Vladimir Djordjevic
Le ta pranojmë: rajoni në mënyra të ndryshme ende (keq) kuptohet, trajtohet dhe njihet ndërkombëtarisht si ’fuçi baruti i Evropës’.
Është e pritshme që bashkëpunimi i sigurisë në një rajon me një histori kaq të re si ajo e Ballkanit Perëndimor të nënkuptonte një domosdoshmëri për të parandaluar konfliktet e mëtejshme që lindin nga e kaluara nacionaliste, por e vërteta, megjithatë, është krejt e ndryshme. Megjithëse konflikti i viteve të 90-ta shpejt u zëvendësua nga perspektivat në rritje të integrimit në BE dhe bashkëpunimin e forcuar rajonal pas ndryshimeve të mëdha politike në rajon pas vitit 2000, vetëm Sllovenia dhe Kroacia deri më tani kanë arritur të bëhen anëtare të Bashkimit Evropian.
Pjesa tjetër e rajonit mbetet të ballafaqohet me një agjendë mjaft të pasuksesshme dhe skajshmërisht të paqartë të integrimit evropian, që në dekadën e fundit është ngatërruar me krizën e migracionit, kërcënimet e reja të sigurisë (kryesisht terroriste) (disa nga këto që burojnë në vetë Ballkanin Perëndimor), stagnacionin ekonomik pjesërisht të shkaktuar nga një stagnacion i tillë në BE dhe, e fundit, por jo më pak e rëndësishmja, rritja e autoritarizmit në Ballkanin Perëndimor. E gjithë kjo, që nga ajo kohë ka ndikuar gjithashtu në bashkëpunimin rajonal të sigurisë në një mënyrë shumë negative.
Ky bashkëpunim ka mbetur kështu deri më sot, në masë të madhe i shkaktuar nga BE-ja dhe në fund të fundit i varur nga vullneti (i ndryshueshëm) i elitave politike kur duhet të (mos) bashkëpunojnë me fqinjët e tyre. Kjo na bën me dije se bashkëpunimi i sigurisë në rajon, në mënyrë efektive varet nga motivimi politik i elitave për të (mos) vepruar karshi shpërblimeve dhe përfitimeve të BE-së, të marra sa i përket kësaj çështje.
Të kesh bashkëpunim rajonal të sigurisë që varet nga vullneti politik i elitave në pushtet në Ballkanin Perëndimor është shumë problematik, gjë që na bën me dije se rajoni mund të mos jetë në gjendje t'i zgjidhë çështjet "e nxehta" me të cilat përballet dhe të anëtarësohet në Bashkim në vitet që vijnë. Jo vetëm kaq, por edhe mungesa e bashkëpunimit në sferën e sigurisë, gjithashtu tregon për një krizë identiteti që mund të vështirësojë në mënyrë shtesë anëtarësimin e Ballkanit Perëndimor në BE. Kjo nuk do të thotë që deri më tani ka pasur shumë pak takime të bashkëpunimit rajonal që kanë trajtuar çështjet e sigurisë ose që të gjitha këto korniza sigurie kanë qenë të pasuksesshme, por se natyra vullnetare e tyre varet nga preferencat e elitave të brendshme politike për (mos) fillimin e bashkëpunimit me fqinjët e tyre mbetet shqetësuese. Një mori përpjekjesh rajonale të sigurisë kemi parë në dy dekadat e fundit në Ballkanin Perëndimor, pjesa më e madhe e të cilave janë gjeneruar, ndikuar dhe financuar jashtë Brukselit. Vetëm disa prej tyre konsiderohen të suksesshme, duke konstatuar se bashkëpunimi rajonal i sigurisë ka mbetur i tillë, pra një çështje e elitave politike.
Testi i identitetit të përbashkët
Le ta pranojmë: rajoni në mënyra të ndryshme ende (keq) kuptohet, trajtohet dhe njihet ndërkombëtarisht si ’fuçi baruti i Evropës’, duke u etiketuar në një mënyrë shumë paragjykuese, siç e kishte shtjelluar kohë më parë Hehir në veprën e tij. Kjo nuk shihet kështu vetëm në komunitetin akademik, por kryesisht në ligjërimin popullor ku Ballkani Perëndimor është portretizuar si sinonim i një çrregullimi dhe kaosi shumëvjeçar, duke bërë jehonë, sipas fjalëve të Hehir, diskurse koloniale dhe duke i bërë qef vetes për nevojën që rajoni gjoja të 'civilizohet' (nga Evropa).
Burimi: euobserver.com
Në këtë këndvështrim, nuk është për t'u habitur që ka aq pak vullnet (politik) me elitat për t'u vetë-identifikuar se vijnë/janë pjesë e këtij rajoni, që rezulton me një mungesë të madhe të identitetit të përbashkët rajonal në aspektin politik dhe të sigurisë. Për shembull, Koneska, në veçanti për këtë çështje kishte shkruar 14 vjet më parë, duke theksuar se ky problem në mënyrë efektive po pengonte Ballkanin Perëndimor të arrijë një kornizë më kuptimplotë të bashkëpunimit rajonal në sferën e sigurisë. Ajo kishte përmendur disa çështje të ngjashme me ato të diskutuara nga Hehir kohët e fundit, duke nënvizuar faktin se konotacionet negative mbi rajonin atëkohë ishin bërë tashmë pjesë e diskursit politik dhe popullor në rajon.
Etiketimi i padëshiruar se je/i përket Ballkanit Perëndimor, në mënyrë shtesë është shkaktuar edhe nga ngjarjet e viteve të 90-ta, me luftërat jugosllave që nxiteshin nga agjendat nacionaliste, të cilat madje edhe sot i përsëritin disa elita politike dhe udhëheqësit e tyre. Kjo është arsyeja pse Emini dhe Marku në veprën e tyre të përbashkët kanë shtjelluar “mungesën e besimit midis vendeve që kanë ndarë një të kaluar me konflikte”, duke theksuar këtë si një pengesë kryesore drejt një bashkëpunimi më të avancuar dhe kuptimplotë të sigurisë në rajon.
Duke marrë në konsideratë çështjet e statusit dhe shtetësisë së diskutueshme (si në rastin e Kosovës) që burojnë nga e kaluara nacionaliste dhe vazhdojnë të ndërlikojnë marrëdhëniet në rajon, është e drejtë të thuhet se çështja për të pasur një identitet të përbashkët rajonal është mjaft problematike. Disa mënyra se si të trajtohet çështja në fjalë, që më kujtohen për momentin janë, për shembull, zhvillimi i besimit midis elitave politike në rajon dhe, nga ana tjetër, investimi në narrativa politike dhe shoqërore që mbështesin avancimin e ideve dhe imazheve pozitive për rajonin, sesa të mbetemi rob i politikës së përditshme, ku përsëriten dhe keqpërdoren klishetë dhe banalitetet për Ballkanin (shumë prej tyre të krijuara në vetë rajonin, për të qenë i sinqertë), për të fituar pika të lira politike për qëllimet e politikës së brendshme. E fundit, por jo më pak e rëndësishmja, në këtë drejtim duhet të përfshihet edhe shoqëria civile.
Si të ecim përpara?
Është e vështirë të imagjinohet një lëvizje përpara drejt një identiteti të përbashkët rajonal pa krijuar besimin midis elitave që udhëheqin këto shtete. Të krijosh besim do të thotë, mbi të gjitha, të zhvillosh vetëdijen se ekzistojnë shqetësime të sigurisë që duhet ndarë me fqinjët e tu. Përveç kësaj, krijimi i besimit kërkon një hap shtesë, kjo është nevoja për të vepruar mbi shqetësimet e përbashkëta të sigurisë, kryesisht në lidhje me çështjet e intolerancës etnike, ekstremizmit, krimit të organizuar dhe terrorizmit. Sapo të bëhet ky hap dhe të arrihet një bashkëpunim i qëndrueshëm për siguri në këtë drejtim, në mënyrë përkatëse do të arrihet besimi edhe sa i përket avancimit dhe zgjerimit të këtij bashkëpunimi. Shqetësimet e lartpërmendura jo vetëm që burojnë nga vetë Ballkani, por gjithashtu janë të ndara edhe me Bashkimin Evropian.
Për shembull, kriza e fundit me migrantët, si dhe armët me origjinë nga Ballkani Perëndimor të kontrabanduara dhe të përdorura në sulme terroriste në Evropë zbulojnë nevojën për të trajtuar këto shqetësime të sigurisë që kanë impakt përtej kufijve kombëtarë. Kjo është mënyra për ta bërë rajonin më të sigurt, duke e lejuar atë të bëhet një zonë e stabilitetit, duke marrë pjesë të gjitha vendet e rajonit.
Më shumë se kaq, është e nevojshme të investohet në nisma politike dhe shoqërore që mbështesin avancimin e ideve dhe imazheve pozitive për rajonin që duhet të avancohen nga elitat e rajonit, në vend që të bëjnë krejt të kundërtën në promovimin e agjendave që janë ekskluzivisht (dhe segregacioniste) me sfond etnik, fetar, madje edhe social. Kjo është mënyra e vetme për të trajtuar me sukses problemet kryesore (rajonale të sigurisë), siç janë terrorizmi, kontrabanda, krimi i organizuar dhe korrupsioni, për të përmendur vetëm disa.
Afrimi në tryezë i organizatave joqeveritare dhe organizatave të shoqërisë civile
Ftesa për organizatat joqeveritare (OJQ) dhe organizatat e shoqërisë civile (OSHC) në tryezë që deri më tani ishin përjashtuar në masë të madhe nga bashkëpunimi rajonal i sigurisë është hapi i tretë në këtë drejtim. Si organizatat joqeveritare, ashtu edhe organizatat e shoqërisë civile duhet të jenë partnerë në këtë drejtim, duke ju dhënë një rol më të madh në përgatitjen e një kornize më holistike të bashkëpunimit të sigurisë (dhe për këtë arsye më pak të varur nga rutina e zakonshme e elitës "që herë duan/herë nuk duan të bashkëpunojnë"). Kjo, jo vetëm që do ta bënte kornizën më holistike, por do ta bënte më gjithëpërfshirëse dhe më të fuqishme për të zgjidhur çështjet bashkëkohore të sigurisë.
Ky hap do të mundësojë të ndërtohet një bazë drejt zhvillimit të një identiteti të përbashkët rajonal, i cili, nëse nuk krijohet, me shumë gjasë do të vazhdojë të pengojë në mënyrë të konsiderueshme bashkëpunimin rajonal të sigurisë, duke rrezikuar kështu demokratizimin e përgjithshëm të rajonit. Në këtë aspekt, ekziston nevoja që rajoni në të njëjtën kohë të fillojë të vetë-identifikohet në terma pozitivë dhe njësoj sikur me Evropën. Kur them ‘identifikohu me’, dua të them përpjekje shtesë në përmbushjen e kritereve të përbashkëta të sigurisë dhe për këtë arsye të punosh në rrugën drejt adoptimit të vlerave të Bashkimit Evropian në procesin e përmendur.
Kjo mund të jetë vërtet e vështirë në momente, kur vetë Bashkimi po përballet me një kundërshtim ndaj vlerave liberale në disa nga shtetet e tij anëtare, por sidoqoftë është kërkesë e domosdoshme për stabilizimin e rajonit në përgjithësi. Meqenëse Brukseli është i vetmi donator më i madh i Ballkanit Perëndimor, jo vetëm në lidhje me kornizat e bashkëpunimit të sigurisë, por rajoni ka një shans unik për të shfrytëzuar këtë mbështetje dhe për të ecur përpara, duke ndërtuar bazën drejt një identiteti të përbashkët që heq dorë nga stereotipet dhe banalitetet e të kaluarës, për të krijuar një themel të qëndrueshëm për të ardhmen.
Prandaj, duke trajtuar shqetësimet e përbashkëta të sigurisë, vendet e rajonit do ta thyenin mallkimin e besimit që për më shumë se dy dekada i pengon të kenë një identitet të përbashkët rajonal, duke i lejuar të rikrijojnë me të vërtetë imazhin e një rajoni të qëndrueshëm dhe me prosperitet.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni tekstin
Shënim: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërish pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
