Dispozitat e ligjit të ri për mbrojtjen e konsumatorëve janë konceptuar më mirë se në ligjin e vjetër, por ka ende përjashtime që lënë hapësirë për interpretime të ndryshme të rregullave.
Të gjithëve u pëlqen të blejnë me zbritje. Disa për shkak të çmimit të favorshëm, disa për shkak të momentit psikologjik se vërtet kanë blerë diçka që ia vlen. Transmetimet dhe postimet për uljen e çmimeve të produkteve dhe shërbimeve hasen përditë në reklamat e pothuajse të gjithë tregtarëve. Por a ekziston realisht ulja e reklamuar apo është vetëm një strategji marketingu?
Fundjava e zbritjeve për të Premten e Zezë (Black Friday) në javën e fundit të nëntorit aktivizoi inspektorët në terren të cilët konstatuan shkelje dhe kundërvajtje nga tregtarët të dispozitave të Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorëve.
Konsumatorët janë ankuar prej kohësh për krijimin e një imazhi të rremë të zbritjeve, kur u perceptua edhe nevoja për një ligj të ri, me dispozita të sakta për sanksionimin e tregtarëve që do të mashtrojnë konsumatorët për llojin, përqindjen dhe kohëzgjatjen e zbritjeve.
A është mundësia e manipulimit me kohën dhe uljen reale të çmimeve të produkteve dhe shërbimeve për shkak të rregullimit jo të plotë, mbikëqyrjes së pamjaftueshme në terren apo për shkak të dyjave.
Çfarë parashikonte ligji i deritanishëm?
Në Ligjin aktual për Mbrojtjen e Konsumatorëve përmenden fjalët “shitje me lirim” dhe “zbritje”, pra shenja që i referohen shitjes apo uljes së çmimit dhe mënyrës se si duhet të shënohet çmimi. Kjo i linte hapësirë tregtarit ta quante uljen apo zbritjen si të donte (shitje me lirim, likuidim total, aksion...), me kritere të përcaktuara lirisht.
Një përcaktim dhe ndarje të qartë duhej të kishte vetëm te produktet që kanë një gabim dhe data e përdorimit të të cilëve ka skaduar.
Si çmim i mëparshëm, çmimi me të cilin llogaritet ulja është çmimi që tregtari ka aplikuar 30 ditë para fillimit të shitjes së produkteve me lirim. Qëllimi i dispozitës ishte mbrojtja e konsumatorëve nga një përqindje e rreme e zbritjes, respektivisht nga rritja e çmimeve një ditë para shpalljes së zbritjes (uljes).
Si formohet çmimi i shitjes me pakicë të produktit?
Çmimi i një produkti me pakicë formohet në bazë të çmimit të blerjes, (sa e ka blerë tregtari atë produkt), kostot operative (qira, paga...), marzhi (përqindja e fitimit) dhe TVSH-ja.
Produkti mund të bëhet më i shtrenjtë vetëm në rast se një nga elementët e përmendur ndryshon, domethënë rritet shuma e tij.
Dispozitat e ligjit tonë nuk kufizojnë përqindjet e marzhit, përveç në rastet specifike.
Çmimi i blerjes me pakicë përfaqëson çmimin e produktit të blerë nga shitësi me shumicë (prodhuesi ose importuesi) dhe kostot e varura (kostot e transportit, ngarkimi dhe shkarkimi...).
Në kushte të veçanta, siç është inflacioni në të cilin ndodhemi, qeveria mund të përshkruajë masa për ngrirjen e marzheve të produkteve të caktuara për të minimizuar rritjen e çmimeve duke fiksuar fitimet e tregtarëve, duke pamundësuar për të ndikuar në lartësinë e çmimeve të importit dhe prodhimit, në kushtet e rritjes së çmimeve të karburanteve në bursat botërore.
Nga sa më sipër mund të konkludojmë se nuk ka gjasa që një produkt ose shërbim (përveç në kushte lufte ose hiperinflacioni) të mund të rritet çmimi çdo ditë tjetër, domethënë të ndryshojë çmimin e tij aq shpesh sa ndodh në katalogët e reklamave dhe fletushkave të tregtarëve. Për shembull, në ditën e zbritjes, të shfaqet në mënyrë të pajustifikuar një çmim më i lartë i shitjes së mëparshme për të treguar një përqindje më të lartë të një zbritjeje që mund të mos ekzistojë në të vërtetë.
Çfarë parashikon ligji i ri?
Me ligjin e ri (i cili ka hyrë në fuqi më 15 nëntor 2022), janë futur forma të veçanta të shitjes me çmime të reduktuara. Por jo vetëm si terma, por për këto forma është përcaktuar në mënyrë specifike se kur mund të zbatohen dhe se si duhet të emërtohet një formë e caktuar siç parashikohet në ligj.
Burimi: freepik.com
Kjo do të thotë se nuk do të jetë e mundur të përdoret, për shembull, termi shitje me lirim nëse nuk plotësohen kushtet e ligjit ose forma e promocionit që i referohet vetëm mallrave dhe shërbimeve të reja nga asortimenti dhe mund të zgjasë vetëm 8 ditë, dhe të mos përdoret si reklamë gjatë gjithë vitit për një produkt që është shitur për një kohë të gjatë me të njëjtin çmim te i njëjti tregtar.
Gjithashtu e re në ligj është që tregtari duhet t'i dorëzojë konsumatorit dokumentet (deklarata, kartën e garancisë, udhëzimet...) të shkruara përveç gjuhës maqedonase dhe shkrimit të saj cirilik dhe në gjuhën që flasin së paku 20% qytetarët e territorit të vendit tonë dhe alfabetin e tij.
Si mund të emërtohen zbritjet dhe kur aplikohen?
Tash e tutje, tregtarët mund ta emërtojnë uljen e çmimit në cilëndo nga mënyrat e mëposhtme: shitje me lirim, aksion, promocion, ulje sezonale, shitje të mallrave me mungesë ose gabim, dhe mallra të cilave u ka skaduar data e përdorimit.
Shitja me lirim lejohet vetëm kur tregtari ndërpret veprimtarinë, ndryshon vendndodhjen, rindërton ndërtesën ose ndalon shitjen e mallrave ose shërbimeve të caktuara. Shitjet promocionale i referohen vetëm shitjes së një numri të kufizuar artikujsh dhe mund të zgjasin deri në 30 ditë, kurse shitjet promocionale i referohen mallrave ose shërbimeve të reja dhe mund të zgjasin deri në 8 ditë.
Zbritja sezonale zbatohet pas përfundimit të sezonit përkatës, përkatësisht: reduktimi sezonal i verës në periudhën ndërmjet 25 gushtit dhe 25 shtatorit të vitit aktual dhe reduktimi sezonal dimëror në periudhën midis 25 dhjetorit të vitit aktual dhe 25 janarit të këtij viti.
Shitja e mallrave me defekt ose gabim ose mallra me datë skadence është ende e mundur, por malli duhet të veçohet dhe të shënohet.
Është parashikuar dhe kështu ka qenë edhe me ligjin e vjetër se si duhet të shënohet çmimi, pra të dihet qartë se cili ka qenë çmimi, sa është çmimi i reduktuar dhe sa është përqindja e zbritjes. Ky specifikim i zbritjeve zvogëlon mundësinë e manipulimeve me emërtimet dhe mundësinë e mashtrimit të konsumatorit.
Përqindjet e sakta për ulje nuk janë të përcaktuara, por mbesin dispozitat për kontabilitetin e duhur dhe regjistrimin tregtar të çmimit të mëparshëm (çmimi i vendosur 30 ditë para zbritjes) dhe çmimit të reduktuar, duke ulur kështu mundësinë e rritjes së çmimit në momentin e fundit në mënyrë për të treguar në mënyrë të rreme një zbritje më të lartë.
A ekziston sërish mundësia e manipulimit?
Për sa i përket politikës së zbritjeve, dispozitat e ligjit të ri janë konceptuar më mirë se në ligjin e vjetër, por ka ende përjashtime.
Ndër to, fakti që dispozitat që përcaktojnë format e veçanta të marketingut nuk zbatohen për rastet kur zbritja (ulja) zgjat më pak se tre ditë. Për shkak se kjo dispozitë nuk është e specifikuar, ka vend për interpretime të ndryshme të rregullave, si dhe vështirësi në mbajtjen e të dhënave për tregtarët.
Në ligjin e ri, theks i veçantë i kushtohet praktikave tregtare të pandershme, mashtruese dhe agresive në shitjen e mallrave dhe shërbimeve, duke përfshirë pasuritë e paluajtshme, shërbimet digjitale dhe përmbajtjen digjitale, kurse pritet edhe një Ligj për praktikat e padrejta tregtare. Qëllimi i këtyre dispozitave është mbrojtja e konsumatorit nga informacioni i rremë për marrjen e një vendimi tregu që ai nuk do ta kishte marrë ndryshe. Vështirësia që do të lindte këtu është ndoshta metoda e vërtetimit të veprës (shkeljes).
A do të ketë gjoba?
Ligji i ri parashikon gjoba dhe ndalim të kryerjes së një veprimtarie për mosrespektim të dispozitave që kanë të bëjnë me zbritjet, ndryshe nga ligji i vjetër, i cili nuk kishte dispozita koncize për këtë lloj kundërvajtjeje.
Gjobat parashikohen gjithashtu edhe për praktikat e pandershme tregtare, të tilla si mashtrimi i konsumatorit bazuar në postimin e informacionit të rremë për produktin ose shërbimin.
Le të kthehemi për një moment tek fillimi i tekstit dhe fenomeni masiv i të Premtes së Zezë. Nëse kemi parasysh se një nga vlerat themelore të këtij fenomeni të tregut global ka karakter social, atëherë nuk do të ishte pretencioze nëse konkludojmë se përveç ekzistencës së legjislacionit dhe kontrollit të saktë, subjektet tregtare duhet të kenë edhe një nivel të caktuar ndërgjegjësimi dhe solidariteti.
Të mos harrojmë pamjet nga vendet shumë të zhvilluara perëndimore ku ky fenomen është aq masiv sa që shkakton edhe incidente.
Në vendin tonë, E Premta e Zezë (Black Friday) nuk ka më jehonë me një pjesëmarrje të madhe të blerësve, sepse ata prej kohësh janë të vetëdijshëm se zbritjet e paralajmëruara janë thjesht vetëm një marketing i mirë.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
