Ognen Vangelov: Përparimi i Maqedonisë drejt Evropës u vendos në barrë të Komisionit

Pas ngjarjeve të trazuara në Komisionin për Çështje Historiko-Arsimore me Bullgarinë, bisedojmë me ish-anëtarin Dr. Ognen Vangelov, i cili është një nga anëtarët e zëvendësuar, i akuzuar nga krerët e lartë qeveritarë për “tradhti” ndaj interesave kombëtare. Në intervistë kemi prekur të gjitha temat, dorëheqjen dhe rikthimin e Vanço Gjorgjievit, tensionet rreth Car Samoil, thirrjet e opinionit, lojërat politike rreth Komisionit, qëndrimin e kolegëve bullgarë, kompensimet financiare dhe gjithçka tjetër që mund të dëgjohet nga dora e parë nga një person brenda Komisionit. Konstruktiviteti është i pranishëm edhe tani me Vangelovin, i cili thotë se Komisioni do të ketë të ardhme nëse për të flasin shkenca dhe jo politika.

Vangelov, çfarë po ndodh në Komisionin për Çështje Historiko-Arsimore me Bullgarinë? Ju jeni shkarkuar disa ditë më parë, por keni qenë anëtar për një kohë të gjatë. Cilat mendoni se janë arsyet e shkarkimeve?

- Fillimisht dëshiroj t'i përgëzoj për zgjedhjen e tyre dhe t'u uroj anëtarëve të rinj të Komisionit punë të suksesshme. Meqë ra fjala, Komisioni është themeluar në vitin 2018 në bazë të nenit 8 të Marrëveshjes së Miqësisë dhe Fqinjësisë së Mirë me Bullgarinë, kurse unë jam anëtar që nga tetori i vitit 2020 deri në shkarkimin aktual. Nga përbërja ekzistuese e komisionit, të gjithë anëtarët janë shkarkuar, përveç njërit, z. Llorovski, i cili kalon në përbërjen e re. Nuk kemi marrë asnjë njoftim individualisht për arsyet, kështu që e vetmja gjë që dimë është ajo që ka deklaruar kryeministri, që është se ai mendon se përbërja aktuale nuk ka mbrojtur interesat e popullit maqedonas. Ne si ish-anëtarë të komisionit kemi dhënë një deklaratë për media lidhur me atë deklaratë dhe për disa deklarata të tjera, kështu që nuk kam çfarë të shtoj më tepër.

Qeveria emëroi si kryetar Vanço Gjorgjievin, i cili u tërhoq nga Komisioni në vitin 2021. Çfarë ka ndryshuar nga ajo kohë deri tani që ai të kthehet, duke marrë parasysh se funksioni i Komisionit është i njëjtë, kurse temat e bisedimeve me Bullgarinë janë të njëjta?

- Praktikisht asgjë e rëndësishme nuk ka ndryshuar që nga largimi i z. Vanço Gjorgjiev deri më sot për atë që po diskutohet si dhe për parimet e punës së pjesës maqedonase të komisionit të përbashkët. z. Gjorgjiev u largua nga komisioni në tetor të vitit 2021 kur në rend dite ishte diskutimi i prezantimit të Mbretërisë së Samuilit në tekstet maqedonase për klasën e shtatë, por ajo temë ishte temë e bisedimeve dhe në disa takime para largimit të z. Gjorgjiev, madje edhe në disa takime më vonë. Në mënyrë të veçantë, në atë mbledhje nuk është marrë asnjë vendim lidhur me rekomandimin e komisionit dhe unë personalisht nuk kam mundur ta kuptoj pse z. Gjorgjiev vendosi të largohej pikërisht atëherë, sepse në vetë takimin, për mendimin tim, nuk kishte asgjë që kërkonte një hap kaq radikal nga askush prej nesh. Unë personalisht i kërkova atëherë që të mos largohej, por ai ishte i vendosur të largohej sepse me sa mbaj mend nuk ishte dakord me rrjedhën e diskutimit. Deri atëherë z. Gjorgjiev ishte tashmë më shumë se tre vjet anëtar i komisionit dhe të njëjtat tema që u diskutuan me kolegët e tij nga Bullgaria ishin në rend dite dhe më parë në vazhdimësi.

Nuk kemi pasur presion nga politika

A ka pasur vërtet ndikime politike në vitin 2021 siç u ankua Vanço Gjorgjiev gjatë dorëheqjes së tij? 

- Me përgjegjësinë më të madhe pohoj se nuk ka pasur ndikime apo presione të tilla nga përfaqësues të pushtetit të kaluar ndaj nesh si anëtarë. Unë personalisht nuk kam marrë asnjë telefonatë apo mesazh nga ndonjë përfaqësues i ish-qeverisë gjatë anëtarësimit tim në katër vitet e fundit. Dhe as që më kujtohet që ish-qeveria të ketë bërë ndonjëherë ndonjë njoftim apo deklaratë publike për punën e komisionit, përveç që çështjet e komisionit janë çështje të tij dhe nuk do të komentohen. Anëtarët e tjerë mund të pyeten gjithashtu dhe jam i sigurt se ata do të japin përgjigjen e njëjtë. Nuk mund ta di nëse zoti Gjorgjiev i është bërë personalisht presion nga dikush, sidomos pasi ai nuk ishte më anëtar i komisionit. Por në momentin e mbledhjes kur ai vendosi të largohej nga komisioni, unë pohoj se nuk ka pasur presion politik për të marrë ndonjë vendim të komisionit pikërisht atëherë. Është e vërtetë që në atë takim të veçantë të tetorit 2021, ka marrë pjesë në disa raste edhe përfaqësuesi i Ministrisë së Punëve të Jashtme, z. Metodija Belevski, por ai as nuk ka marrë pjesë në diskutime dhe as ka mundur të marrë pjesë apo të ushtrojë ndonjë presion. Gjatë takimeve mund të diskutojnë vetëm anëtarët e Komisionit nga të dyja palët, ndërsa të pranishëm janë edhe përfaqësues të dy ministrive të punëve të jashtme. Nëse ndonjë përfaqësues i ministrisë do të përpiqej të ndërhynte në debat, sigurisht që ne si anëtarë nuk do ta lejonim.

Çfarë mendoni se qëndron pas këtyre zhvillimeve?

- Në fund të fundit, ka procesverbale të të gjitha takimeve, si dhe regjistrime audio dhe transkripte. Ajo praktikë e regjistrimit audio të takimeve dhe më pas transkriptimit të atyre regjistrimeve audio filloi disa takime përpara se të largohej z. Gjorgjiev, kështu që ju mund të shihni se çfarë saktësisht është diskutuar atëherë dhe nëse ka pasur ndonjë gjë të pazakontë për të pretenduar se ka pasur një lloj presioni që ka ndodhur pikërisht atëherë. Në atë periudhë kishte një interesim të madh publik për punën e Komisionit sepse u diskutuan çështje të ndjeshme, si përfaqësimi i Mbretërisë së Samoilit dhe nderimi i përbashkët i Goce Dellçevit. Kjo pikë praktikisht nuk u kthye kurrë në rendin e ditës për shkak të dështimit të arritjes së një marrëveshjeje për rekomandimet, dhe trazirat politike rreth vetos bullgare ishin ende shumë aktuale, dhe nuk kam dyshim se ndoshta qeveria kishte interes për zgjidhjen e çështjeve në Komision më shpejt. Por edhe atëherë dhe shumë herë më pas, unë personalisht dhe anëtarët e tjerë kemi dhënë deklarata për opinionin se vendimet e Komisionit nuk varen dhe nuk mund të varen nga interesat ditore politike dhe se nëse një presion i tillë shfaqet atëherë asnjë anëtar nuk do të pranojë të qëndrojë në një komision të tillë. Po e përsëris, në atë mbledhje nuk u miratua fare propozim rekomandimi për mbretërinë e Samoilit, për të cilin anëtarët nga pala maqedonase dhe bullgare nuk gjetën gjuhë të përbashkët gjatë takimeve të shumta që zhvilluan. Një rekomandim i tillë është miratuar nga Komisioni vetëm në shkurt të vitit 2022, por ai miratim është gjithashtu i kushtëzuar – përkatësisht, sipas parimit të punës së Komisionit, asnjë rekomandim i rënë dakord nga Komisioni nuk është përfundimtar deri në të gjithë paketën e rekomandimeve për periudhën përkatëse ose çështja të jetë përfunduar. Më lejoni t'ju kujtoj, kjo nuk është kështu deri më sot, sepse anëtarët maqedonas dhe bullgarë nuk arritën të pajtohen për mbylljen e pakos së rekomandimeve për tekstet e Maqedonisë për klasën e shtatë dhe kjo temë mbetet për diskutim të mëtutjeshëm.

Në opinion ka interpretime të ndryshme se çfarë ka arritur Komisioni deri më tani dhe nëse janë tejkaluar të ashtuquajturat vija të kuqe. Këtë e keni mbuluar edhe në shkresën e përbashkët drejtuar publikut pas shkarkimeve. A mund të shpjegoni saktësisht se çfarë është rënë dakord deri më tani me palën bullgare?

- Komisioni po punon për harmonizimin e rekomandimeve për qeveritë e të dy vendeve në lidhje me çështjet arsimore (deri tani vetëm për tekstet e historisë), dhe aspekti tjetër i Komisionit është që t'u bëjë rekomandime qeverive për nderim të përbashkët të mundshëm të figurave historike që janë të rëndësishme si për popujt ashtu edhe për vendet.

Për ta bërë më të qartë për ata që nuk janë të njohur me detajet, rekomandimet janë bërë në bazë të komenteve të të dyja palëve për tekstet tashmë në përdorim në sistemin arsimor. Pala maqedonase i jep vërejtjet e veta për tekstet bullgare të historisë, kurse pala bullgare për ato maqedonase. Deri më tani janë punuar vetëm për tekstet e arsimit fillor, e jo edhe për atë të mesëm. Këto kundërshtime diskutohen me radhë dhe bëhen sugjerime nga njëra anë dhe nga tjetra se çfarë rekomandimi t'u jepet qeverive për të kapërcyer këto kundërshtime. Jo të gjitha vërejtjet i referohen temave po aq të ndjeshme, por gjithsesi, që nga fillimi i anëtarësimit tim në tetor të vitit 2020 e deri më tani, vërejtjet bullgare për tekstet e Maqedonisë kanë qenë në rendin e ditës, ndërsa vërejtjet maqedonase për tekstet bullgare dhe miratimi i rekomandimeve për tekstet në gjuhën bullgare kanë ndodhur edhe para se unë të isha pjesë e Komisionit. Pra, tash e katër vjet Komisioni praktikisht është i ngecur në diskutime për vërejtjet bullgare ndaj teksteve shkollore të Maqedonisë.

Por, megjithatë diçka keni miratuar?

-E vetmja gjë që është miratuar përfundimisht nga Komisioni janë rekomandimet për tekstet shkollore për klasën e pestë në Bullgari dhe për klasën e gjashtë në Maqedoni që i referohen periudhës antike, si dhe pesë rekomandimet për festime të përbashkëta me Bullgarinë. Ato vendime janë marrë në vitin 2019, kur dy nga anëtarët e sapoemëruar, tani bashkëkryetari i ri Vanço Gjorgjiev dhe profesori Aleksandër Litovski ishin anëtarë të Komisionit dhe ato rekomandime janë plotësisht të njohura për opinionin, gjegjësisht pothuajse të gjitha mediat i publikuan në tërësinë e tyre në verën e vitit 2022.

Nga viti 2020 e deri më sot, pasi kam qenë anëtar i Komisionit, janë harmonizuar edhe pesë rekomandime për tekstet shkollore për klasën e shtatë në Maqedoni, por siç e përmenda më herët, ajo paketë nuk është mbyllur kështu që asnjë nga ato rekomandime të harmonizuara nuk janë të përmbyllura dhe nuk konsiderohen përfundimtare. Interesimi më i madh në publik ishte rreth diskutimit për Mbretërinë e Samoilit dhe Kryepeshkopatën e Ohrit. Për Mbretërinë e Samoilit, siç thashë, një rekomandim është harmonizuar në shkurt të vitit 2022, ndërsa për Kryepeshkopatën e Ohrit, një rekomandim nuk është harmonizuar plotësisht, megjithëse Komisioni ishte afër harmonizimit të një rekomandimi për Kryepeshkopatën e Ohrit edhe për një periudhë të caktuar. Është e rëndësishme të theksohet se kur rekomandimet harmonizohen dhe ajo paketë përfundimisht mbyllet nga Komisioni, ato u dorëzohen qeverive të secilit vend veç e veç dhe nëse dhe si do të zbatohen është përgjegjësi e plotë e qeverive dhe ministrive përkatëse. Kështu ndodhi me rekomandimet e miratuara në vitin 2019, të cilat Qeveria e Maqedonisë vendosi t'i publikojë në vitin 2022. Ndryshe, të gjitha detajet rreth statusit aktual të propozim-rekomandimeve dhe ku jemi në diskutimet me palën bullgare i kemi shpjeguar në mënyrë të detajuar në një raport që së fundi e kemi dorëzuar në Ministrinë e Punëve të Jashtme, me shpresën se do të jetnë të dobishme për anëtarët e rinj të Komisionit.

Mbreti Samoil solli tensione

Gjorgjiev u largua për shkak të Mbretërisë së Samoilit, nëse nuk gabohem? Me kthimin e tij a mund të rishikohen marrëveshjet e arritura me palën bullgare?

- Duhet të theksoj se rekomandimi për Mbretërinë e Samoilit për tekstet e klasës së 7-të që u rakordua në shkurt të vitit 2022, i cili do të bëhej përfundimtar kur të mbyllet e gjithë paketa, është i ngjashëm me rekomandimin e miratuar më parë për festën e përbashkët të Mbretit Samoil në vitin 2019, por ka dallime dhe nuanca të caktuara. Unë personalisht mendoj se rekomandimi i vitit 2022 për futjen e Mbretërisë së Samoilit në tekstet shkollore ka madje tekst më të mirë në krahasim me rekomandimin e vitit 2019 për nderimin e përbashkët të Mbretit Samoil.

Shtrohet pyetja, nëse teksti i rekomandimit të vitit 2019 për festën e përbashkët të Mbretit Samoil është kaq i keq dhe madje katastrofik (siç u karakterizua nga një sërë politikanësh, ish-diplomatësh dhe njerëz të tjerë të afërt me qeverinë aktuale), pse edhe atëherë z. Vanço Gjorgjiev nuk u tërhoq publikisht nga Komisioni nëse nuk pajtohej me një tekst të tillë? Duhet të theksohet se rekomandimet miratohen me konsensus dhe nëse dikush në pjesën maqedonase të komisionit vërtet ka probleme të mëdha me një tekst të caktuar, atëherë ose ekipi koordinon derisa të bien dakord për një këndvështrim të vetëm ose, nga ana tjetër, nëse një anëtar nuk është dakord, ai mund të largohet dhe të thotë publikisht se nuk mund të pajtohet me një rekomandim apo rekomandim specifik dhe beson se nuk duhet të jetë anëtar i Komisionit. Mirëpo, një gjë e tillë nuk ka ndodhur në vitin 2019 dhe dy nga anëtarët e atëhershëm që tani janë riemëruar anëtarë kanë dhënë pëlqimin pikërisht për ato tekste. Natyrisht, asnjë rekomandim nuk është bibël, kështu që sigurisht edhe rekomandimet e miratuara mund të jenë problematike dhe kritike nga publiku, por ata që pretendojnë se tekstet e vitit 2019 janë katastrofike për palën maqedonase, tani duhet ta pyesin bashkëkryetarin e ri, profesorin Vanço Gjorgjiev, pse atëherë u pajtua me ato tekste, dhe me sa di unë ende nuk e ka thënë publikisht se po e tërheq marrëveshjen për rekomandimet nga viti 2019? Unë, për shembull, nuk kam qenë pjesë e Komisionit kur janë miratuar ato tekste, për të cilat njerëzit e afërt me qeverinë e re thonë se janë katastrofike për Maqedoninë, dhe pikërisht dy nga anëtarët tani të riemëruar të Komisionit, Gjorgjiev dhe Litovski, pastaj morën pjesë dhe dhanë pëlqimin për formulime të tilla. Mbetet për t'u parë nëse tekstet tani do të rishikohen, harmonizohen dhe miratohen nga viti 2019.

Çfarë çështjesh dhe temash do të bien dakord me palën bullgare?

-E kam thënë shumë herë publikisht se puna është shumë e ngadaltë dhe e mundimshme me kolegët e mi nga Bullgaria për shkak të pikëpamjeve diametralisht të kundërta se si duhet të funksionojë komisioni në përgjithësi, pra për vetë metodologjinë e punës. Natyrisht, ishte shumë e vështirë të arrihet një mirëkuptim minimal i ndërsjellë se çfarë duhet të përmbajë një rekomandim, kështu që në katër vitet e fundit, siç e shpjegova në përgjigjen e mëparshme, ka pasur pak progres në harmonizimin e pesë rekomandimeve për tekstet shkollore në të dy vendet, por ajo paketë mbeti e hapur për faktin se kolegët nga pala bullgare refuzuan të vendosin një numër të barabartë rekomandimesh për të dyja palët. Kjo praktikisht do të thotë se temat e pyetjeve nga mesjeta nuk janë mbyllur ende, dhe pyetjet për periudhën më të re janë shumë larg agjendës. Ndoshta ekipi i ri maqedonas do të pajtohet me kolegët e tyre nga Bullgaria për një qasje dhe metodologji të ndryshme, por sipas përvojës sime të deritanishme, do të jetë jashtëzakonisht e vështirë, në mos pothuajse e pamundur. Mbetet për t'u parë se si do të rrjedhë e gjithë kjo.

Cili është parashikimi juaj? Megjithatë, ju keni qenë anëtar i Komisionit për një kohë të gjatë dhe jeni njohës i mirë i dinamikës?

- Do të përsëris atë që thamë në deklaratën e përbashkët se do të ishte jashtëzakonisht e rëndësishme përfshirja e ekspertëve të jashtëm në punën e Komisionit, kryesisht nga UNESCO dhe Këshilli i Evropës, të cilët, natyrisht, nuk do të arbitrojnë, por do të ndihmojnë në krijimin e një metodologjie solide të punës. Kjo nuk do të thotë se Komisioni do të jetë i suksesshëm në fund, por të paktën do të merren parasysh të gjitha mundësitë. Në fund, njëra nga palët mund të tërhiqet nga Marrëveshja e Fqinjësisë së Mirë e vitit 2017, duke i dhënë fund nevojës për një komision të përbashkët, ose të dyja palët, Maqedonia dhe Bullgaria, mund të vendosin që komisioni nuk është i nevojshëm dhe ta anulojnë atë me një aneks të Marrëveshjes, ose me një marrëveshje të re. Mbetet për t'u parë nëse ndonjë nga këto do të ndodhë. Parashikimi im është se, nëse Marrëveshja e Fqinjësisë së Mirë e vitit 2017 mbijeton, atëherë ai komision do të vazhdojë të punojë për shumë vite në të ardhmen, por që vështirë se do të arrijë ndonjë rezultat. Prandaj, për të pasur perspektiva për një lloj suksesi, është me rëndësi kyçe që Komisioni të çlirohet nga presionet politike dhe këtu, mbi të gjitha, mendoj për nevojën që Komisioni i Sofjes ta lidh atë me përparimin e Maqedonisë drejt BE-së. Nëse Komisioni çlirohet nga një barrë e tillë politike e krijuar nga pala bullgare, atëherë mendoj se shanset për sukses do të jenë më të mëdha, ndoshta jo në të ardhmen e afërt, por në planin afatmesëm dhe afatgjatë do të ketë shanse më të mira.

Çfarë pengesash keni hasur në funksionimin e Komisionit?

- Pengesat kryesore konsistonin në presionin politik publik, d.m.th., politizimi i drejtpërdrejtë i Komisionit nga Sofja, kur ajo vendosi që shantazhin e saj politik ndaj Maqedonisë, të vendosur në pozicionin kornizë të qeverisë dhe deklaratën parlamentare, përmes një vlerësimi të progresit të Komisionit, dhe ky vlerësim do të ishte bazë për të përcaktuar nëse Sofja do të lejojë përparim në procesin e integrimit evropian të Maqedonisë apo jo. Nga këtu ishte e qartë se opinioni në Maqedoni do të ishte edhe i interesuar edhe i brengosur për pengesat e tilla, sepse praktikisht përparimi i Maqedonisë drejt Evropës i ishte vendosur Komisionit, gjegjësisht nëse ajo kishte arritur përparim të mjaftueshëm në sytë e Sofjes.

Kjo solli nervozizëm edhe në vendin tonë...

- Natyrisht, shqetësime të tilla të brendshme mund të kuptohen sepse logjikisht shtrohet pyetja nëse ai komision nuk do t'i nënshtrohet një presioni të tillë politik dhe nuk do të funksionojë sipas diktatit të politikës ditore. Dhe atëherë dhe sot, lirisht dhe hapur e them se po të kishte ndodhur një presion i tillë nga ana e ish-Qeverisë për të marrë vendime që Sofja përfundimisht të pranonte heqjen e vetos, atëherë askush nga ne nuk do të kishte mbetur anëtar i atij komisioni. Dhe është e qartë se në asnjë moment deri më tani nuk i jemi dorëzuar ndonjë presioni publik nga Sofja për të marrë ndonjë vendim që do të kënaqte qëllimet e tyre politike. Në fakt, për këtë temë, si shkencëtar, kam shkruar dhe botuar në revista ndërkombëtare si dhe një kapitull në një libër të botuar në Britaninë e Madhe, dhe ato pikëpamje janë të disponueshme si për publikun shkencor vendas ashtu edhe për atë ndërkombëtar.

Komisioni nuk duhet të jetë pjesë e negociatave për anëtarësim në BE

Si ka qenë atmosfera në anën bullgare?

- Atmosfera gjatë takimeve varej nga ajo që po diskutohej konkretisht, ndaj shpeshherë kishte situata të tensionuara dhe zëra të lartë, gjë që nuk duhet të jetë çudi. Ka pasur edhe periudha diskutimesh më të qeta, sidomos kur janë diskutuar çështje teknike që kanë të bëjnë me harmonizimin e procesverbaleve të përbashkëta, që mbulon edhe një pjesë të mirë të punës së përbashkët. Mendoj se kolegët nga Bullgaria kishin një synim të qartë për të zbatuar politikat e përcaktuara publikisht siç u shpjeguan në mënyrë të detajuar në Qëndrimin Kornizë të Qeverisë Bullgare dhe më pas në Memorandumin Shpjegues dërguar të gjitha shteteve anëtare të BE-së: Për mua nuk kishte asnjë dyshim, se kjo ishte kështu dhe nuk ishte asnjë lloj habie, duke pasur parasysh se disa nga anëtarët e ekipit bullgar janë të njohur për publikun këtu, qëndrimet e të cilëve janë shprehur vazhdimisht si në mediat bullgare, ashtu edhe në mediat tona. Por nga ana jonë pa mëdyshje u theksua se me qëndrime të tilla nuk do të ketë përparim në punën e Komisionit dhe as që për ne ato qëndrime kanë ndonjë kuptim.

Në kushtet e mosmarrëveshjeve të brendshme politike për përmbajtjen e kornizës së negociatave, a mund të ketë Komisioni rezultate?

- Unë personalisht besoj se Komisioni nuk duhet të lidhet në asnjë mënyrë me negociatat maqedonase në BE. Duke qenë se korniza e negociatave në mënyrë indirekte i referohet Komisionit përmes përmendjes së Marrëveshjes së Miqësisë dhe Fqinjësisë së Mirë me protokollet, mbetet për t'u parë nëse Sofja do të vazhdojë të insistojë se rruga jonë drejt BE-së do të varet kryesisht nga përparimi i punës së Komisionit. Me sa duket, pavarësisht kornizës negociuese, ka mënyra kreative që Komisioni të largohet nga këto kushte, por u takon përfaqësuesve politikë në të dy vendet që t'i zgjidhin këto çështje. Me fjalë të tjera, vetë Komisioni nuk ka arsye për t'u shqetësuar për kornizën negociuese. Nëse gjendet një gjuhë e përbashkët për një metodologji solide pune dhe nëse ka vullnet të mirë, Komisioni mund të shpresojë për ndonjë sukses në të ardhmen. Megjithatë, është një punë afatgjatë dhe e mundimshme dhe nuk duhet këmbëngulur për zgjidhje të shpejta.

Pas shkarkimit dolët me reagim publik për propagandën kundër Komisionit dhe deklaratat dhe sulmet e pahijshme të Mickoskit dhe Mucunskit. A nuk keni frikë se disa qarqe do ta perceptojnë atë si anshmëri në politikë?

- Praktikisht u detyruam të dilnim me një reagim të tillë sepse kur kryeministri jep një gjykim se anëtarët e mëparshëm të Komisionit “nuk i kanë mbrojtur interesat e popullit maqedonas”, kjo ka peshë serioze. Ato akuza, natyrisht, janë të pabaza dhe për këtë jemi përgjigjur me një deklaratë të përbashkët. Në fakt, siç u përgjigja në detaje më herët, tre nga shtatë anëtarët e sapoemëruar ishin pjesë e Komisionit të mëparshëm. A do të thotë kjo se edhe ata nuk i mbrojtën interesat e popullit maqedonas kur ishin pjesë e Komisionit për një periudhë të caktuar? Dy prej tyre, megjithatë, ranë dakord për tekstet e rekomandimeve të miratuara në vitin 2019. A do të thotë kjo se ata atëherë nuk i mbrojtën interesat e popullit maqedonas, veçanërisht pasi ato rekomandime hasën në kritika të ashpra nga njerëzit e afërt me qeverinë e re? Natyrisht, nuk mendoj fare kështu. Dhe nëse është kështu, atëherë përbërja e re duhet të distancohet dhe të anulohen ato rekomandime nga viti 2019, të cilat janë miratuar edhe nga kryetari i ri i palës maqedonase.

A keni pasur edhe reagime personale nga kolegët tuaj nga pala bullgare pas ndryshimeve dhe riorganizimeve të bëra nga Qeveria në Komision? 

- Për mediat bullgare ka pasur deklarata të disa anëtarëve bullgarë. Pashë një deklaratë të z. Kiril Topalov, i cili tha, po e parafrazoj, se nuk e kupton pse po bëhen ndryshime në përbërjen kadrovike të komisionit kur anëtarët aktualë e mbrojtën ashpër maqedonizmin. Nuk kam parë deklarata të tjera dhe nuk kam kontakte personale me anëtarë nga pala bullgare.

Pse mendoni se anëtarë të Komisionit duhet të jenë edhe përfaqësues nga organizmat ndërkombëtare që përmendët?

- Sepse komisione të tilla kanë ekzistuar dhe ekzistojnë në Evropë dhe është e qartë se komisioni nuk mund të arrijë rezultate me këtë mënyrë të punës. Dhe për më tepër, në vend që të ulin antagonizmat dhe tensionet mes dy popujve dhe dy shteteve, ato intensifikohen periodikisht. Prandaj menduam dhe mendojmë se është e nevojshme që ekspertët ndërkombëtarë të hyjnë në punën e Komisionit më në detaje - të kenë një pasqyrë se si funksionon, çfarë prite prej tij, etj. Dhe thashë më lart se kjo nuk garanton sukses, por jep një mundësi, me ndihmën e ekspertizës ndërkombëtare, për të shfrytëzuar disa përvoja pozitive nga komisione të ngjashme në Evropë. Prania e ekspertëve të UNESCO-s apo Këshillit të Evropës, për mendimin tim, do të zvogëlojë mundësinë e instrumentalizimit politik të komisionit, para së gjithash nga Bullgaria, dhe pikërisht për këtë arsye kolegët bullgarë ishin dhe mbeten me vendosmëri kundër përfshirjes së ekspertëve në këtë komision.

A mendoni se qeveria aktuale është më e ngurtë dhe më konservatore se ajo e mëparshme për sa i përket objektivave dhe funksionit të Komisionit?

- Është shumë herët për të thënë, por është mirë që Qeveria të mos ndërhyjë fare në punën e saj dhe shpresoj të mbetet kështu. Po e përsëris se sa isha anëtar, askush nga pushteti i atëhershëm nuk u përpoq të ndikojë në ndonjë pikëpamje, vendim apo qëndrim. Sigurisht që Komisioni emërohet nga vetë qeveria dhe ka të drejtë të interesohet se si po ecën çështja dhe kjo nuk është e diskutueshme. Do të ishte e diskutueshme nëse qeveria do t'i sugjeronte drejtpërdrejt komisionit se çfarë duhet dhe nuk duhet të bëjë, qoftë përmes njoftimeve publike, qoftë përmes kontakteve të drejtpërdrejta me anëtarët. Dhe shpresoj që përbërja e re të mos ketë ndikime të tilla.

- Ne kishim kontrata me Ministrinë e Jashtme dhe nuk kishim buxhetin tonë për të përcaktuar komepsnimet tona. Kompensimet janë përcaktuar sipas seriozitetit dhe përgjegjësisë së punës së Komisionit dhe ky kompensim është më i ulët se paga e deputetit aktual. Këtu nuk do të doja të flisja për shifra konkrete, duke qenë se Ministria e Punëve të Jashtme do të ofrojë kontrata të reja për anëtarët e sapoemëruar.

Kjo përmbajtje është përgatitur nga Instituti për Studime të Komunikimit.

Gazetare: Sonja Kramarska

Fotograf: Tomislav Georgiev