Dhe ndërkohë, përfitimet e të qenit një vend kandidat nuk janë të qarta, ose të paktën nuk po miratoeht tek popullsia shqiptare në përgjithësi. Kjo lë një boshllëk, një boshllëk që plotësohet lehtësisht nga teoricienët e konspiracionit, të cilët janë më se të gatshëm të përdorin platformat e tyre për të minuar BE-në.
Sipas disa treguesve, Shqipëria mund të jetë besimtarja më e devotshme e Bashkimit Evropian. Është e kuptueshme: premtimi i një Evrope pa kufij, më shumë mundësi punësimi dhe perspektiva të përmirësuara ekonomike është vështirë të mposhtet. Është ende një premtim, dhe ndoshta për shkak se ende i paarritur, ka shumë më tepër potencial dhe shpresë sesa realitetet e zakonshme të një ëndrre politike të realizuar.
Në prill të vitit 2024, Instituti Republikan Ndërkombëtar publikoi rezultatet e një sondazhi në Ballkanin Perëndimor mbi çështjet që variojnë nga mbështetja për Bashkimin Evropian deri te lufta në Ukrainë. Këto janë tema që shpesh konsiderohen si vektorë të përhapjes së dezinformatave në rajon, veçanërisht të dezinformatave të nxitura nga shteti rus dhe aleatët e tij.
Nga gjashtë vendet e anketuara për këtë sondazh, Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë të kryesojnë paketën për ndjenjat pro-BE/perëndimore. Më konkretisht, 92% e shqiptarëve të anketuar u përgjigjën se do të votonin “po” në një referendum për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, nëse ky referendum do të mbahej në datën e sondazhit.
Sondazhi, i cili është realizuar në periudhën shkurt-mars të vitit 2024, përputhet me rezultatet e studimeve të mëparshme mbi besimin në Bashkimin Evropian dhe ndjenjën pro-BE në Ballkanin Perëndimor. Për shembull, Barometri Ballkanik për vitin 2023 vërtetoi se 92% e shqiptarëve të anketuar besonin se anëtarësimi në BE do të ishte i mirë për ekonominë e vendit. Besimi në Bashkimin Evropian ka qenë goxha i lartë, veçanërisht në krahasim me vendet e tjera jo vetëm në rajon, por më gjerësisht në kontinent tonë: sondazhi i vitit 2023 nga Kombet e Bashkuara zbuloi se 74.7% e shqiptarëve i besojnë BE-së – një kontrast i fortë me 29.1% që i besojnë parlamentit ose 33.4% që besojnë në gjykatat shqiptare.
Qëndrimi i Shqipërisë ndaj BE-së mund të jetë përgjithësisht pozitiv, por kjo nuk do të thotë se vendi është i imunizuar ndaj kërcënimit në rritje të skepticizmit të BE-së dhe dezinformatave të shkaktuara nga ndjenja të tilla. Në pjesën më të madhe, mediat kryesore dhe më të njohura shqiptare kanë treguar përmbajtje kur mbulojnë Bashkimin Evropian dhe zgjedhjet e BE-së të vitit 2024 që u zhvilluan nëpër shtetet e Bashkimit midis datës 6 dhe 9 qershor. Nga ana tjetër, dezinformatat për BE-në përhapen në skajet e mediave sociale shqiptare, në portale më të vogla dhe në llogari anonime në Facebook, shtrirja e të cilave mund të duket e vogël, por ndjekësit e të cilëve janë të përkushtuar dhe në rritje. Një projekt hulumtues tre-mujor i kryer nga organizata Faktoje e verifikimit të fakteve në llogaritë kryesore të mediave sociale të kompanisë Meta (Facebook, Instagram dhe Threads) tregoi se ndjenja pro-BE nuk mund të merret si e mirëqenë.
Në thelb, dezinformimi kundër BE-së në mediat dhe mediat sociale në gjuhën shqipe mund të jetë i rrezikshëm, sepse ato janë të përfshira në narrativa më të gjera pro-ruse, qoftë për tema si NATO dhe lufta në Ukrainë, deri te përpjekjet e përqendruara kundër vaksinimit dhe ndryshimeve klimatike, deri te çështjet si mbështetja e të drejtave të grave apo personave LGBT+ në vend. Siç kanë treguar raportet e mëhershme, Rusia shpesh armatizon ndjenjat anti-LGBT për të përhapur propagandën e saj në të gjithë Evropën. Kjo nënkupton se edhe për një vend pro-BE siç është Shqipëria, rruga e rrëshqitshme drejt euroskepticizmit fillon duke u angazhuar seriozisht me llogaritë dhe portalet që përhapin dezinformata për një listë çështjesh, dhe më pas e zbërthejnë atë lloj dezinformimi në narrativa kundër Bashkimit Evropian si kërcënim për lirinë dhe të drejtat e qytetarëve shqiptarë.
Lajmet e rreme në lidhje me Bashkimin Evropian, dhe veçanërisht zgjedhjet e fundit, variojnë nga klikimet dhe raportimet e pakujdesshme deri te propaganda e drejtpërdrejtë ruse. Si kulm i kësaj pakujdesie, ne kishim artikuj që raportonin gabimisht numrin e votuesve aktualë dhe të tjerë që lavdëronin kandidatët për rezultatet që nuk i kishin arritur plotësisht. Por shpesh, llogaritë e Facebook me njëanshmëri të qartë pro-ruse do të postonin dezinformata që synojnë të gërryejnë besimin në Bashkimin Evropian. Një portal në Facebook ripublikoi pretendimet e shtrembëruara të politikanit italian Antonio Tajani, sipas të cilit 80% e ligjeve të Italisë vinin nga Brukseli.
Burimi: pixabay.com
Ky pretendim i përket atyre narrativave anti-BE që akuzojnë Bashkimin për torpedimin e sovranitetit të shteteve anëtare të caktuara, duke i portretizuar vendet si Italia si të nënshtruara ndaj vullnetit totalitar të burokratëve evropianë pa marrë parasysh nevojat e popullatës vendase italiane. Natyrisht, pretendimet e Tajanit ishin të pabaza: verifikuesit italianë të fakteve zbuluan se vetëm 2.4% e ligjeve italiane vijnë drejtpërdrejt nga Brukseli, megjithëse kuadri më i madh i Bashkimit Evropian pret që anëtarët të rreshtojnë disa fusha të politikës më shumë se të tjerat (siç është bujqësia, ose politika e jashtme).
Narrativa të tilla përpiqen të minojnë besueshmërinë e Bashkimit Evropian në fronte të ndryshme, deri në vetë ekzistencën e tij: disa portale dhe llogari të mediave sociale pretenduan se pas zgjedhjeve të vitit 2024 dhe ngritjes së popullaritetit të ekstremit të djathtë, Parlamenti Evropian kërcënohej me shpërbërje.
Ndërsa rritja e fundit e partive euroskeptike dhe të ekstremit të djathtë ka potencialin të ndikojë në politikën evropiane, duke dobësuar Bashkimin në dobi të politikës kombëtare, kjo nuk do të thotë se vetë Bashkimi ose Parlamenti janë afër shpërbërjes. Por rrëfimet shqiptare që përhapin narrativa të këtyre natyrave kanë një interes të veçantë për të portretizuar ngritjen e së djathtës ekstreme, ideologjitë e së cilës ata ndajnë, si të pashmangshme, duke u përpjekur kështu të ulin besimin në Bashkimin Evropian. Në të njëjtin shënim, për shembull, një portal pretendoi se vendimi i Macron për të shpërndarë parlamentin francez pas rezultateve të zgjedhjeve evropiane do të thoshte se koha e tij si president kishte mbaruar.
Ky interpretim i ngjarjeve nuk është vetëm faktikisht i gabuar (edhe nëse partia e Macron humbi zgjedhjet parlamentare, kjo nuk do të thotë se Macron duhet të tërhiqet), por përsëri avancon axhendën e atyre që duan të prezantojnë të djathtën ekstreme si përfaqësues të vullnetit të Bashkimit Evropian në përgjithësi.
Megjithatë, kërcënimi më i madh i narrativave anti-BE mbetet mënyra se si ato janë të përfshira në propagandën ruse, veçanërisht kur ato kanë të bëjnë me luftën e Rusisë në Ukrainë. Në një mori llogarish dhe portalesh pro-ruse, ka shumë narrativa që përpiqen të fajësojnë Evropën (duke përfshirë edhe NATO-n) për pushtimin e Ukrainës nga Rusia.
Një rrëfim argumenton se vende të veçanta si Franca kanë dërguar tashmë ushtarë për të luftuar në Ukrainë, duke përfshirë kështu NATO-n drejtpërdrejt - ose ata po planifikojnë të hapin luftë me Rusinë brenda disa afateve arbitrare. Zakonisht, një artikull i tillë shtrembëron premtimet, planet dhe deklaratat e liderëve evropianë: në rastin e ushtarëve të NATO-s në Ukrainë, këto deklarata ishin të Macronit. Por ai nuk është objektivi i vetëm: Kur Kaja Kallas, Kryeministrja e Ukrainës, foli për rreziqet që synon ekspansionisti rus për Baltikun, fjalët e saj u shtrembëruan nga një llogari në Facebook. Llogaria shtrembëroi momentet kyçe në fjalimin e Kallas për të pretenduar se është BE-ja ajo që nuk dëshiron paqe me Rusinë.
Kjo ndodhi edhe kur kryeministri gjeorgjian akuzoi Bashkimin Evropian se e kërcënoi me vrasje nëse ai nuk zbatonte sugjerimin e BE-së se ai nuk miratonte një ligj të diskutueshëm për donacionet e huaja që do të minonte punën e OJQ-ve dhe shoqërisë civile në përgjithësi. Portalet shqiptare ishin shumë të lumtura për të përhapur këtë pjesë të dezinformatës, duke e përshkruar atë si pjesë të përpjekjes së BE-së për të heshtur opozitën jashtë Bashkimit.
Ky ishte rasti edhe me atentatin kundër kryeministrit sllovak Robert Fico—disa llogari në Facebook pretendonin se përpjekja ndaj jetës së Ficos ishte për shkak të politikës së tij pro-ruse, anti-ukrainase dhe antiperëndimore, edhe pse atentatori i tij i mundshëm rezultoi se i përkiste grupeve pro-ruse.
Tani për tani, këto narrativa duken në kontrast me qëndrimet pro-BE të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Siç u përmend në hapjen e këtij artikulli, besimi në BE është i lartë, duke u rrëshqitur vetëm një herë në vitin 2021 gjatë periudhës së COVID-19. Ndonjëherë, megjithatë, narrativa rreth besimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian nuk arrin të japë llogari për kompleksitetin e kësaj mbështetjeje. Shqiptarët mund të jenë të etur për t'u anëtarësuar në Bashkimin Evropian për mundësitë që u ofron financiarisht, por nuk mund të mohohet se ka edhe keqpërputhje, sidomos kur bëhet fjalë për çështje sociale dhe kulturore.
Llogaritë që përhapin dezinformata për BE-në, priren të joshin përdoruesit duke përhapur teori konspirative për vaksinat dhe ndryshimet klimatike, të cilat janë të njohura për publikun shqiptar në përgjithësi. Ato mund të ofrojnë një pikë hyrjeje në dezinformimin rreth BE-së dhe ndjenjave anti-BE. Për më tepër, shumë shqiptarë vazhdojnë të jenë socialisht konservatorë, veçanërisht kur bëhet fjalë për çështjet e grave dhe të drejtat e LGBT+, një tjetër mospërputhje në marrëdhëniet midis BE-së dhe Shqipërisë.
Për më tepër, ndërsa besimi në BE është i lartë, është e rëndësishme që të shkëputet dëshira për t'u bashkuar me BE-në me ndjenjat për BE-në, respektivisht. Për shembull, sondazhi i IRI zbuloi se ndërsa 92% e shqiptarëve do të votonin për anëtarësim në BE nëse referendumi do të mbahej sot, vetëm 54% besonin se BE-ja ishte serioze në lidhje me integrimin.
Kjo pakënaqësi për premtimin e vonuar të integrimit në BE ngjall mosbesim dhe përbuzje: Ndërsa BE më në fund hapi bisedimet e anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut pas vitesh vonesa, ka pak besim se kjo pjesë e procesit do të jetë më e shpejtë.
Dhe ndërkohë, përfitimet e të qenit një vend kandidat nuk janë të qarta, ose të paktën nuk po miratoeht tek popullsia shqiptare në përgjithësi. Kjo lë një boshllëk, një boshllëk që plotësohet lehtësisht nga teoricienët e konspiracionit, të cilët janë më se të gatshëm të përdorin platformat e tyre për të minuar BE-në. Do të duhet një përpjekje e përqendruar nga ana e Bashkimit Evropian për t'i ndaluar ata në rrugën e tyre.
