Megjithëse është bërë përparim në vitet e fundit, ndërgjegjësimi për nevojën për politika për të rritur barazinë gjinore në sektorin e TIK është ende i pazhvilluar. Nuk mund të pritet që hendeku prej dekadash midis pjesëmarrjes së grave në këtë sferë të zhduket vetvetiu, vetëm sepse sektori i TIK është dinamik, meritor, progresiv dhe deklarativisht gjithëpërfshirës.
Industria e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit (TIK) konsiderohet si një nga industritë me rritjen më të shpejtë, si dhe profesioni më i prosperuar i kohës së tanishme. Kjo dëshmohet edhe nga fakti se një numër gjithnjë në rritje i njerëzve vendosin për kualifikim, por edhe rikualifikim në profesione në këtë sferë, e cila është dukshëm e pranishme në Maqedoninë e Veriut.
Duke marrë parasysh se fokusi është në kualifikimet dhe rezultatet e punëtorëve, sektori i TIK-ut konsiderohet si një nga më të hapurit kur bëhet fjalë për rekrutimin e stafit të ri, pavarësisht nga gjinia, kombësia, orientimi seksual dhe kategoritë e tjera të identitetit, i cili gjithashtu ka një rol të rëndësishëm në luftimin e stereotipeve gjinore për profesionet.
Megjithatë, ekziston një pabarazi e dukshme midis shpejtësisë së zhvillimit të industrisë dhe dinamikës së prodhimit të personelit të kualifikuar. Industria globale e TIK-ut po përballet me një mungesë serioze të punëtorëve të kualifikuar. Në nivel të Bashkimit Evropian, 55% e kompanive kanë përjetuar vështirësi në rekrutimin e specialistëve të TIK-ut, ndërsa në Maqedoninë e Veriut , një pjesë e madhe e kompanive të TIK-ut besojnë se furnizimi në tregun e punës është i pamjaftueshëm për të përmbushur kërkesat e cilësisë dhe kanë vështirësi në gjetjen e punonjësve të kualifikuar.
Nga ana tjetër, sektori i TIK-ut ende perceptohet si sfera dhe profesioni dominues “mashkullor” dhe hendeku gjinor në këtë fushë është ende i madh dhe ndikon në arsimin, punësimin dhe përparimin e grave.
Megjithëse është bërë përparim në vitet e fundit, ndërgjegjësimi për nevojën për politika për të rritur barazinë gjinore në TIK, veçanërisht në fusha të tilla si programimi kompjuterik, nuk është ende mjaftueshëm i zhvilluar. Një nga arsyet kryesore për përqindjen ende të vogël të grave në sektorin e TIK është numri i ulët i grave që janë të arsimuara në këtë fushë, domethënë numri i kufizuar i kandidatëve të kualifikuar për pozicione, veçanërisht në profesionet teknike.
Duke marrë parasysh mungesën e punëtorëve të kualifikuar në industrinë e TIK nga njëra anë, dhe përfaqësimin e ulët të grave në profesion nga ana tjetër, duket e logjikshme që kompanitë do t'i shohin gratë si një fuqi punëtore potenciale. Megjithatë, rekrutimi i grave në punë teknike, mbajtja e tyre në punë, si dhe sigurimi i kushteve të duhura për avancimin e tyre në kompani, po rezulton të jetë sfidues.
Formimi i stereotipeve gjinore
Ajo që është më pak e njohur për shumë njerëz është se gratë kanë qenë të pranishme që nga vitet e para të zhvillimit të kompjuterëve. Për shembull, Ada Lovelace, një matematikane dhe shkrimtare britanike, e lindur në 1815, konsiderohet programuesja e parë kompjuterike në botë. Kontributi më i famshëm i Lovelace është një grup shënimesh që ajo shkroi për Motorin Analitik në vitet 1840, shpesh të referuara si "Shënimet e Ada Lovelace", duke përshkruar një algoritëm për llogaritjen e numrave Bernoulli duke përdorur Motorin Analitik, i cili konsiderohet të jetë algoritmi i parë i botuar i dedikuar të përpunohet nga një makinë.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, gratë luajtën një rol kryesor si të ashtuquajturit "kompjuterë njerëzorë" që kryenin manualisht llogaritje komplekse matematikore. Shumë nga këto gra kishin diploma kolegji, por u përjashtuan nga fusha të tjera teknike. Ndërsa kompjuterët elektronikë filluan të shfaqen në vitet 1940 dhe 1950, gratë vazhduan të luajnë një rol të rëndësishëm në këtë fushë. Gjatë viteve 1950 dhe 1960, gratë përbënin një pjesë të konsiderueshme të fuqisë punëtore të programimit, duke shkruar softuer për kompjuterët e hershëm mainframe. Megjithatë, me rritjen e industrisë dhe profesionalizimin e saj në vitet 1970 dhe 1980, përfaqësimi i grave në botën e kompjuterit filloi të bjerë. Kjo është pjesërisht për shkak të një ndryshimi në perceptimet e kompjuterëve si një fushë teknike dhe “mashkullore”, si dhe shfaqjes së praktikave të reja në arsim dhe punë që favorizojnë burrat, ndërsa në të njëjtën kohë, duke këmbëngulur në rolin e grave në shtëpi.
Është ky ndryshim në perceptimet e TIK që ndikon ndjeshëm në formimin dhe forcimin e mëtejshëm të stereotipeve gjinore në profesion. Në një kohë të shkurtër, TIK arriti të diferencojë veten si një zonë dominuese “mashkullore”, duke e lidhur atë me aftësitë stereotipike “mashkullore”, siç janë aftësitë teknike, logjika, udhëheqja, etj. Stereotipet gjinore po bëhen aq të forta sa që kanë filluar të lidhen me faktorët biologjikë dhe mosinteresimin “natyror” të vajzave dhe grave në STEM (shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë).
Hendeku gjinor në STEM është i dukshëm që nga mosha e hershme dhe vazhdon përmes arsimit të lartë deri në vendin e punës. Ndërsa rriten, paragjykimet shoqërore si dhe prindërore shpesh nxisin mosbesimin e vajzave të reja për aftësitë e tyre në matematikë dhe informatikë dhe ulin pritjet e karrierës në ato fusha, duke çuar në vetë-censurimin e tyre dhe më pak angazhim në këtë fushë. Kjo është arsyeja pse djemtë kanë më shumë gjasa të mendojnë për veten e tyre si profesionistë dhe shkencëtarë të TIK-ut sesa vajzat.
Hulumtimet thonë se në arsimin fillor, vajzat jo vetëm që kanë më pak interes, por shpesh i tejkalojnë djemtë në klasat dhe detyrat e shkrim-leximit në TIK, duke sugjeruar përparësinë e përcaktuesve socio-kulturorë të hendekut gjinor mbi faktorët biologjikë.
Hendeku në arsim është gjithashtu i dukshëm në Bashkimin Evropian, ku gratë përfaqësojnë vetëm 19% të specialistëve të TIK, d.m.th. çdo i treti student i diplomuar në STEM është femër. Në Maqedoninë e Veriut, 31% e studentëve që u regjistruan në Fakultetin e Shkencave të Informacionit dhe Inxhinierisë Kompjuterike – Shkup (FINKI) në 10 vitet e fundit (nga 2012 në 2022) ishin femra, me një rritje mesatare në vit prej rreth 1%. Në raport me numrin e të diplomuarve në TIK në vitin 2021, vetëm një e treta (33%) ishin femra.
Gratë në industrinë e TIK
Megjithatë, arsimi nuk është arsyeja e vetme për hendekun gjinor në TIK. Po aq të rëndësishme janë barrierat dhe paragjykimet sistematike që ekzistojnë në industri që pengojnë gratë të gjejnë punë dhe të përparojnë në vendin e punës. Edhe gratë që posedojnë arsimin dhe kualifikimet e nevojshme mund ta kenë të vështirë të vazhdojnë me presionet e punës, orët e gjata të punës, nevojën e vazhdueshme për të rinovuar njohuritë duke balancuar kërkesat profesionale me jetën private.
Barra disproporcionale e kujdesit për shtëpinë dhe fëmijët, që rrjedh nga ndarja tradicionale e roleve gjinore, e cila në vendin tonë është ende shumë e fortë, ndikon në mundësitë që gratë të avancojnë në profesion, si dhe të mbeten konkurruese në një industri jashtëzakonisht dinamike.
Paragjykimi gjinor transmetohet edhe në vendin e punës, kështu që disa punë mund të perceptohen si më pak të përshtatshme për gratë. Kështu, për shembull, megjithëse kompanitë e TIK-ut po shohin një rritje të numrit të grave, kjo është kryesisht për shkak të punësimit të grave në pozicione që lidhen me burimet njerëzore, administratën dhe marketingun, ndërsa dukshëm më pak me programimin.
Sipas Anketës së profesionistëve të TI-së në Maqedoninë e Veriut, në një mostër prej 23% të të anketuarve femra, vetëm 20% e femrave punojnë si programuese, gjë që kontribuon në hendekun gjinor të pagave, duke pasur parasysh se programuesit janë një nga profesionet më të paguara në këtë fushë, por edhe më gjerë.
Në sektorin e TIK-ut në Maqedoninë e Veriut, vetëm 27% e femrave marrin pjesë në fuqinë e përgjithshme të punës, ndërsa vetëm 12% e femrave janë në pozita udhëheqëse. Përveç kësaj, numri i grave që lënë punën e tyre në kompani në këtë industri është dukshëm më i lartë se numri i burrave. Arsyeja për përfaqësimin e ulët të grave, veçanërisht në pozita udhëheqëse, ndër të tjera, është mungesa e politikave të ndjeshme gjinore në kompani.
Studimi “Politikat për përfaqësim të barabartë të grave në pozita udhëheqëse në kompanitë e TIK-ut dhe mbështetja e diversitetit”, i kryer me Brainster në një mostër të synuar prej 49 kompanive, konfirmon mungesën e masave të ndjeshme gjinore në kompani, si dhe nivelin e ulët të interesit të kompanive vendase të TIK-ut në çështjet e ndjeshme gjinore, dhe në të njëjtën kohë mosnjohjen e tyre si një problem në sektor.
Megjithëse shumica e kompanive kanë deklaruar se kanë politika për të ruajtur një ekuilibër midis jetës private dhe profesionale të punonjësve, megjithatë, ato janë kryesisht neutrale, domethënë nuk i pasqyrojnë nevojat specifike të grave, veçanërisht në lidhje me kujdesin ndaj fëmijëve. Përveç kësaj, shumica e këtyre kompanive nuk ofrojnë mbështetje për punonjësit që i nënshtrohen diskriminimit me bazë gjinore ose ngacmimit në vendin e punës, duke pasur parasysh se gratë janë shumë më shpesh viktima.
Sipas rezultateve të hulumtimit, ka ende një mungesë të modeleve të roleve femërore, por edhe promovim të pamjaftueshëm të atyre ekzistuese. Kjo ndikon në motivimin më të vogël të grave për të zgjedhur një karrierë në TIK në përgjithësi, e cila nga ana tjetër mbyll ciklin magjik, duke rezultuar në mungesë të grave të kualifikuara për profesione të caktuara në sektor. Megjithatë, është inkurajuese që, sipas të dhënave të sondazhit, kompanitë po tregojnë interes në mënyrën se si mund të zhvillojnë masa përmes të cilave përfitimet e angazhimit të më shumë grave do të ishin të dukshme.
Kapërcimi i hendekut të gjatë prej dekadash
Megjithëse përshtypja e përgjithshme e sektorit të TIK-ut është se ka një rritje të konsiderueshme të numrit të grave të arsimuara dhe që punojnë në këtë fushë, megjithatë, këto perceptime ndoshta ndikohen fuqimisht nga fakti se gratë kronologjikisht kanë qenë të padukshme në këtë sferë për një kohë të gjatë, gjë që kontribuon në hiperbolizimin e përshtypjes së shkallës së pjesëmarrjes së tyre në këtë moment.
Stereotipet gjinore ende luajnë rol të madh në zgjedhjen e arsimit, profesionit dhe ndërtimit të karrierës, dhe në mënyrë të konsiderueshme dekurajojnë gratë nga zbulimi dhe ndjekja e interesave të tyre.
Nuk mund të presim që hendeku i dekadave në pjesëmarrjen e grave në këtë sferë të zhduket vetvetiu, vetëm për shkak se sektori i TIK-ut është dinamik, meritor, progresiv dhe (deklarativisht) gjithëpërfshirës. Duhet të punohet për të rritur ndërgjegjësimin për çështjet gjinore në sektorin e TIK-ut dhe të zhvillohet vullneti për krijimin e politikave që do të inkurajojnë gratë dhe vajzat për të gjetur vendin e tyre në këtë sektor.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
