Me nënshkrimin e ndryshimeve në Kodit Penal, presidenti aktual hyri në garën për mandatin e dytë i çarmatosur, pa argumente apo arsenal tjetër elektoral për t'u mbrojtur nga kritikat e kundërshtarit të tij.
Pak nga kandidatët e mëparshëm presidencialë kanë konkurrur deri në tre herë për postin më të lartë në vend. Kjo ndodhi me kreun ende aktual të shtetit, Stevo Pendarovski, i cili luftoi për presidencën në vitin 2014, 2019 dhe 2024. Dhe për të sqaruar fjalinë e parë – Pendarovski është i vetmi që deri më tani tri herë ka dalë në maratonën zgjedhore. Në të parën u mund, në të dytën fitoi dhe në të tretën përjetoi një fatkeqësi të vërtetë në raundin e parë. Për herë të parë në historinë e zgjedhjeve presidenciale, një kandidat kryeson me dy herë më shumë vota se konkurrenti i tij. Është hera e parë që një kandidat i partisë në pushtet ngec me një diferencë kaq të madhe, sepse të paktën deri më tani në Maqedoni zgjedhjet presidenciale i kanë fituar kandidatët e qeverisë, përkatësisht të partisë më të madhe në pushtet.
Analizat e një disfate të tillë kryesisht tregojnë se LSDM-ja është fajtore për rezultatin e dobët. Arsyet më të rëndësishme janë korrupsioni, ndryshimet në kodin penal, shpresat e dështuara të Revolucionit Shumëngjyrësh, rritja e pagave të zyrtarëve dhe butësia e tepruar ndaj BDI-së.
Mirëpo, këto ishin zgjedhje presidenciale dhe qytetarët e dinin shumë mirë se po zgjedhin president e jo qeverinë, gjegjësisht pushtetin, prandaj analiza e humbjes është e paplotë nëse kandidati për president Stevo Pendarovski, performancat e tij, fushatën e tij, sloganin elektoral dhe veçanërisht letrën e fundit që ai arriti si president në mandatin pesëvjeçar. Pendarovski u bë president në një përpjekje të dytë, që do të thotë se ai kishte pesë vjet për t'u përgatitur për postin më të lartë dhe punën më të rëndësishme në karrierën e tij personale.
A ishte Pendarovski një president i suksesshëm? Duke gjykuar nga 161.393 votat e fituara kundrejt 324.177 votave të kundërshtares Gordana Siljanovska Davkova, ai nuk e ka kryer funksionin sipas pritshmërive të qytetarëve. Nëse këtyre të dhënave i shtohet fakti se në zgjedhjet presidenciale të vitit 2019, fituesi Pendarovski fitoi 322.581 vota në raundin e parë dhe 435.656 vota në raundin e dytë, del konkluzioni se para se qytetarët ta njihnin si president, mbi 322.000 qytetarë vendosën për të dhe pas pesë vitesh në detyrë, emri i tij u rrethua nga vetëm 161 mijë qytetarë. Kundërshtarja Siljanovska Davkova, nga ana tjetër, ka fituar pothuajse të njëjtin numër votash në vitin 2019 dhe tani në 2024, gjegjësisht 318.341 vota në raundin e parë në vitin 2019 dhe 324.177 vota në raundin e parë në vitin 2024.
Cilat janë arsyet e rezultatit të dobët të Pendarovskit
Sado që të bëhen analiza të thella për një disfatë të tillë me theks te partia që e ka emëruar Pendarovskin, shifrat janë të pashmangshme. Sigurisht që edhe LSDM-ja ka pjesën e vet në rezultatin e dobët, por të mos harrojmë se vota ka qenë për një person dhe jo për një parti. Votimi për një person është gjithmonë më i lehtë sepse efektet e pozitës që ai mbante maten më lehtë, vendimet që merren kanë firmën e vetëm një personi, politika në ushtrimin e pozitës buron vetëm nga një person dhe përgjegjësia për politikën e mirë ose të keqe e bartë vetëm personi që mban atë detyrë. Kjo të paktën supozohet në pozicionin kushtetues që mban kreu i shtetit, i cili i jep atij autonomi të plotë në politikat që rrjedhin nga kompetencat e tij.
Analiza e rezultatit na shtyn të pyesim se çfarë është ajo që votuesve i ka pëlqyer më shumë Siljanovska Davkova sesa Pendarovski? Për një përgjigje të kësaj pyetjeje, ndoshta duhet nisur nga sondazhet për çështjen bullgare në Maqedoni dhe ultimatumi për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë për të vazhduar proceset integruese evropiane.
Një hulumtim i vitit të kaluar tregoi se dy të tretat e të anketuarve në një sondazh nga Instituti për Demokraci dhe Konrad Adenauer ishin kundër ndryshimeve kushtetuese. Gjithashtu u dëshmua se edhe 80 për qind e maqedonasve etnikë janë kundër ndryshimeve kushtetuese.
Pendarovski ishte “për” ndryshime kushtetuese, Siljanovska Davkova ishte “kundër”. Tema e ndryshimeve kushtetuese ishte një nga më të shfrytëzuarat në fushatën para raundit të parë të zgjedhjeve presidenciale, ku të dy kandidatët mbetën në pozitat e tyre të njohura, gjë që në fund i solli humbjen Pendarovskit dhe triumfin e Siljanovska Davkovës. “Tema kryesore” që pushtoi politikën maqedonase në dy vitet e fundit ishte padyshim vendimtare për rezultatin zgjedhor në raundin e parë të zgjedhjeve.
Burimi: sdk.mk
Siljanivska me municion të rëndë
Për më tepër, nënshkrimi i Pendarovskit për ndryshimet në Kodin Penal ishte një gur shtesë që e tërhoqi zvarrë drejt fundit të ditës së votimit. Një nga temat me të cilat Siljanovska Davkova mobilizoi votuesit e përditshëm ishin pikërisht këto ndryshime që hodhën një silurë në Revolucionin e festuar shumëngjyrësh - lokomotivë mbi të cilën ishte ngjitur treni i LSDM-së dhe me të cilën garoi në pushtet.
Me firmosjen e ligjit problematik, presidenti aktual hyri në garën për mandatin e dytë i çarmatosur, pa argumente apo arsenal tjetër elektoral për t'u mbrojtur nga kritikat e kundërshtarit të tij. Ndryshimet në Kodin Penal tronditën shtetin e së drejtës në themelet e tij dhe tërbuan BE-në dhe SHBA-në, të cilët i vunë re në raportin evropian, si dhe në raportin e Freedom House. Me një faull të tillë, Pendarovskin e kishte të vështirë të ndërtonte një narrativë para votuesve kundër korrupsionit, i cili po bëhet problemi numër një në vend, dhe i dha Siljanovskës municion të rëndë për ta portretizuar kundërshtarin e saj si bashkëpunëtor të qeverisë në përhapjen e korrupsionit.
Pendarovski nuk mundi të shprehej as duke dënuar thellimin e hendekut social mes qytetarëve, sepse nuk ishte i zëshëm në kritikat për rritjen e pagave të funksionarëve. Fillimisht ai shprehu mosmiratimin e tij duke e ofruar rritjen e pagës për donacione, por më pas u zbut, duke lënë zemërimin publik të lundronte dhe të helmonte atmosferën politike si rreth qeverisë ashtu edhe rreth tij si kandidat i partisë në pushtet.
Lajmet raportojnë se ai ka dhuruar një shumë të konsiderueshme, para zgjedhjeve, me sa duket nuk e ka ndryshuar perceptimin publik se presidenti me pagën e rritur i është bashkuar klubit të të pasurve duke e lënë popullin e tij në prag të varfërisë. Kështu, mesazhet e tij se të gjithë qytetarët janë të rëndësishëm për të, pavarësisht përkatësisë kombëtare, fetare, shoqërore dhe politike, tingëllonin më shumë si plaçkitje elektorale dhe jo shqetësim të sinqertë për bashkëqytetarët e tij.
Këto janë disa nga arsyet objektive të disfatës dhe sigurisht që ka edhe subjektive, të cilat nuk do t'i analizojmë me këtë rast sepse po vjen raundi i dytë i zgjedhjeve, i cili është një shans i supozuar për të korrigjuar disa nga dobësitë dhe mangësitë personale.
Çfarë dallon nga viti 1999?
Megjithatë, duke qenë se publiku politik është i interesuar nëse diferenca në vota mund të shkrihet në raundin e dytë dhe nëse censusi mund t'i vërë zgjedhjet në rrezik, sipas disave është e rëndësishme t'i kthehemi precedentit të zgjedhjeve të vitit 1999. Atëkohë, Tito Petkovski kryesoi me 343.606 vota në raundin e parë para Boris Trajkovskit i cili mori 219.098, dhe më pas në raundin e dytë pati një përmbysje dhe në krye të "tabelës" u ngjit humbësi i raundit të parë Trajkovski i cili arriti të kompensojë dallimin dhe mposhti Petkovskin me 582.808 vota.
Ai dyfishim i numrit të votave ndërmjet raundit të parë dhe të dytë ishte një tronditje për kandidatin e atëhershëm Tito Petkovski dhe për socialdemokratët. Por një skenar i tillë vështirë se mund të besohet tani, sepse sipas analizave të asaj kohe, dallimi ka ardhur nga votat e shqiptarëve etnikë, ndërsa LSDM ka raportuar edhe një numër të madh të parregullsive dhe mashtrimeve zgjedhore duke gjoja mbushur kutitë e votimit me fletë votimi në favor të Trajkovski.
Sot, megjithatë, është e vështirë të imagjinohet se një parregullsi e tillë mund të kalojë dhe të marrë verifikim nga organi më i lartë zgjedhor dhe nga bashkësia ndërkombëtare, e cila që atëherë i ndjek me vigjilencë proceset zgjedhore në Maqedoni. Për më tepër, sot ka një copëzim më të madh dhe më të mprehtë në bllokun politik shqiptar, ndaj është e pamundur të imagjinohet dhe të kryhet një operacion kaq kompleks për të përmbysur rezultatin zgjedhor. Për këtë nuk po mendojnë as kandidati Pendarovski, as partia që qëndron pas tij, LSDM.
Përkundër të gjitha kritikave, mund të konstatohet se kultura politike është në një nivel pak më të lartë, dhe BDI, e cila kontrollon një pjesë të madhe të elektoratit në mesin e shqiptarëve etnikë, nuk është për të mbajtur anën dhe për të hyrë në një aventurë të tillë, sepse VMRO-DPMNE është një hap më afër qeverisë dhe tashmë nesër mund të vendos nëse do ta lë BDI-në në opozitë apo do ta përfshijë në qeveri.
Por censusi është një çështje legjitime që çon në frikë dhe parashikime të justifikuara nëse ekziston rreziku që ai të mos përmbushet dhe zgjedhjet të shpallen të pavlefshme.
Edhe pse kjo çështje i ka lënë pa gjumë strategët e partive në të gjitha zgjedhjet e mëparshme presidenciale, parashikimet e errëta nuk u realizuan kurrë, por nga ana tjetër nuk mund të anashkalohet më interesimi i reduktuar për votim. Regjistrimi është një faktor që duhet llogaritur në çdo analizë sepse është relativisht i lartë dhe sigurisht nëse jo në këto zgjedhje aktuale, por në disa zgjedhje të ardhshme mund të jetë i paarritshëm.
Nëse duhet t'i japim një përkufizim vetë votimit në raundin e parë, atëherë është më afër përfundimit se këto zgjedhje presidenciale ishin ose do të jenë pasqyrë e (pa)fuqisë kolektive. Pushteti apo fuqia është tek votuesit, kurse pafuqia ishte tek Pendarovski dhe LSDM për të zbatuar politikat për të cilat u angazhuan pesë apo shtatë vjet më parë.
Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
