fbpx

A do të stimulojë Asociacioni i komunave serbe në Kosovë iniciativat separatiste në Maqedoni?

Sveto Toevski

Politika

15.02.23

Прегледи

Sa më shumë që SHBA insiston në formimin e një asociacioni të komunave me popullatë dominuese serbe në veri të Kosovës, aq më shumë bëhet e rëndësishme çështja e asociacionit të “komunave shqiptare” në Maqedoni.

shkrimin e tij “Asociacioni monoetnik në Kosovë do të prodhojë luftëra dhe pasoja në mbarë Ballkanin”, profesori i integrimeve evropiane Dr. Muhamer Pajaziti nga Maqedonia paralajmëron: “Një asociacion i tillë monoetnik do të inkurajojë krijimin e Republikës së Iliridës në pjesën perëndimore të Maqedonisë”.

A do ta mbështesë Uashingtoni zyrtar themelimin e asociacioneve të tjera mbi baza etnike në Ballkan, duke përfshirë edhe Maqedoninë? Këtë pyetje e bën Selim Ibraimi, doktor i shkencave politike dhe drejtues i Institutit për Studime të Sigurisë dhe Zhvillim – Maqedoni në shkrimin e tij “Kosova në pozicion ‘mat’ – Serbia vazhdon të flirtojë me SHBA-në dhe BE-në”.

Asociacion serb në Kosovë – asociacion shqiptar edhe në Maqedoni?

Në fillim të muajit shkurt të këtij viti, Elvis Hoxha, këshilltari politik i kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, ka shprehur mendimin e tij: “Shtatëqind mijë shqiptarë në Maqedoni janë 14 herë më shumë se sa ka serb në Kosovë. Kjo do të thotë: nëse ka një asociacion të komunave serbe në Kosovë, atëherë Maqedonia e Veriut do të jetë e para që do të goditet, do të ketë edhe një asociacion të komunave shqiptare në të”.

Analisti kosovar Fatmir Shenoli beson se pikëpamjet e Elvis Hoxhës janë krejtësisht të paqëndrueshme. Në një prononcim për analizën e titulluar “Vallë krijimi i një asociacioni të komunave serbe në Kosovë mund të shkaktojë krijimin e një asociacioni shqiptar në Maqedoni?” Shenoli pohon: “Elvis Hoxha është një person krejtësisht i parëndësishëm: ai jeton në Shqipëri dhe detyra e tij është për të mbajtur sa më shumë tensionet në një aspekt deklarativ, sepse ai nuk ka fuqi/pushtet."

Ndryshe nga këto pretendime të Fatmir Shenolit, në disa media shqiptare të Ballkanit ka konstatime krejtësisht të ndryshme se kush dhe çfarë është Elvis Hoxha. Në lajmin e tij me titull “Diaspora kundër Asociacionit” – Elvis Hoxha shpërndan thirrje për protestë në Berlin, portali informativ “Nacionale” nga Prishtina shkruan se Elvis Hoxha është anëtar me ndikim i Kryesisë së partisë në pushtet të Kosovës “Lëvizja Vetëvendosje”.

“Nacionale” thekson: “Vetëm pak ditë më parë, Milazim Krasniqi, profesor universitar i gazetarisë nga Prishtina, e cilësoi Elvis Hoxhën si ‘shefin politik të kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti’. I forti në Lëvizjen Vetëvendosje, Elvis Hoxha, njihet edhe si ideologu i kësaj partie më të madhe në pushtet”.

Elvis Hoxha është një person mjaft me ndikim në skenën politike të Kosovës, prandaj politikanët dhe qeveria në Maqedoni duhet t'i kushtojnë vëmendje qëndrimit të tij se “nëse në Kosovë do të ketë një asociacion të komunave serbe, atëherë do të ketë edhe një asociacion të komunave shqiptare në Maqedoni”.

Ai ka publikuar madje në profilin e tij në Facebook një hartë të “Asociacionit të komunave me popullsi shqiptare në Maqedoninë e Veriut”, duke deklaruar se i përket Lëvizjes Uniteti. “Kjo hartë bëhet aktuale pas insistimit të Gabriel Escobar-it për të formuar asociacionin e komunave serbe të Kosovës”, thekson Elvis Hoxha. Lëvizja për Unitet është partia politike shqiptare e themeluar nga Gëzim Ostreni, xhaxhai i liderit të BDI-së, Ali Ahmeti.

“Asociacioni i komunave shqiptare” është proklamuar qysh në vitin 2015

Në tetor të vitit 2015, TV 21 raportoi: “Dje, më 14 tetor 2015, në sheshin e Tetovës, Lëvizja Uniteti shpalli propozimin e saj për krijimin e Asociacionit të Komunave Shqiptare në Maqedoni”.

Në tetë vitet e fundit, mbeti e panjohur se çfarë ndodhi me nismën e Unitetit dhe nëse ajo ekziston ende si parti politike. Megjithatë, Aleanca për Shqiptarët vazhdoi me promovimin e idesë së “Asociacionit të Komunave Shqiptare”.

informacionin e titulluar “Sela shpalli “Asociacionin jokushtetues të komunave shqiptare”, portali informativ “Express” raportoi se në tubimin qendror të Aleancës për Shqiptarët, mbajtur më 8 tetor 2017 në Shkup, Zijadin Sela, në atë kohë lideri i kësaj partie, paralajmëroi “themelimin e Asociacionit të Komunave Shqiptare në Maqedoni”.

Zijadin Sela është sot kryetar i Kuvendit Qendror të Aleancës për Shqiptarët dhe njeriu i dytë në hierarkinë drejtuese të saj dhe partia e tij kërkon të bëhet pjesë e koalicionit qeverisës. Kjo krijon një dilemë se Aleanca për Shqiptarët mund ta riaktualizojë paralajmërimin e Selës nga viti 2017 tashmë nga këndvështrim i Qeverisë.

Në një intervistë për TV Shenja dhe portalin informativ „zum.mk“, lideri aktual i Aleancës për Shqiptarët, Arben Taravari, ka lënë të kuptohet se “mund të shfaqen ide të reja për riorganizimin e shtetit, nëse perspektiva evropiane për Maqedoninë e Veriut është e kërcënuar”. A po shpall hapat për formimin përfundimtar të angazhimit të partisë për një Asociacion të “Komunave Shqiptare” në Maqedoni, të cilën e kishte paralajmëruar Zijadin Sela?

Taravari ende nuk ka sqaruar se për cilat “ide të reja për riorganizimin e shtetit” e kishte fjalën. Nëse ato “ide për riorganizimin e shtetit” nënkuptojnë “grupim asociativ” të komunave, në të cilat jeton popullata shqiptare, në përputhje me agjendën nacionalo-politike shqiptare, atëherë për Maqedoninë mund të shfaqen rreziqe serioze.

Burimi: unsplash.com

Në këtë drejtim lëviz edhe frika e analistit politik Sasho Klekovski, i cili në shkrimin e tij “Propozimi francez për Kosovën” do të thotë: “Interesi maqedonas është që të mos ketë zgjidhje territoriale për çështjet etnike. Asociacioni i komunave serbe, në një formë që do të thotë zgjidhje territoriale e çështjeve etnike (serbe) në Kosovë, do të hapë rrezikun e kërkesave për një zgjidhje të tillë edhe në Maqedoni”.

Stimulimi i "iniciativave separatiste në mbarë Ballkanin"

Janusz Bugajski, një studiues i lartë në Fondacionin Jamestown në Uashington, është gjithashtu shumë serioz në paralajmërimin e tij për rreziqet e mundshme. Në analizën e tij “Ndezja e një fitili ballkanik në Kosovë”, Bugajski paralajmëron Uashingtonin dhe Brukselin se duke i bërë presion Prishtinës për të krijuar një Asociacion të Komunave me shumicë serbe në Kosovë, ata “po stimulojnë nismat separatiste në mbarë Ballkanin”.

“Çdo marrëveshje e bazuar në përkatësi etnike është recetë për konflikt. Ndikimi i jashtëm i një Asociacioni të tillë serb mund të ishte edhe më shpërthyes. Liderët shqiptarë do të pretendojnë që një asociacion i ngjashëm duhet të krijohet edhe për komunitetin etnik shqiptar në veriperëndim të Maqedonisë së Veriut”, paralajmëron Bugajski.

Duke e konsideruar deklaratën e Taravarit për riorganizimin e shtetit si realizim të planeve nga e kaluara, historiani Todor Çepreganov komentoi se Maqedonia definitivisht po shkon drejt shpërbërjes. Në një deklaratë për gazetën “Nova Makedonija”, Çepreganov e analizon deklaratën e kreut të Aleancës për Shqiptarët, Arben Taravari, në një kontekst më të gjerë historiko-politik dhe thotë: “Tani plani Tiranë-Sofje-Athinë për ndarjen e Maqedonia po realizohet, për të kënaqur aspiratat e tyre shekullore territoriale ndaj saj”.

Ndarja e parë territoriale krijoi vetëm "komuna shqiptare" etnikisht homogjene

Asociacioni i komunave, çfarëdo shenje etnike që mund të ketë, në shkencat politike paraqet një vetëqeverisje lokale me dy nivele, përkatësisht formimin e rajoneve që përbëjnë një numër të caktuar komunash, sipas kritereve të ndryshme. Maqedonia tashmë është e ndarë në tetë rajone planifikuese, të cilat shërbejnë për qëllime statistikore, ekonomike dhe administrative.

Parakushtet për rajonalizimin e sistemit të vetëqeverisjes lokale në baza etnike në Maqedoni u krijuan që në vitin 2004 me miratimin e Ligjit për ndarjen territoriale. Kufijtë e mëparshëm të 34 komunave u ndryshuan në kundërshtim me kriteret gjeografike, ekonomike e të tjera dhe u krijuan një sërë komunash me një përqendrim dominues të rritur artificialisht të popullsisë shqiptare, të cilat sot aktorët politikë dhe të tjerë shqiptarë i etiketojnë si "komuna shqiptare".

Në këtë kuptim, në analizën “Ku dështon decentralizimi?, konstatohet se kjo ndarje territoriale e shtetit është një instrument për zbatimin e politikave, të cilat janë larg përmirësimit të jetesës lokale të qytetarëve në ato komuna.

Profesori i sociologjisë Ilija Aceski, i cili ishte pjesë e komisionit të parë për riorganizimin e vetëqeverisjes lokale në vitin 2004, thekson se edhe gjatë përgatitjes së organizimit territorial të vetëqeverisjes lokale, para dy dekadash, ka besuar se etnikisht nuk duhet të krijohen njësi territoriale homogjene. Por doli se tendenca politike ka qenë që komunat të bëhen pikërisht etnikisht homogjene.” – shton Aceski në deklaratën për “Nova Makedonija”.

Pasojat e decentralizimit të tepruar

Që nga përfundimi i konfliktit në vitin 2001, Maqedonia si shtet është në proces të decentralizimit të vazhdueshëm, të decentralizimit të pushtetit qendror, gjegjësisht të dobësimit dhe humbjes së kompetencave dhe pushtetit të Qeverisë karshi komunave. Në teorinë politike ka një sërë ekspertësh që argumentojnë se decentralizimi i tepruar i pushtetit çon në shfaqjen e autonomisë territoriale, pra sepse në sistemin shtetëror krijohen “tendencat centrifugale”, të cilat mund të shkaktojnë edhe shpërbërjen e shtetit.

“Transferimi i kompetencave, decentralizimi i pushtetit politik mund të sjellin pasoja të papritura afatgjata. Decentralizimi i vazhdueshëm mund të kultivojë preferenca secesioniste.” – theksojnë profesorët e shkencave politike Dr. Elias Dinas dhe Dr. Nikos Skoutaris në punimin e tyre shkencor “Paradoksi i Autonomisë Territoriale: Si përfaqësimi nënkombëtar çon në preferencat secesioniste”, punim i botuar në vitin 2020.

punimin e saj shkencor "Shteti qendror rus në krizë", botuar në vitin 2001, profesoresha e shkencave politike Dr. Kathryn Stoner-Weiss shprehet: "Siç tregon shembulli i Kanadasë, kjo mund të sjellë në rrezik edhe ekzistencën e shtetit kur ndodhin apo bëhen decentralizime të tepruara. Atëherë stabiliteti politik dhe integriteti territorial i shtetit kërcënohen gjithnjë e më shumë”.

Prandaj, në Maqedoni do të jetë e nevojshme t'i qasemi një rishikimi të plotë të sistemit të vetëqeverisjes lokale, të proceseve të decentralizimit, për të futur një dimensionim optimal të bartjes së kompetencave shtetërore në njësitë e vetëqeverisjes lokale, me qëllim vendosjen e një raporti normal midis shtetit dhe pushtetit vendor, sikur është në vende të tjera të zhvilluara dhe të qëndrueshme.

Formimi gjithnjë e më i sigurt i Asociacionit monoetnik të komunave serbe në veri të Kosovës do të paraqesë një rrezik gjithnjë e më të sigurt edhe për Maqedoninë, aq më tepër kur do të nënkuptohet decentralizimi i mëtejmë dhe një model i ri i organizimit territorial dhe i vetëqeverisjes lokale.

Përpara është riorganizimi i vetëqeverisjes lokale dhe rregullimi i kufijve territorial të komunave. Tashmë Ministria e Vetëqeverisjes Lokale është duke punuar në të.

Mbetet të shihet nëse është e mundur futja e vetëqeverisjes lokale në dy nivele, si bazë institucionale-juridike për “grupimet asociacionale-etnike të komunave”, pra për marrjen në dorëzim të “Terkut të Kosovës” të mundshëm të organizimit dhe funksionimit të komunave serbe edhe në Maqedoni. Maqedonia nuk ka nevojë për vetëqeverisje lokale në dy nivele, përveç se ajo mund të përdoret politikisht, për realizimin e agjendës etnike të partive shqiptare.

Për të reduktuar, apo për të parandaluar plotësisht, “domino-efektin” negativ të Asociaicionit të komunave serbe në Kosovë dhe Maqedoni, duhet të “vizatohen” kufijtë e tillë komunalë, të cilët do të krijojnë komuna të reja etnikisht të përziera, nëse është e nevojshme edhe tani artificialisht, madje në kundërshtim me disa kritere natyrore ekonomike, gjeografike apo të tjera, vetëm për të “thyer” homogjenitetin ekzistues etnik të “komunave shqiptare”, që janë krijuar nga ndarja e parë territoriale.

Një zgjidhje e tillë do të shkaktonte turbulenca politike dhe kundërshtime të mprehta nga blloku politik shqiptar, por partitë politike maqedonase tashmë më konkretisht po përballen me rrezikun e madh të "shpërbërjes riorganizuese" të Maqedonisë si shtet. Ky rrezik duhet të largohet.

 

Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.

Sveto Toevski

Sveto Toevski është student doktorature për lingustikë dhe ka përfunduar masterin për shkenca politike, është analist i pavarur politik dhe studiues shumëvjeçar në gjuhësi dhe në shkencat politike.