Është e qartë se lista e skualifikimeve gjinore ndaj grave në politikë është e rrënjosur thellë dhe shumica e tyre janë përballur me sulme. Për momentin, në horizont, nuk ka mekanizma që do të mundësonin tejkalimin efektiv të kësaj situate.
Është magjepsëse sa të fuqishme janë një shenje dhe dy fjalë: #MeToo!
Askush nuk mund të parashikonte se çfarë ndryshimesh tektonike do të shkaktonte iniciativa e gruas amerikane nga Bronks, Tarana Burke, e cila në vitin 2006 themeloi lëvizjen #MeToo për të mbështetur viktimat e dhunës seksuale.
Në tetor 2017, hashtagu #MeToo u bë viral ndërsa viktimat e dhunës seksuale folën zëshëm për përvojat e tyre. Kështu, lëvizja #MeToo ishte gjithashtu një nxitje për politikanet femra që të flisnin për përvojat e tyre.
Por në fakt, kjo histori filloi shumë, shumë më herët...
Një këndvështrim historik mbi "çështjen e grave"
Arketipet kolektive, transgjenerative që vazhdojnë në nëndijen, sipas psikoanalistit K. G. Jung përbëjnë “të pavetëdijshmen kolektive”. Ai zhvilloi tezën se presionet evolucionare kanë një matricë mendore individuale që manifestohet përmes arketipeve.
Një tjetër konfirmim i kësaj teze u paraqit nga filozofi dr. Boshko Karaxhov, i cili thekson se miti i grave nga Amazona ngjall frikën arketipale te gjinia mashkullore nga dominimi i grave. Që në bashkësitë e lashta njerëzore, filloi të krijohej një hierarki pushteti ndërsa kjo mbahet mend nga mitet e vjetra.
Kështu, me të njëjtin narracion, mitet e mëkatit të Evës, për kutinë e Pandorës nga e cila vinin të gjitha të këqijat, për të bukurën Medusa, e cila edhe pse u përdhunua nga Posejdoni në altarin në tempullin e perëndeshës Athina, më pas ndëshkohet prej saj dhe shndërrohet në një shpifësirë të tmerrshme. Kjo fillesë e lashtë arketipike kulturo-sociologjike transmetohet edhe në epokën e re.
Inovacioni i teknologjisë mundësoi qasje masive në rrjetet sociale, gjë që u dha mundësinë të gjithëve të shprehin pikëpamjet dhe opinionet e tyre. Bota online ka nxjerrë në sipërfaqe një siklet për natyrën njerëzore, përkatësisht është shfaqur ajo që është shtresuar tek ne dhe me të cilën dihet të përballemi. Duke u fshehur pas ekranit dhe pas profilit të rremë, një numër i madh përdoruesish bëhen pjesëmarrës në "kiber-kulturën urrejtjes". Hulumtimet tregojnë se një në dhjetë gra mbi moshën pesëmbëdhjetë vjeç kanë qenë viktima të kësaj lloj dhune.
Duke pasur parasysh natyrën e konkurrencës politike, urrejtja kibernetike gjithashtu u transferua edhe në diskursin politik. Retorika që tashmë ishte e standardizuar në sfondin e qarqeve politike, ajo supremaci mashkullore, tashmë ka kaluar në hapësirën mediatike dhe rrjetore, ku pas velit të anonimitetit i është bashkuar edhe publiku.
Përkufizimi i gjuhës së urrejtjes mbulon "të gjitha format e shprehjes". Urrejtja kibernetike është gjithashtu gjuhë e urrejtjes. Dhe në të janë gjithashtu të pranishme seksizmi dhe mizogjinia. Seksizmi konsiderohet si një ideologji që justifikon dhe racionalizon rendin shoqëror patriarkal, ndërsa mizogjinia është një sistem që justifikon dhe zbaton normat dhe pritshmëritë seksiste.
Gjuha e urrejtjes në mjedisin tonë lokal, një reflektim i trendit global
Përfshirja e shpeshtë e grave në politikë njëkohësisht solli rritje të gjuhës së urrejtjes në media dhe në rrjetet sociale. Shembulli më flagrant në vendin tonë janë sulmet aktuale ndaj ministres së Mbrojtjes. Slavjanka Petrovska, të cilat prej muajsh nuk kanë të ndalur që kur ajo ka hyrë në postin ministror dhe kanë tendencë për t'u forcuar. Bëhet fjalë për komente degraduese nga profile të caktuara, më së shumti për peshën e saj trupore.
Komentet seksiste dhe mizogjene vazhduan pas vizitës së Petrovskës në Mbretërinë e Bashkuar, kryesisht për shkak të zhvillimeve protokollare, ndërsa u përshkallëzuan pas deklaratave të saj lidhur me NATO-n në fillim të luftës në Ukrainë. Është thjesht e pamundur të numërohen komentet e drejtuara ndaj saj me gjuhë eksplicite dhe degraduese të urrejtjes.
Një shembull tjetër radikal janë sulmet e vazhdueshme ndaj profesoreshës Katerina Kollozova për shkak të qëndrimeve të shprehura qartë në lidhje me qasjen në zgjidhjen e kontestit maqedono-bullgar, që u pasua me hakimin e Wikipedia-s angleze me dezinformata se ajo është "akademike greko-bullgare". Këto sulme u shtuan nga një breshëri ofendimesh personale dhe kërcënimesh për dhunë ndaj saj dhe familjes së saj.
Fushata për president të shtetit të profesoreshës Gordana Siljanovska-Davkova shkaktoi një lloj tjetër të gjuhës së urrejtjes, ageizëm, diskriminim sipas moshës. Ageizmi mund të dëmtojë cilësinë e jetës së një individi dhe krijon perceptimin se të moshuarit janë një barrë për shoqërinë.
Publiku dhe kundërshtarët politikë u brutalizuan dhe ishin përplot me gjuhë të urrejtjes mbi baza gjinore dhe seksuale dhe kundër Danella Arsovska. Në këtë listë bëjnë pjesë kryetari i opozitës, kryetari i mëparshëm i komunës, këshilltar i kryeministrit, drejtorë institucionesh, para së gjithash duke përdorur profilet e tyre private në mediat sociale.
Një nga sulmet e shumta ndaj ministries së mëparshme të Mbrojtjes, Radmilla Sheqerinska, referuar sërish nëpërmjet rrjeteve sociale, ishte nga një kryetar partie politike me ndikim dhe deputet. Sulmi i tij përmbante vullgaritete eksplicite në llogari të saj.
Stereotipet si besime të përgjithësuara për sjelljet dhe atributet që zotërojnë individë të grupeve të caktuara shoqërore shërbejnë si justifikime për paragjykimet, të cilat janë një ndjenjë negative shoqëruese ndaj individëve të një grupi të caktuar shoqëror dhe shumë shpesh rezultojnë me dhunë.
Burimi: freepik.com
Qasja e lehtë në rrjetet sociale dhe mundësia që të gjithë të shprehin mendimin e tyre, treguan se sa shoqëritë moderne janë terren mashkullor dhe pjellor për mbizotërimin e stereotipeve dhe paragjykimeve. Në mënyrën më të qartë, ne shohim se çfarë i ndodh një gruaje kur ajo ushtron profesionalisht, profesionin e saj publik. Fatkeqësisht, një paradigmë ende dominuese e publikut për gratë është prizmi seksist. Kjo do të thotë se një numër i madh grash, duke u mbrojtur që të mos jenë “objektiv” i publikut, do të hezitojnë të pranojnë poste me fuqi vendimmarrëse, duke ditur pasojat e objektivizimit të gruas.
Nevoja e një paradigme të re drejt "pushtetit femëror"
Ndërsa në vendin tonë sulmet ndaj grave në politikë kalojnë pa rezistencë, në demokracitë më të zhvilluara janë vërejtur disa fjalime të ashpra në mbrojtje të dinjitetit të gruas. Një nga gratë në politikë që refuzoi të heshtte është një kongresmene amerikane Alexandria Ocasio-Cortez e cila, sipas "Gardian“, “fshiu dyshemenë” me kongresmenin republikan Ted Yoho.
Në fjalimin e saj të famshëm, ajo bëri një akuzë për seksizmin strukturor, ndërsa fjalimi i saj u vlerësua si "një master orë në kundërshtimin e mizogjinisë".
Kongresmeni Yoho e quajti atë "të neveritshme" për fjalimin e saj se si varfëria mund të shkaktojë krim dhe shtoi një sharje shumë vulgare në fund. E nxitur nga gjendja në të cilën gratë mësohen dhe pranojnë sjellje dehumanizuese, Ocasio-Cortez vendosi të kundërshtohet. Kjo lëvizje e saj e guximshme do të mbetet në histori për shkak të fuqisë së mesazheve.
Një tjetër rast i denjë për studim nga këndvështrimi i studimeve gjinore është fjalimi i famshëm në parlamentin e Australisë nga kryeministrja Julia Gillard drejtuar kreut të opozitës, Tony Abbott, në të cilin fjalim e akuzon për seksizëm. I nxitur nga një konflikt aktual, Gillard vuri në dukje në fjalimin deklaratat e Abbott, në të cilat ai tha: "Burrat janë më të fuqishëm se gratë dhe kjo nuk është gjë e keqe", si dhe "Çfarë nëse, sipas fiziologjisë dhe temperamentit, burrat janë më të përshtatshëm të jetë autoritete dhe të japin komanda”!
Viktimizimi dytësor i Gillard vazhdon pas kësaj ngjarje, kur mediat shkruajnë për të se ajo nuk është e martuar, nuk ka fëmijë dhe nuk kujdeset sa duhet për prindërit e vetëm. Sido që të jetë, Gillard bën një hap përpara në politikën australiane, duke mbajtur një fjalim të fuqishëm që u bë viral në YouTube.
Precedentë në lidhje me mizogjininë dhe seksizmin ndodhin edhe në Parlamentin Evropian, ndërsa rasti më i famshëm është fjalimi i djathtistit radikal polak Janus Corwin-Mike i cili në vitin 2017 theksoi: “Gratë duhet të fitojnë më pak se burrat sepse janë më të dobëta, më të vogla dhe më pak inteligjente”. Corwin-Mike u suspendua dhe u gjobit financiarisht për këtë tirade.
Ballafaqimi me stereotipet dhe lirinë e fjalës
Kontribut të madh në këtë situatë japin edhe mediat, përkatësisht modelet e pavetëdijshme sipas të cilave gazetarët trajtojnë temat që kanë të bëjnë me gratë në politikë, ku dominon narrativa standarde stereotipike. Padyshim që dominimi i gjuhës së urrejtjes dhe diskursit negativ janë produkt i rënies së standardeve profesionale, si dhe i sfidave të mëdha globale të rregullimit ligjor të rrjeteve të reja sociale.
Duke u përpjekur për të marrë sa më shumë vizitorë dhe klikime, mediat që gjithnjë e më shumë me formatet dhe faqet e tyre të ndryshme po kalojnë në botën e rrjetit, krijojnë përmbajtje tërheqëse për një audiencë sa më të gjerë.
Hulumtimet tregojnë se termat e kërkimit më të njohur në Google për kandidatët për kryeministër të Mbretërisë së Bashkuar, Liz Truss dhe Rishi Sunak, zhvillohet në linja të ndryshme gjinore. Termat më të zakonshëm për Sunak i referohen njësisë së tij elektorale, nëse ai ka miq të klasës punëtore dhe sa i pasur është. Kërkimet më të njohura për Tras kanë të bëjnë me vendin ku ka lindur, ku ka shkuar në shkollë dhe nëse ka fëmijë. Kjo është arsyeja pse qasja editoriale dhe gazetareske ndaj trajtimit të kandidatëve në përgjithësi korrespondon me sensin e publikut të gjerë.
Këtu imponohet çështja e kufirit të hollë ndërmjet lirisë së fjalës dhe gjuhës së urrejtjes. Adresimi i gjuhës së urrejtjes nuk do të thotë kufizim apo ndalim i fjalës së lirë. Sipas Strategjisë për të luftuar gjuhën e urrejtjes, kjo do të thotë të parandalosh që ajo të përshkallëzohet në diçka më të rrezikshme, siç është nxitja e diskriminimit, armiqësisë dhe dhunës, që ndalohet sipas së drejtës ndërkombëtare.
Lufta kundër skualifikimit gjinor të grave në vendin tonë
Situatën në vendin tonë e përshkruan Daniela Dimitrievska nga "Lobi i Gruas Maqedonase“: “Me zhvillimin e rrjeteve sociale, femrat në politikë në vendin tonë u ndeshën me bullizëm të organizuar nga mjedisi, ku stereotipet e patriarkatit dalin në dritë përmes kërcënimeve dhe ofendimeve, gjë që ul dëshirën e tyre për të qenë në fokusin e politikave publike. Gratë u bënë “meze” të publikut ndërsa partitë pak u vunë në mbrojtje dhe krijim të politikave për ta kapërcyer këtë gjendje.”
“E plotë si komodinë...”, “epo kjo nuk të duket si femër...”, “gjyshe”, “ik, nuk je gjë...”, “lrë gruan fasule të t ëgatuaj...", "po sikur të dobësohej pak...", "do të digjet gjella...", "amvise nuk mund të bëhet ministër..." dhe ofendime, kërcënime dhe fyerje të tjera të panumërta për femrat në politikë janë të pranishme në diskursin publik.
Të tilla komente ka edhe në mediat dhe në jetën e përditshme, të cilat nuk janë të dhimbshme vetëm për personin që është objektivi i tyre. Kjo pyetje është kulturore dhe tregon se si qytetërimi ende pranon mosndëshkimin e sjelljes së dhunshme si standard. Jetojmë në një shoqëri, struktura e pushtetit të së cilës mbështet një diskurs të tillë. Qytetarët janë mësuar me patologjinë sociale të shpifjeve, kërcënimeve dhe gjuhës së urrejtjes.
Është e qartë se lista e skualifikimeve gjinore ndaj grave në politikë është e rrënjosur thellë dhe shumica e tyre janë përballur me sulme. Për momentin, në horizont, nuk ka mekanizma që do të mundësonin tejkalimin efektiv të kësaj situate.
Ndër arsyet e numrit të vogël të grave në politikë në vendin tonë, sipas një kërkimi, janë edhe efektet e ekspozimit mediatik apo ekspozimit në rrjetet sociale, kur u cenohet reputacioni dhe kjo ndikon në jetën e tyre private dhe publike.
Në vitin 2016, Instituti Kombëtar Demokratik e nisi fushatën “NotTheCost, e cila ishte një thirrje globale për veprim për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të trajtuar gjuhën e urrejtjes dhe dhunën ndaj grave në politikë. Qëllimi i kësaj fushate ishte të kundërshtonte pikëpamjen e pranuar se çdo grua që hyn në politikë duhet të jetë e vetëdijshme për "çmimin që do të paguajë" nëpërmjet ngacmimeve personale dhe online.
Të gjithë kemi qenë në një situatë ku na është dashur të përballemi me një formë abuzimi verbal në jetën tonë. Është koha e fundit që të ngrihemi dhe të ndalojmë së pranuari këtë lloj sjelljeje si standard. Sulmet verbale nuk janë të rastësishme, ato janë një model sjelljeje që është e papranueshme, çnjerëzore dhe përhap urrejtje.
Në Rekomandimin për parandalimin dhe luftën kundër seksizmit janë vërejtur disa mënyra për të përballuar problemin: ngritja e kapaciteteve tek gratë e reja, sensibilizimi i temës, edukimi i të dy gjinive, edukimi i punonjësve të medias, kryerja e hulumtimeve, barazia në pozitat vendimmarrëse, trajnime në sektorin publik, përfshirja e figurave të shquara të kulturës dhe sportit në fushata, masa për ndërgjegjësimin e shoqërisë, përdorimi i algoritmeve dhe deri te mekanizmat ligjorë kur është e nevojshme.
Të gjithë jemi përgjegjës për zbatimin e rekomandimeve. Është e vetmja mënyrë e parandalimit dhe krijimit të një shoqërie më humane, është detyra jonë ndaj brezave të rinj.
Teksti është përpiluar me mbështetjen e projektit Rrjeti për diversitet 2.0, i financuar nga Bashkimi Evropian.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
