si ta emërtojë gjuhën e tij zyrtare dhe gjëra të ngjashme, ai e informon me cinizëm se pothuajse e konsideron atë një territor të zhveshur gjeografik, mbi të cilin ushtron pushtet. Edhe këtu është e parëndësishme nëse argumentet e tij "mbajnë ujë" apo jo.
Le të supozojmë se gjuha maqedonase nuk është kodifikuar në bazë të një të folure të veçantë të ndryshme dhe gjeografikisht të largët nga ajo e marrë si bazë e bullgarishtes standarde, por që ne e kemi përdorur atë në mënyrë të përsosur, të cilën sapo kemi vendosur ta emërtojmë - maqedonase. Ose çfarë rëndësie ka nëse gjuha maqedonase është kodifikuar në 1944-ën? Ja pra, them, jo në 1944-ën, por sikur të ishte kodifikuar pardje, kjo nuk ndryshon asgjë. Pra, e drejta për të marrë vendime të lira për çështje të tilla është pjesë e përkufizimit të sovranitetit të shtetit dhe këtu nuk ka asgjë për dikë që të ndërhyjë anash.
Kjo, natyrisht, nuk do të thotë që në perceptimin e vetes dhe kuptimin tonë të historisë dhe kulturës nuk kemi tabu, mistifikime dhe komplekse, të cilat, në fakt, në një masë më të madhe ose më të vogël e ka çdo komb. Këtu do t'ju jap një shembull të një mistifikimi të tillë nga Bullgaria.
Siç e dini, emri zyrtar për gjuhën e vjetër sllave është "bullgarishtja e vjetër". Nga një perspektivë thjesht objektive, shkencore, kjo qëndron në kufirin midis të çuditshmes dhe surreales. Do të ishte njësoj si të riemërtoni latinishten "vllahishtja të vjetër" dhe Sanskritishten si "Bengalishtje e vjetër". Nuk është e nevojshme as edhe të thuhet, se me riemërtimin e përmendur nuk respektohet vullneti i krijuesve të letërsisë së vjetër sllave, nga Cirili dhe Metodi, Klementi i Ohrit, Konstandin Preslavski, Çernorizec Hrabar, Jovan Ekzarh, etj., Të cilët për gjuhën në të cilën përkthenin dhe krijuan nuk përdornin asnjë emërtim tjetër përveç - "sllavishte".
Imagjinoni, sikur kur Bullgaria para se të aplikonte në BE, ndonjë shtet anëtar sllav, si Republika Çeke ose Polonia, t'i vinin veton derisa të kthente emrin në "sllavishte e vjetër" në librat e tyre shkollore. Sa absurde do të ishte një veto e tillë? Jo më absurde sesa ajo që po na ndodh tani. Kjo është kjo. Nëse ata kanë vendosur të riemërtojnë gjuhën e vjetër sllave në vendin e tyre, nuk ka pse t'i përzihemi. Sovraniteti nënkupton të drejtën edhe për të qenë të çuditshëm dhe surreal, ashtu siç mund të jemi në shumë gjëra të tjera.
Dhe tani, nëse më pyetni pse Bullgaria bën përjashtim të tillë nga një e drejtë sovrane, përgjigjja më elegante do të ishte - sepse mundet. Dhe pse e ndjen se mund ta bëjë? Epo, në lidhje me këtë kam një shpjegim timin. Përkatësisht, në kundërshtim me mitin qeverisës, vendet e Evropës Lindore që hyjnë në BE nuk bëhen "më kozmopolite" dhe të shkarkuara nga ndjenjat nacionaliste, por përkundrazi, nacionalizmi rritet menjëherë pas anëtarësimit në Union, dhe në disa shtete vërehet rehabilitimi "në një derë të vogël" madje edhe manifestime të caktuara neo-naziste (dhe për sa kohë që ato drejtohen kundër kundërshtarit "të duhur", Brukseli nuk ka asnjë problem me ta).
Por cila është arsyeja për këtë? Unë e interpretoj këtë fenomen me kompleksin e "adoleshentit të pa përjetuar". Përkatësisht, me anëtarësimin formal në BE, shumë prej këtyre vendeve mendojnë se tani "kanë shpinën", kështu që bazuar në këtë, ata besojnë se më në fund ka ardhur koha që ata të realizojnë fantazitë e tyre të harlisura nacionaliste, veçanërisht nëse ato janë në kurriz të vendeve jashtë Unionit. Dhe unë nuk e them këtë nga një pozitë me lartësi morale, sepse jam i vetëdijshëm se nëse Maqedonia do të kishte hyrë më herët në BE, ka shumë gjasa të kishte vepruar në mënyrë të ngjashme.
Le të mos kemi iluzione për rolin e BE-së në tërë këtë tregim. Ne harrojmë se Unioni funksionon në një masë të madhe në nivel burokratik, pra edhe për të vlejnë dy parimet kryesore, nga të cilat çdo burokraci drejtohet tejet e heshtur: "mos u tund" dhe "gjithmonë në vijën e rezistencës më të vogël". Pra, në rast të një mosmarrëveshje midis dy palëve, burokracia është pothuajse gjithmonë më e butë me partinë që ka potencialin për tu "tundur më shumë", dhe anasjelltas, ajo rregullisht i bën më shumë presion palës që perceptohet të jetë më pak rezistente ndaj konfliktit.
Dhe çka nëse nuk do të mendonim në fantazinë tonë provinciale se këta "eurokratë" të Brukselit janë një lloj robotësh etikë, në të cilët si program operativ ekskluzivisht funksionon imperativi moral i Kantit? Ju lutem. Kështu, në situatën tonë ju mund të mendoni se cila palë ka mundësi më të madhe për tu "tundur" në sytë e burokracisë së BE-së, dhe cila palë sheh të njëjtën burokraci si të tillë me një prag më të ulët të rezistencës.
Gazetari: Aleksandar Damovski
Foto: Robert Atanasovski
Intervista është bërë nga portali i informacionit www.mkd.mk në bashkëpunim me platformën online www.respublica.edu.mk e Institutit të Studimeve të Komunikimit, si pjesë e projektit Lidhi Pikat: politika të përmirësuara përmes pjesëmarrjes qytetare të financuar nga Ambasada Britanike në Shkup.
