fbpx

Autoritetet botërore po shtrëngojnë rrjetin rreth TikTok

Stefan Mitiq

Politika

15.01.25

Прегледи
Pyetja nuk është nëse duhet t'i përgjigjemi ndikimit të TikTok, por si të përgjigjemi në mënyrë efektive duke balancuar përparimin global me mbrojtjen e përdoruesit.

Aktualisht po zhvillohet një revolucion digjital, i cili sjell me vete një rrjet kompleks mundësish dhe sfidash. Në qendër të kësaj vorbulle është TikTok, platforma e videoeve të shkurtra që ka pushtuar botën. Ndërsa Shqipëria bën hapat e saj të parë tentativë drejt rregullimit, Maqedonia (si shumë vende të tjera të Ballkanit) po përballet me mosveprim, është e qartë se kombet ballkanike janë në një pikë kritike.

Dilema digjitale e Shqipërisë: një hap përpara apo një vendim i gabuar?

Vendimi i fundit i Shqipërisë për të ndaluar TikTok për të gjithë përdoruesit në kohëzgjatje për një vit shënon një moment të rëndësishëm për politikën digjitale të vendit. Ky veprim, megjithëse në dukje vendimtar, ngre më shumë pyetje sesa përgjigje. A është kjo një përpjekje e vërtetë për të mbrojtur sigurinë e përdoruesve (me theksin tek më të rinjtë) apo thjesht një akt performues në përgjigje të ngjarjes së tmerrshme që ndodhi një muaj më parë? A e di Edi Rama shkakun e vërtetë të sjelljeve devijuese të të miturve, qoftë edhe të atyre që vrasin?

Ndalimi pasqyron veprime të ngjashme me shumë vende të tjera, duke përfshirë Francën, Holandën dhe Belgjikën, të cilat e kanë ndaluar TikTok në parlamentet e tyre. Megjithatë, është thelbësore të theksohet se peizazhi digjital i Shqipërisë ndryshon në mënyrë të konsiderueshme nga këto vende. Me një popullsi prej vetëm 2.8 milionë banorësh dhe një normë në rritje të shpejtë të përdorimit të internetit (83.1% në vitin 2023), të rinjtë në Shqipëri janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj ndikimit të platformave të mediave sociale si TikTok.

Platforma, me këtë vendim, do të ndalohej për të gjithë publikun shqiptar, përfshirë demografinë e pambrojtur rinore. Sidoqoftë, një ndalim në vetvete nuk bën asnjë ndryshim. Kjo qasje nuk arrin të adresojë çështje të tilla si çështjet e privatësisë së të dhënave, përhapja e dezinformatave dhe ndikimet e mundshme negative të shëndetit mendor që prekin popullatën e gjerë. Përkundrazi, psikologjia e kundërt është e rëndësishme këtu - sa më e paarritshme dhe e papërballueshme të jetë diçka, aq më shumë njerëzit do të duan ta kenë dhe ta përdorin atë.

Natyrisht, TikTok kërkoi një shpjegim nga qeveria shqiptare. Zëdhënësit e aplikacionit thonë se as vrasësi dhe as viktima nuk kanë pasur profile në TikTok. Kjo mënyrë justifikimi jo vetëm që i bën punonjësit e TikTok plotësisht "të shurdhër" ndaj ndikimit të këtij aplikacioni në jetën e përditshme të të rinjve, por në fakt konfirmon dyshimet se algoritmet e TikTok promovojnë qëllimisht përmbajtje që përkeqësojnë cenueshmërinë e brezave të rinj dhe u krijojnë atyre komplekse. Procesi i moderimit (identifikimi dhe fshirja e videove me përmbajtje ekstremiste që prek keq përdoruesit) në TikTok nuk është zhvilluar mjaftueshëm dhe qëllimi në prapavijë është sigurisht imazhi i aplikacionit për sa i përket mundësive për më shumë bashkëpunime me markat, agjencitë reklamuese dhe sa më shumë trafik të ketë sa më shumë që të jetë e mundur

Nëse ky ndalim do të zbatohej, ai ka të ngjarë të ndodhte në disa faza:

  1. Kuvendi i Shqipërisë do të duhet të miratojë një ligj që autorizon qeverinë të ndalojë disa aplikacione apo shërbime. Ky proces mund të zgjasë me muaj dhe ka të ngjarë të përfshijë debate të nxehta rreth të drejtave digjitale dhe sigurisë kombëtare.
  2. Pasi legjislacioni të jetë në fuqi, operatorët shqiptarë të shërbimeve të internetit do të duhet të bllokojnë aksesin në serverët e TikTok. Kjo mund të bëhet përmes bllokimit të adresave të internetit (IP) ose filtrimit të domenit me qëllim të keq (DNS).
  3. Qeveria ka të ngjarë të kërkojë nga Apple dhe Google që të heqin TikTok nga dyqanet e tyre të aplikacioneve në Shqipëri, duke parandaluar shkarkimet dhe përditësimet e reja.
  4. Qeverisë do t'i duhet të nisë një fushatë informuese për të informuar qytetarët në lidhje me ndalimin dhe implikimet që mund të lindin.

Për përdoruesit shqiptarë, një ndalim i përgjithshëm i TikTok do të kishte pasoja të gjera. Miliona përdorues shqiptarë të TikTok, veçanërisht të rinjtë, do të humbnin aksesin në një formë të njohur argëtimi dhe vetëshprehjeje, një pikëpamje që adoleshentët shqiptarë dhe deputetët e konfirmojnë. Krijuesit e përmbajtjes që fitojnë të ardhura përmes TikTok do të përballen me humbje të konsiderueshme financiare. Industria në rritje e marketingut me influencë në Shqipëri do të preket. Ndalimi mund të zgjerojë ndarjen digjitale, pasi më shumë përdorues të teknologjisë do të mund të anashkalonin kufizimet e miratuara duke përdorur një rrjet privat virtual (VPN), ndërsa të tjerët nuk do të kenë qasje plotësisht.

Ky ndalim ka të ngjarë të ndezë debate për censurën dhe të drejtat digjitale në Shqipëri, duke dëmtuar potencialisht imazhin demokratik të vendit. Për më tepër, përdoruesit mund të migrojnë përmbajtje ekstremiste në platforma të tjera të mediave sociale, duke fragmentuar potencialisht peizazhin digjital dhe duke e bërë moderimin e përmbajtjeve më sfiduese.

Burimi: pixabay.com

Ndalimi i TikTok nga Shqipëria nënvizon aktin kompleks të balancimit midis shqetësimeve të sigurisë kombëtare dhe lirive digjitale. Ai thekson nevojën për një qasje të nuancuar, të mirëmenduar ndaj rregullimit digjital që merr parasysh si implikimet e menjëhershme ashtu edhe ato afatgjata për shoqërinë shqiptare. A është e mundur kjo qasje në Maqedoni?

Maqedonia: rreziqet nga paraliza digjitale

Ndryshe nga vendosmëria e pjesshme e Shqipërisë, qasja e Maqedonisë ndaj rregullores së TikTok është karakterizuar nga një mungesë e habitshme iniciative. Ky pasivitet është veçanërisht shqetësues duke pasur parasysh rritjen shpërthyese të platformës në vend. Sipas vlerësimeve të fundit, mbi 40% e përdoruesve të internetit në Maqedoni janë aktivë në TikTok, dhe shumica janë nën moshën 34 vjeç.

Hezitimi për të rregulluar TikTok në Maqedoni buron nga një kombinim kompleks faktorësh. Aspiratat e vendit për anëtarësim në BE luajnë një rol të rëndësishëm, me politikëbërësit të kujdesshëm ndaj zbatimit të masave që mund të perceptohen si kufizuese të lirive digjitale. Për më tepër, popullariteti i platformës mes votuesve të rinj e bën atë një çështje të ndjeshme politikisht.

Megjithatë, kjo paralizë ka një çmim. Raportet për sfidat e rrezikshme të TikTok, si sfida "Superman", kanë ngritur alarmin tek prindërit dhe edukatorët. Mungesa e një strategjie kohezive për t'u përballur me këto rreziqe i lë të rinjtë në Maqedoni të ekspozuar ndaj dëmeve afatgjata. Përveç rreziqeve të menjëhershme fizike, bullizmi kibernetik, çështjet e privatësisë së të dhënave dhe përhapja e dezinformatave në platformë mbeten të pazgjidhura.

Ministri i transformimit digjital deklaroi se Maqedonia nuk planifikon të kufizojë përdorimin e TikTok-ut, por nevojitet më shumë edukim për fëmijët dhe prindërit, duke theksuar zhvillimin e Qendrës për internet më të sigurt për fëmijë vitin e ardhshëm.

Më tej në deklaratën e tij ai tha se Maqedonia do të ndjek shembullin e vendeve të BE-së dhe mënyrën se si ata veprojnë, që është një narrativë e pranuar përgjithësisht për shumë çështje. Për mendimin tim, Maqedonisë i mungon vendosmëria - ne nuk mund të jemi vazhdimisht të kujdesshëm dhe të jetojmë me frikën se çfarë do të ndodhte nëse pozicioni ynë bie ndesh me pozicionin e një Evrope më të fuqishme ose më të madhe.

Mungesa e një programi të fortë të shkrim-leximit digjital në sistemin arsimor maqedonas është një çështje kritike që përkeqëson rreziqet që lidhen me përdorimin e parregulluar të mediave sociale, veçanërisht në platforma si TikTok, me pasoja të gjera për rininë e vendit dhe të ardhmen e tij digjitale.

Kjo mungesë e shkrim-leximit digjital manifestohet në mënyra të ndryshme:

  1. Përdoruesit e rinj shpesh luftojnë për të identifikuar lajmet e rreme, teoritë e konspiracionit ose përmbajtjet mashtruese. Në TikTok, ku informacioni përhapet shpejt përmes videove të shkurtra, tërheqëse, kjo mund të çojë në përhapjen e shpejtë të ideve të rreme ose të dëmshme.
  2. Shumë të rinj nuk janë të vetëdijshëm për masën e grumbullimit të të dhënave në platformat e mediave sociale. Ata mund të ndajnë pa dashje informacione të ndjeshme personale, duke mos kuptuar se si këto të dhëna mund të përdoren ose keqpërdoren potencialisht.
  3. Pa edukimin e duhur në lidhje me bonton-in digjital dhe sigurinë në internet, përdoruesit e rinj mund të bëhen ose autorë ose viktima të bullizmit kibernetik, shpesh duke mos kuptuar pasojat reale të veprimeve në hapësirën online.
  4. Mungesa e edukimit rreth zakoneve të shëndetshme digjitale mund të çojë në përdorimin e tepruar të platformave si TikTok, duke kontribuar potencialisht në sjellje të ngjashme me varësinë dhe ndikime negative në shëndetin mendor.

Perspektiva globale: mësime për Ballkanin

Ndërsa Shqipëria dhe Maqedonia po lëvizin drejt sfidave të tyre në TikTok, ata mund të nxjerrin njohuri të vlefshme nga qasjet globale. Ndalimi i përgjithshëm i TikTok në Indi në vitin 2020, së bashku me shumë aplikacione të tjera kineze, ishte një masë drastike e nxitur nga shqetësimet në rritje për sigurinë kombëtare. Ndonëse është efektive në eliminimin e kërcënimeve të perceptuara, kjo qasje është kritikuar për ndikimin e saj në të drejtat digjitale dhe mundësitë ekonomike. Ai shërben si një tregim paralajmërues për pasojat e mundshme të masave tepër kufizuese.

Në anën tjetër, korniza rregullatore e Bashkimit Evropian, veçanërisht Akti i Shërbimeve Digjitale dhe Akti i Tregjeve Digjitale, ofron një qasje më të nuancuar. Këto rregullore përqendrohen në transparencën, përgjegjshmërinë dhe mbrojtjen e përdoruesve, pa iu drejtuar ndalimeve të drejtpërdrejta. Ky model mund të ofrojë një plan për rregullim të ekuilibruar që respekton të drejtat digjitale duke adresuar kështu edhe shqetësimet e sigurisë.

Shtetet e Bashkuara kanë miratuar një strategji shumëplanëshe, duke kombinuar kufizimet në pajisjet qeveritare me legjislacionin e propozuar për të detyruar një heqje kineze të TikTok. Negociatat e vazhdueshme me kompaninë për të zgjidhur shqetësimet e sigurisë tregojnë një gatishmëri për t'u përfshirë në dialog duke mbajtur një qëndrim të vendosur për çështjet e sigurisë kombëtare. Kjo qasje thekson rëndësinë e fleksibilitetit dhe përshtatshmërisë në trajtimin e platformave digjitale me zhvillim të shpejtë.

Modeli bashkëpunues i Australisë ofron një perspektivë tjetër. Duke punuar me TikTok për të zbatuar masa më të forta të mbrojtjes së të dhënave dhe politika të moderimit të përmbajtjes të përshtatura për shqetësimet lokale, Australia ka treguar se bashkëpunimi midis qeverive dhe kompanive të teknologjisë mund të prodhojë rezultate pozitive. Kjo qasje mund të jetë veçanërisht e rëndësishme për kombet më të vogla si Maqedonia, ku ndërtimi i partneriteteve mund të jetë më i realizueshëm sesa vendosja e kufizimeve të njëanshme.

Thirrje për lidership digjital

Shqipëria dhe Maqedonia duhet të miratojnë një strategji gjithëpërfshirëse që balancon shqetësimet e sigurisë me nevojën për inovacion digjital, me fokus të fortë në përmirësimin e shkrim-leximit digjital. Duke zbatuar programe të forta arsimore në shkolla dhe komunitete, ata mund t'i pajisin qytetarët me aftësi të të menduarit kritik, ndërgjegjësim për privatësinë e të dhënave dhe sjellje të përgjegjshme në internet, duke krijuar një popullatë të informuar dhe të aftë për të trajtuar sfidat e paraqitura nga platformat si TikTok-u.

Debati mbi TikTok në Shqipëri dhe Maqedoni është më shumë sesa thjesht një koment në lidhje me aplikacionin – është një mikrokozmos i sfidave me të cilat përballen kombet e vogla në epokën digjitale. Mënyra se si reagojnë këto vende do të krijojë një precedent jo vetëm për Ballkanin, por edhe për ekonomitë në zhvillim në mbarë botën.

Rruga përpara kërkon guxim, risi dhe përkushtim për të balancuar përparimin me mbrojtjen. Duke ndërmarrë një nismë të guximshme dhe të informuar tani, Shqipëria dhe Maqedonia kanë mundësinë të pozicionohen si liderë në qeverisjen digjitale.

Stefan Mitiq

Stefan Mitic është pasuniversitar në Universitetin e Kembrixhit ku studion për marrëdhënie ndërkombëtare. Ai u diplomua në Shkollën e Shkencave Politike dhe Shkollën e Kërkimeve Sociale dhe Politikave Publike në Universitetin e Nju Jorkut në Abu Dhabi. Filloi të shkruajë në vitin 2017, ndërsa me kalimin e viteve ka shkruar për Medium, Radio MOF, Radio Evropa e Lirë dhe Fakulteti.mk, si dhe ka qenë kryeredaktor i gazetës studentore Gazela. Fushat e tij me interes të veçantë janë drejtësia klimatike dhe zgjidhjet e mundshme, etika në përdorimin e mediave sociale, ndikimi i lajmeve të rreme, rëndësia e edukimit mediatik dhe lidhja midis politikës dhe teknologjisë.