Edhe pse parashikimet nuk kanë qenë kurrë të popullarizuara, madje edhe kur pas "profecive" të tilla qëndrojnë shkencëtarë të shquar - sizmologë, duket se gjetja e çfarëdolloj ligjshmërie midis ndryshimeve mjedisore, pak para se të ndodhë një tërmet, është e vetmja rrugëdalje për të marrë masa të menjëhershme të mbrojtjes civile.
Fatkeqësitë e mëdha natyrore, si përmbytjet, zjarret, madje edhe shpërthimet vullkanike, pothuajse kurrë nuk ndodhin aq papritur sa tërmetet. Çdo fatkeqësi natyrore në një farë mënyre lajmëron ndodhjen e saj e cila mundëson në masë të madhe shpëtimin, nëse asgjë tjetër, të jetëve njerëzore. Por ky nuk është rasti me tërmetet.
Prandaj, pa dyshim mund të thuhet se tërmetet katastrofike janë fatkeqësia më e tmerrshme dhe më e rrezikshme për njerëzit, por edhe për mjedisin në përgjithësi. Deri te ky përfundim na orienton fakti se tërmetet “godasin” pa paralajmërim paraprak, ndaj është thuajse e pamundur të shpëtosh prej tyre.
Edhe nëse Toka dërgon ndonjë shenjë, si pararojë e këtyre fatkeqësive, të jetuarit në rrëmujën e qytetit e bën të pamundur që ajo të vihet re, dhe zakonisht koha ndërmjet "lajmëtarit" dhe ndikimit kryesor të goditjes është aq e shkurtër sa është e pamundur të ndërmerret ndonjë veprim.
Edhe pse parashikimet nuk kanë qenë kurrë të popullarizuara, madje edhe kur pas "profecive" të tilla qëndrojnë shkencëtarë të shquar - sizmologë, duket se gjetja e çfarëdolloj ligjshmërie midis ndryshimeve mjedisore, pak para se të ndodhë një tërmet, është e vetmja rrugëdalje për të marrë masa të menjëhershme të mbrojtjes civile.
Duke jetuar në një epokë të ndryshimeve të shpejta në sjelljen e Tokës si një sistem i vetëm, i karakterizuar nga shfaqja e tërmeteve të forta gjithnjë e më të shpeshta, zgjidhja e këtij problemi po bëhet më e ndërlikuar, por në të njëjtën kohë po bëhet më e lehtë, si rezultat i teknologjisë së avancuar që ka në dispozicion njerëzimi.
Sjellje e pazakontë e kafshëve
Metodat e bazuara në modelimin matematikor për shfaqjen e mundshme të tërmeteve që përdoren sot nuk i plotësojnë aspak pritshmëritë e njerëzimit për "parashikimin" e tërmeteve, sepse për "parashikim" të saktë është e nevojshme të përcaktohet vendi dhe koha e ndodhjes së tërmetit, për të cilat këto llogaritje nuk japin përgjigje.
Në pesëmbëdhjetë vitet e fundit, ka pasur një interes në rritje për të vërtetuar sjelljen e pazakontë të kafshëve, veçanërisht atyre shtëpiake, disa minuta deri në disa orë para shfaqjes së tërmeteve katastrofike. Numri i materialeve video dhe artikujve shkencorë që shtjellojnë këtë çështje është i madh.
Gjegjësisht, shkencëtarët nga Japonia, Italia, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Britania e Madhe..., kanë publikuar tashmë disa artikuj në revistën me faktor ndikimi “Animals”, në të cilin bëhet një analizë e detajuar e sjelljes së pazakontë të kafshëve. Sipas konkluzioneve të këtyre artikujve, një ankth i pazakontë është zbuluar tek macet, të cilat disa minuta, madje edhe një orë para se të ndodhë një tërmet i fortë, kërkojnë të qëndrojnë në afërsi të pronarit të tyre.
Ngjashëm, jo më pak i zakonshëm është shfaqja e ankthit tek qentë, qofshin ata shtëpiake apo në rrugë, ankth i paraqitur nga konfuzioni i vazhdueshëm dhe lehja dhe ulërima e vazhdueshme. Sipas një artikulli të botuar në revistën "Animals" në vitin 2014, nga një grup shkencëtarësh japonezë që kryenin matje të vazhdueshme të qumështit të lopëve në një hambar, ka pasur një rënie të rendimentit të qumështit gjatë ditës, por edhe për katër ditë në vijim, pas tërmetit të ndodhur në Tohoku në vitin 2011.
Burimi: radiomof.mk
Por le të mos shkojmë më larg, kemi dëshmi të sjelljes së tillë të pazakontë të kafshëve para tërmeteve në Shkup në vitin 1963 dhe 2016.
Sipas dokumenteve të shkruara - raportet e ndjeshmërisë ndaj tërmeteve që disponon Observatori Sizmologjik pranë Fakultetit Matematiko-Natyror në Shkup, një natë para tërmetit të vitit 1963, janë vërejtur një numër i madh brejtësish dhe zvarranikësh që kanë dalë në sipërfaqe, si dhe ulërima e fortë dhe ankthi pothuajse të gjitha kafshët nga kopshti zoologjik vetëm pak minuta para fillimit të lëkundjeve.
Në mëngjesin para tërmetit të vitit 2016, në malet rreth luginës së Shkupit është vërejtur sjellje e pazakontë e insekteve, përkatësisht milingonave që në mënyrë të pakontrolluar dolën në sipërfaqe.
Shpjegimi që mund të përshkruajë këto ndryshime te kafshët është se një tërmet, megjithëse përfaqëson një lëkundje të papritur dhe jetëshkurtër të kores së Tokës, ka një periudhë të shkurtër kalimi nga një gjendje e qëndrueshme në një gjendje të paqëndrueshme të sistemit të thyerjes, gjatë së cilës lëshohen valë sizmike me frekuenca nën intervalin e pragut të dëgjimit të njeriut, por në intervalin e frekuencave të dallueshme për kafshët.
Meqenëse këto frekuenca të dëgjimit janë të pazakonta për kafshët, ato shkaktojnë ankth dhe parehati dhe, përveç të dukshmes, shkaktojnë edhe ndryshime të padukshme në funksionimin e kafshëve.
Detektimi i frekuencave të pazakonta
Ky shpjegim është në fazën e provës, e cila kryhet duke zbatuar të ashtuquajturat Early Warning Systems (Sistemet e Paralajmërimit të Hershëm), të cilat tashmë janë duke u testuar nga vendet e mëdha, janë një rrjet pajisjesh të vendosura rreth burimeve të mundshme të tërmeteve, detyra e të cilëve është të zbulojnë emetimin e frekuencave të pazakonta disa minuta deri në orë para ndodhjes së fatkeqësisë.
Këto paralajmërime duhet të merren me shumë kujdes, derisa të konfirmohet intervali i saktë i frekuencave karakteristike për brendësinë e Tokës, të ndryshme nga frekuencat e funksionimit të makinerive, makinave dhe pajisjeve të tjera që krijojnë zhurmë në sipërfaqe dhe mund të shkaktojnë një paralajmërim të rremë për tërmet, dhe kështu panik dhe ankth i panevojshëm në mesin e popullatës.
Tani për tani, sistemet e paralajmërimit të hershëm japin rezultate të kënaqshme në paralajmërimet për një cunami të mundshëm pas një tërmeti, epiqendra e të cilit ndodhet diku në shtratin e detit. Themi të kënaqshme sepse cunami karakterizohet edhe nga një tërheqje e papritur e ujit nga bregu, para se dallgët të arrijnë në tokë, kështu që nëse nuk ka tërheqje të ujit menjëherë pas dhënies së paralajmërimit, ai mund të tërhiqet.
Në Maqedoni, për momentin, nuk ka ende iniciativa për zbatimin e këtij lloji të sistemeve paralajmëruese, sepse nuk jemi të sigurt për efektivitetin e tyre për "parashikim" real të tërmeteve, por edhe kushtojnë shumë.
Përveç sjelljes së kafshëve, si paralajmërues të mundshëm të tërmeteve të forta konsiderohen edhe shfaqja e turbullirës së ujit, fundosja e rrjedhave ujore, ndryshimet në fushën elektrike dhe magnetike të Tokës, me shfaqjen karakteristike afatshkurtër të dritës së rrufesë nga sipërfaqja e Tokës. Gjithçka nga teksti më sipër paraqet një problem të veçantë për t'u dëshmuar, për të cilën punojnë ekipe multidisiplinare.
Nga sa u tha më sipër, mund të konkludohet se respektimi, marrja dhe analizimi i shenjave që mjedisi dhe Toka në tërësi i dërgon njeriut janë jashtëzakonisht të rëndësishme për ruajtjen e mbrojtjes dhe zhvillimit të vazhdueshëm si të mjedisit ashtu edhe të njerëzimit.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
