Silvana Mojsovska
Prolongimi i përsëritur për fillimin e negociatave me BE-në paraqet problem real, mirëpo ankimi në lidhje me këtë, do të ishte humbje e kohës së çmueshme.
Shtyrja e fillimit të negociatave me BE-në për shkak të vetos bullgare sjell zhgënjim, por nuk duhet të rezultojë në inerci. Maqedonia e Veriut ka nënshkruar një Marrëveshje stabilizimi asociimii (MSA) me BE- - një dokument i plotë me të cilin rregullohen marrëdhëniet aktuale midis dy palëve. Marrëveshja mbetet në fuqi derisa vendi të bashkohet me Unionin. Arsyetimi praktik duhet të ketë për qëllim përdorimin e mundësive të ofruara nga MSA, veçanërisht në drejtim të integrimit ekonomik.
I rëndë dhe i ngadaltë drejt bisedimeve për anëtarësim në BE
Tregimi i Maqedonisë me BE-në zgjat për më shumë se dy dekada. Dokumenti më i rëndësishëm që rregullon marrëdhëniet midis dy palëve është Marrëveshja e Stabilizim Asociimit. Është nënshkruar në 9 Prill 2001, dhe hyri në fuqi në 1 Prill 2004, pas ratifikimit nga të gjitha vendet nënshkruese.
Në Mars 2004 u paraqit një kërkesë për anëtarësim në Union, dhe në dhjetor 2005 vendi mori statusin e kandidatit. Në tetor 2009, Komisioni Evropian dha rekomandimin e parë për fillimin e negociatave midis palës maqedonase dhe BE-së, sidoqoftë, Këshilli i BE-së nuk dha dritë jeshile për negociata. Pas vitit 2009, procesi zhvillohej me shumë vonesë për arsye politike për mosmarrëveshjen për emrin me Greqinë. Pas nënshkrimit dhe hyrjes në fuqi të Marrëveshjes së Prespës në 2019, gjërat pritej të ecnin përpara. Sidoqoftë, e ndjekur nga turbulenca në formën e pikëpamjeve të Makron-it për një formim tjetër të procesit që rezultoi në metodologji të re për negociatat me BE-në. Më në fund, vendimi për fillimin e negociatave në konferencën e parë ndërqeveritare midis të dy palëve u miratua në mars 2020. Sidoqoftë, realizimi i tij u pengua nga vetoja e Bullgarisë në dhjetor 2020 duke këmbëngulur që historia mund të interpretohet saktë vetëm mbi bazën e tyre, politikanët bullgarë treguan shumë për veten e tyre. Në vend të mençurisë (Sofja), Bullgaria zgjodhi absurdin.
Vonimi i përsëritur në fillimin e negociatave me BE është një problem real për Maqedoninë e Veriut, megjithatë, keqardhja do të ishte humbje e kohës së çmuar. Në vend që të presim për fjalë më racionale bullgare, ne duhet të kujtojmë se BE dhe Maqedonia e Veriut janë në një marrëveshje të plotë, e përshkruar nga Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit. Ajo ofron mundësi që mund të sigurojnë proaktivitet në procesin e integrimit evropian të vendit.
MSA - një shtyllë e agjendës evropiane të Maqedonisë së Veriut
Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit midis Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Komuniteteve Evropiane dhe shteteve anëtare të tyre u nënshkrua në pritje të një procesi dinamik që do të zgjaste rreth 10 vjet. Neni 5 i MSA-së thotë se "asociacioni do të realizohet gjatë një periudhe prej maksimum 10 vjet, e cila do të ndahet në dy faza radhazi", d.m.th, "katër vjet pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, Këshilli i Stabilizim Asociimit duhet të vlerësojë progresin e arritur dhe të vendosë për fillimin e fazës së dytë dhe kohëzgjatjen e saj.
Për shkak të ngecjes politike të procesit të Maqedonisë në integrimin evropian, Këshilli i BE-së vendosi të kalojë në fazën e dytë të MSA-së madje deri në 4 dhjetor 2018. Në fazën e parë të MSA-së, u sigurua liberalizimi i lëvizjes së mallrave (kuotat dhe kufizimet e tjera zbatohen për një numër të vogël të produkteve), dhe kishte aktivitete në drejtim të fluksit të shërbimeve, kapitalit dhe punës. Përparimi i mëtejshëm i integrimit ekonomik midis dy anëve duhet të sigurohet në fazën e dytë të MSA-së.
Megjithëse MSA fillimisht ishte planifikuar të ishte e vlefshme për 10 vjet dhe që asociacioni të realizohej gjatë asaj periudhe, për shkak të zgjatjes së fazës së dytë të Marrëveshjes, zbatimi i saj vazhdon. Marrëveshja mbetet në fuqi derisa Republika e Maqedonisë së Veriut të bashkohet me Unionin.
Cilat janë mundësitë e ofruara nga MSA?
Aktualisht, për sa i përket pragmatizmit, për të siguruar vazhdimësinë e agjendës evropiane në vend, MSA është jashtëzakonisht e rëndësishme. Më poshtë është një përmbledhje e disa aspekteve të rëndësishme.
Trajtimi kombëtar i kompanive. Marrëveshja përcakton të drejtën për mos diskriminim dhe trajtim kombëtar të kompanive të themeluara nga pala tjetër kontraktuese. Kjo do të thotë që kompanitë e BE-së që hapin entitetet e tyre në Maqedoninë e Veriut duhet të trajtohen si kompani vendase, dhe kompanitë e Maqedonisë duhet të marrin të njëjtin trajtim me bazë në shtetet e BE-së. Si pasojë, MSA përshkruan lëvizjen e lirë të punëtorëve në pozicione udhëheqëse ose me njohuri dhe kualifikime specifike në kompanitë që ushtrojnë të drejtën e themelimit në palën tjetër kontraktuese. Gjithashtu përshkruan lëvizjen e lirë të flukseve të kapitalit dhe kredive shumëvjeçare në lidhje me investimet e drejtpërdrejta nga pala tjetër.
Në kontekstin e këtyre dispozitave, MSA parashikon detyrime reciproke që të dy palët do ta përmbushnin në fazën e parë të Marrëveshjes. Duke qenë se faza e dytë është duke u zbatuar, tashmë duhet të përfshihen të drejtat e përshkruara në legjislacionin e palëve kontraktuese.
Pala maqedonase ka përmbushur plotësisht detyrimet e mësipërme në lidhje me kompanitë e BE-së që kryejnë veprimtari prodhuese dhe tregtare. Situata me aktivitetet e shërbimit është më specifike dhe ato i nënshtrohen një neni të veçantë të MSA-së, dhe liberalizimi i tyre do të bëhet në përputhje me dinamikën që do të dakordohet më tej nga të dy palët.
Burimi: mia.mk
Lidhur me shkallën e përmbushjes së detyrimeve të mësipërme nga BE, nuk ka të dhëna të sistemuara. Informacioni i disponueshëm për disa shtete anëtare ka treguar se shtetasit e Maqedonisë mund të krijojnë kompanitë e tyre në aktivitete prodhuese dhe tregtare pa kufizime në përputhje me rregulloret e tyre kombëtare (Gjermani, Republika Çeke, Estoni, Sllovaki), dhe në të tjera, të tilla si në Austri, ekzistojnë rregulla specifike. Atje, hapja e formave të caktuara të subjekteve ekonomike (të tilla si filialet) lidhet me posedimin e një leje qëndrimi të personit që dëshiron të krijojë filial, i cili rregullohet në bazë të marrëveshjeve të reciprocitetit midis dy palëve.
Për të përcaktuar saktë nëse pala e Maqedonisë gëzon përfitimet e MSA-së në praktikë, është e nevojshme që institucionet e Maqedonisë të sigurojnë informacione të sistemuara. Kjo mund të bëhet përmes misioneve diplomatike të Maqedonisë së Veriut në vendet e BE-së ose çështja e shkallës së përmbushjes së detyrimeve të MSA-së nga BE-ja mund të ngrihet përpara Këshillit të Stabilizim-Asociimit. Kështu, pala maqedonase do të tregojë proaktivitet në drejtim të sigurimit të zbatimit më dinamik të MSA-së. Në të njëjtën kohë, duhet të rritet ndërgjegjësimi i individëve dhe personave juridikë nga Maqedonia e Veriut se MSA siguron trajtim kombëtar në BE për sa i përket themelimit të firmave dhe rrjedhës së kapitalit dhe punës në lidhje me investimet.
Nga aspekti i trajtimit kombëtar të personave të vetëpunësuar dhe kryerjen e veprimtarive të tyre te pala kontraktuese, zbatimi i kësaj të drejte është planifikuar në fazën e dytë të MSA-së.
Mbrojtja nga presioni konkurrues. Një mundësi tjetër e ofruar nga MSA është mbrojtja e industrive të Maqedonisë që janë në një fazë specifike - fillim, vështirësitë ose ristrukturimi, në mënyrë që të lehtësojë presionet konkurruese nga kompanitë e BE-së që dëshirojnë të kryejnë aktivitet të tillë në tregun e Maqedonisë. Kjo e drejtë mund të përdoret vetëm nga Maqedonia e Veriut, dhe jo nga BE-ja, duke pasur parasysh pozicionin e pabarabartë të ekonomive në të dy palët. Deri në prill 2008 , Maqedonia e Veriut në mënyrë të pavarur mundte të fusë masa dhe të përdorë komoditetet e dhëna në mënyrë që të mbrojë industritë që plotësojnë kërkesat sipas MSA-së. Kjo mundësi përshkruhet si instrument për mbrojtjen e industrive edhe pas vitit 2008 , megjithatë, duhet të miratohet me autorizim e Këshillit të Stabilizim-Asociimit dhe kushtet që do të përcaktojë për masat konkrete.
Edhe pse e favorshme, kjo dispozitë deri më tani nuk është përdorur nga pala e Maqedonisë. Që të mund të shfrytëzohet, të jetë e arsyetuar dhe të japë efekte të përshtatshme, vendi duhet të ketë një politikë të mirë industriale, pasqyrë të qartë të situatës në industri të ndryshme, strategji afatmesme (ose afatgjate) të zhvillimit industrial dhe kapacitetit për hartimin dhe zbatimin e masave të arsyetuara. Në të njëjtën kohë, është shumë e rëndësishme që të ekzistojë një shkallë e lartë e informimit të komunitetit të biznesit për të drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga MSA-ja që kompanitë të jenë proaktive dhe të kërkojnë ta përdorin këtë mundësi..
Përmirësimi i ofrimit të shërbimeve. Ky është një detyrim nga faza e dytë e MSA-së. Marrëveshja përcakton që të dy palët duhet të punojnë në përmirësimin e ofrimit të ndërsjellë të shërbimeve, përmes së cilës sigurohet një kornizë e përgjithshme dhe nuk është bërë ndonjë përcaktim i saktë i aktiviteteve specifike të shërbimit. Për shkak të kompleksitetit të shërbimeve si veprimtari (pasi ato mbulojnë edhe licencimin e profesioneve të rregulluara), kjo dispozitë do të realizohet gradualisht nga të dy palët. Ligji për Shërbimet shtyn zbatimin e së drejtës për dhënien e shërbimeve të caktuara nga subjektet ekonomike të BE-së në territorin e Maqedonisë së Veriut deri pas pranimit në BE. Lidhur me përmbushjen e detyrimeve nga BE, nuk ka asnjë informacion të sistemuar. Pas liberalizimit të shërbimeve, do të duhet të sigurohet lëvizja e lirë e punës në veprimtaritë e shërbimit që të dy palët do të bien dakord të sigurojnë pa probleme në territorin e palës tjetër. Ajo që është e rëndësishme në kontekstin e liberalizimit të veprimtarive të shërbimit është që pala maqedonase të propozojë zgjidhje më të favorshme për vendin, bazuar në pikëpamjet e arsyetuara.
Liberalizimi flukseve financiare dhe kapitale. Faza e parë e Marrëveshjes përshkruan liberalizim të flukseve të kapitalit dhe kredive afatgjata për investime në të dy palët, siç u diskutua më sipër. Faza e dytë e MSA parashikon liberalizimin e investimeve të portofolit (investimet në letra me vlerë), huatë financiare dhe kreditë me afat maturimi më të vogël se një vit, si dhe të drejtën për të blerë pasuri të patundshme dhe të mira të tjera publike në BE për personat juridikë dhe fizik të Maqedonisë. E drejta për të blerë pasuri të patundshme në Maqedoninë e Veriut i është dhënë qytetarëve të BE-së për ta shijuar qysh në fazën e parë të MSA-së (me përjashtim të drejtës së pronësisë mbi tokën bujqësore), përmes përfshirjes së tij në legjislacion.
Të dyja palët- Maqedonia e Veriut dhe BE kanë legjislacion të mirë për të siguruar lirinë e flukseve reciproke financiare dhe kapitale. Sidoqoftë, Duhet të theksohet se hapja e lirë e llogarive bankare për shtetasit e Maqedonisë jashtë vendit me qëndrim të përhershëm në Maqedoninë e Veriut ende nuk është e lejuar. Kjo është e mundur vetëm në raste të rregulluara dhe me një qëllim të përcaktuar në mënyrë rigoroze, Vetë-kufizimi i tillë është përshkruar në rregulloren e Maqedonisë dhe megjithëse nuk rrezikon drejtpërdrejt zbatimin e MSA-së, mund të reflektojë negativisht në ushtrimin e të drejtave të caktuara të personave fizik të Maqedonisë. Do të jetë e nevojshme të rishikohen qëndrimet e institucioneve kompetente për këtë çështje në të ardhmen, ndërsa është e nevojshme të sigurohet liberalizimi i plotë i flukseve të kapitalit para anëtarësimit në BE.
Pragmatizëm në vend të inercisë
Aspektet e diskutuara në lidhje me mundësitë e ofruara nga MSA ofrojnë një bazë të mirë për avancimin e procesit të integrimeve evropiane.. MSA, në pozicionin e saj, jep marrëdhënie të barabartë me të dy palët dhe që gjithmonë duhet të mbahet mend nga politikanët dhe politikëbërësit e Maqedonisë. Fokusi në negociatat e BE është aq i fortë sa ngërçi i fundit për shkak të vetos bullgare kërcënon të tërheqë institucionet e Maqedonisë në inerci derisa të fitohet impulsi politik për hapin tjetër.. Grotesku i situatës është i jashtëzakonshëm dhe kjo është arsyeja pse, përgjigjja më e mirë është pragmatizmi. Më specifikisht, duhet të shqyrtohen të gjitha kartat e hapura me BE-në dhe pala maqedonase duhet t'i përmbahet asaj që konkrete dhe e përkufizuar. E tillë është Marrëveshja e Stabilizim Asociimit. Ajo përshkruan të drejtat dhe detyrimet për të dy palët.
Qëllimi i pragmatizmit është të promovohen më gjerësisht mundësitë që i ofron MSA për personat juridikë dhe fizikë të Maqedonisë, dhe në të njëjtën kohë të sigurohen informacione se në cilën shkallë është i siguruar reciprociteti i përshkruar nga ana e BE-së. Duke bërë kështu, për ato dispozita që janë veçanërisht të rëndësishme për Maqedoninë e Veriut, Institucionet e Maqedonisë duhet të kërkojnë përmbushjen e plotë dhe në kohë të detyrimeve nga anëtarët e BE-së. Ky është mekanizmi për lëvizjen e procesit të integrimit evropian në rrethanat aktuale.
Sigurisht, Në të njëjtën kohë, duhet të punohet për të hequr inercinë në lidhje me reformat e brendshme në vend. Reformat janë të ndërthurura me politikëbërjen, dhe vetëm politikat e mira dhe të vazhdueshme mund t'i japin rezultatet e dëshiruara dhe përdorimin më të mirë të MSA-së.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni tekstin
Shënim: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
