Në nivel kombëtar, jemi dëshmitarë të rënies së vazhdueshme të cilësisë së sistemit arsimor maqedonas, dhe kjo është dëshmuar edhe përmes testimeve ndërkombëtare si PISA, ku tregojmë rezultate shumë nën mesataren, respektivisht në fundin e Evropës.
Format e para të sistemit arsimor modern u shfaqën në fillim të shekullit të 19-të në Mbretërinë e Prusisë, nën ndikimin e fortë të filozofit kontrovers Johann Fichte. Pas disfatës nga Napoleoni, ai botoi disa fjalime në të cilat pretendonte se arsimi i dobët ishte një nga arsyet kryesore për rezultatin e dobët dhe përfaqësonte një model të ri që do të zëvendësonte vullnetin e lirë me kolektivizmin dhe do të krijonte bindje ndaj autoritetit, gjegjësisht pushtetit.
Me këtë, përveç ndërtimit të një disipline që ai besonte se ishte e nevojshme në fushën e betejës, do të edukonte edhe një pjesë të madhe të popullsisë që ishte më se e nevojshme për industrinë në atë periudhë. Në vitin 1840, gjatë një vizite në Evropë, Horace Mann-it i bëri përshtypje të madhe sistemi arsimor prusian, të cilin ai e zhvendosi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku modeli i parë i unifikuar u shfaq në vitin 1892, kur ishte formuar i ashtuquajturi Këshilli i të Dhjetëve, i përbërë nga një grup i shquar akademikësh, përfundimet kryesore të të cilëve krijojnë edukimin/arsimin publik universal, i cili ende është prezent në një format shumë të ngjashëm deri në ditët e sotme.
Edhe pse në atë kohë ky koncept kishte një kontribut të madh në zhvillimin e shoqërisë duke pasur parasysh nevojën e madhe për punëtorë ushtarakë dhe industrialë, sot jetojmë në një shoqëri krejtësisht të ndryshme që nuk ka nevoja identike. Ne po kalojmë me shpejtësi të madhe në tranzicionin nga industria e rëndë në teknologji dhe të gjitha llojet e inovacioneve, ndërkohë që ka një rritje të vazhdueshme të përdorimit të robotëve dhe inteligjencës artificiale në të gjitha fushat.
Nga ana tjetër, vjetërsimi i modelit arsimor, i cili nuk është reformuar tërësisht në 130 vitet e fundit, prodhon breza që nuk janë në gjendje të përballen me sfidat e shekullit të 21-të, kryesisht sepse përvetësojnë njohuri të pamjaftueshme për tregun e punës dhe shoqërinë moderne, dhe kanë mungesë të aftësive të buta si puna në grup, komunikimi efektiv dhe të menduarit kritik, dhe gjatë gjithë procesit nxënësit humbasin kreativitetin e tyre.
Erozioni i sistemit arsimor modern
Në nivel kombëtar, jemi dëshmitarë të rënies së vazhdueshme të cilësisë së sistemit arsimor maqedonas, dhe kjo është dëshmuar edhe përmes testimeve ndërkombëtare si PISA, ku tregojmë rezultate shumë nën mesataren, respektivisht në fundin e Evropës, por edhe nëpërmjet uljes së vlerësimeve të të gjitha institucioneve të arsimit të lartë sipas renditjes më të fundit të Webometrics.
Kjo dëshmon qartë se të gjitha reformat arsimore nuk sollën asnjë përfitim, por përkundrazi vetëm kontribuan në gërryerjen e të gjithë sistemit nga niveli më i ulët deri në atë më të lartë. Një shembull i tillë janë reformat e fundit në arsimin fillor ku fokusi i publikut ishte përqendruar në digjitalizimin e teksteve shkollore, që në vetvete nuk është një ndryshim serioz sepse përdorimi i të njëjtave libra në forma të ndryshme nuk do t'i korrigjojë këto rezultate dështuese. Një problem edhe më i madh është se sot arsimi formal vështirë se mbulon menaxhimin e financave personale, i cili është i pranishëm në jetën e përditshme të secilit dhe është një aftësi kyçe për menaxhimin e duhur të aseteve të çdo individi, familjeje apo grupi.
Nëse ka dyshime nëse dhe pse ka nevojë për këtë lëndë në shkolla, mjafton t'i bëhet një vështrim shpërndarjes së pasurisë botërore dhe gjithçka do të ishte më e qartë. Përkatësisht në vitin 2021, 1.1% e popullsisë zotëronte pothuajse 46% të pasurisë totale të botës, krahasuar me shumicën (55%) të popullsisë që zotëronte vetëm 1.3% të pasurisë botërore. Sipas një analize të House of Commons, kjo diferencë pritet të rritet ndjeshëm deri në vitin 2030, kur 1% e njerëzve do të zotëronin rreth 2/3 të pasurisë botërore, kurse me pasojat ekonomike të pandemisë, kjo diferencë mund të arrihet shumë më herët.
Edhe pse në nivel global, ka një tendencë të rritjes së pasurisë, shtresa e lartë po bëhet me shpejtësi më e pasur, e cila vjen si pasojë e mungesës së edukimit financiar të klasës së mesme dhe veçanërisht të shtresës së ulët. Një shembull i përkryer i kësaj janë fituesit e lotarisë milionëshe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilët kanë më shumë gjasa të deklarojnë falimentimin brenda 3 deri në 5 vjet sipas fitimit/të ardhurave të një amerikani mesatar.
Burimi: pixabay.com
Kur ky problem përmendet në publik, shumë politikanë përdorin një qasje populiste, duke fajësuar më të pasurit për diferencën në rritje, për të cilin zgjidhja e propozuar është pothuajse gjithmonë taksa më e lartë, që populli të "përfitojë më shumë". Duhet të jetë e qartë se rritja e taksave për shtresën e lartë mund të pasurojë shtetin dhe shoqërinë vetëm nëse nuk ka korrupsion dhe fondet përdoren siç duhet, por nuk do të ndryshojë drejtpërdrejt asgjë domethënëse për qytetarin e zakonshëm.
Edukim financiar për pavarësi financiare
Një zgjidhje tjetër popullore përmendet edhe rritja e pagave, veçanërisht rritja e pagës minimale, e cila nëse planifikohet me kujdes mund të përmirësojë gradualisht cilësinë e jetës dhe të rrisë fuqinë blerëse, por në fakt ekziston korrelacion i vogël midis të ardhurave më të larta dhe rritjes së pasurisë. Kjo do të thotë se edhe në rast të të ardhurave shtesë, pavarësia financiare nuk mund të garantohet pa pasur njohuri paraprake financiare. Mund të përmendet gjithashtu edhe mungesa e njohurive të popullsisë për efektet shkatërruese të inflacionit dhe krizave financiare, në mënyrë që ata të mund t'i parashikojnë dhe identifikojnë ato në mënyrë që të përpiqen të shmangin ose të paktën të zbusin pasojat e tyre.
Situata në shoqërinë maqedonase është dukshëm më e keqe se pjesa tjetër e botës perëndimore, sepse të gjitha mundësitë për të investuar në tregun ndërkombëtar ishin të vështira deri vitin e kaluar, ndryshimet që kanë të bëjnë kryesisht për letrat me vlerë, kurse kriptovalutat ende nuk janë të rregulluara, megjithëse kjo ishte paralajmëruar qysh në vitin 2020. Për më tepër, freelance-rët dhe nomadët digjitalë janë lënë në vetë mëshirën e tyre, ndryshe nga vendet e tjera që kanë prezantuar shumë përfitime dhe stimuj për të tërhequr sa më shumë këto kategori.
Përkundër faktit se një vend si Maqedonia duhet të përpiqet maksimalisht t'i mbështesë për shkak të interesit ekonomik, qoftë përmes hyrjes së parave të huaja nga tarifat, qoftë përmes vizave dhe shpenzimeve të jetesës së nomadëve digjitalë, ajo së pari është e detyruar ta trajtojë këtë çështje për shkak të qytetarëve të saj duke pasur parasysh se maqedonasit ishin ndër të parët për numrin e freelance-rëve të lirë për kokë banori në nivel botëror.
Nga ana tjetër, një nga problemet më të mëdha përbën prania e madhe e pikave të basteve, kazinove dhe kredive të shpejta që marrin një sasi të konsiderueshme të buxhetit të brendshëm, veçanërisht nga qytetarët më të varfër, të cilët nëse do t'i investonin këto fonde situata do të ishte krejtësisht e ndryshme.
Duke marrë parasysh se ka njëfarë trajnimi apo edukimi për çdo punë apo profesion, nuk është e kuptueshme pse nuk ekziston një lëndë për të studiuar një nga aftësitë kyçe të jetës për çdo qytetar, e cila ndikon drejtpërdrejt në cilësinë e jetës dhe situatën e përgjithshme ekonomike të vendit. Ashtu siç është absurde të presim që të rinjtë të jenë qytetarë në kuptimin e plotë të fjalës dhe të mbajnë të gjitha të drejtat dhe përgjegjësitë vetëm përmes plakjes biologjike dhe arritjes së një moshe të caktuar, po ashtu pritet natyrshëm të kemi njohuri për financat dhe menaxhimin e tyre, pa ndonjë edukim apo trajnim paraprak.
Futja obligative e lëndës Biznes dhe ndërmarrësi në sistemin arsimor maqedonas do të ishte një hap i mirë përpara, por shumë më tepër vëmendje duhet t'i kushtohet menaxhimit të financave personale të qytetarit të zakonshëm dhe aftësive praktike, sepse sigurisht që jo të gjithë munden ose dëshirojnë të fillojnë punën në biznesin e tyre dhe për të qenë sipërmarrës. Përkushtimi i disa organizatave dhe institucioneve për të kontribuar në këtë temë është gjithashtu i rëndësishëm, por megjithatë këto programe janë të njohura për një grup shumë të vogël qytetarësh dhe nuk kanë një shtrirje dhe ndikim mjaft të madh për një temë që është me interes të madh për çdo individ.
Si duket sistemi ideal arsimor?
Modeli ideal arsimor i së ardhmes duhet të përfshijë më shumë aftësi të nevojshme për sfidat e shekullit të 21-të, një shembull gjithëpërfshirës është modeli Six Cs (character, citizenship, collaboration, communication, creativity, critical thinking), i cili synon të krijojë breza përparimtarë që do të mendojnë në mënyrë kritike dhe do ta shikojnë botën nga një këndvështrim tjetër, duke qenë të gatshëm për të hyrë në tregun e punës me aftësi që në vend që të konkurrojnë më kot me përparimin e shpejtë teknologjik, ata do të mund të përmirësohen dhe përshtaten.
Jemi dëshmitarë se planeti po bëhet një fshat global për shkak të numrit në rritje të vendeve të punës online, gjë që e bën vendndodhjen gjithnjë e më pak pengesë dhe thyen kufijtë e progresit. Pavarësisht nga kaq shumë burime në internet, mundësitë e shumta që ofron globalizimi dhe veçanërisht digjitalizimi i imponuar për shkak të KOVID-19, varfëria në të ardhmen do të bëhet një zgjedhje gjithnjë e më e vetëdijshme ose e pavetëdijshme sesa një rrethanë fatkeqe.
Jam i bindur thellësisht se progresi shoqëror fillon nga progresi kolektiv i të gjithë popullsisë dhe nëse në të kaluarën bazohej në fitimin e pavarësisë dhe fitimin e të drejtave nga një religjion apo sistem i caktuar autokratik, sot individi mund të jetë i lirë vetëm nëse ka pavarësi financiare.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
