Ivan Nikolovski
Zbatimi praktik i strategjisë për "një shoqëri për të gjithë", e cila në letër ka qëllime të mira të frymëzuara nga idetë moderne liberale rreth multi-kulturalizmit, është nën hijen e luftës së dështuar kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe ndërtimi i marrëdhënieve klienteliste me aktorë të diskutueshëm socio-politikë.
Politika maqedonase është e ngarkuar me keq-menaxhim të etnikes. Por, a do të thotë kjo se etnikja duhet të përjashtohet nga diskutimi publik dhe jeta politike, përfaqësuar nga disa si një çështje e parëndësishme, ose përmes pikëpamjeve më ekstreme për ndalim për parti etnike? Jo. Në mendimet moderne dhe progresive për demokracinë, sfera publike dhe diskutimi publik, identitetet etnike dhe të tjera, kanë qenë prej kohësh jashtë kategorisë për "nëpër shtëpi".
Mbi të gjitha, nëse identitetet në politikë nuk do të ishin më të rëndësishme, nuk do të kishim aparteid etnik, asimilim, diskriminim racor dhe padrejtësi, patriarkat, heteroseksizëm, etj.
Çfarë të bëjmë me etniken në politikë?
Ndalimi për partitë etnike ose zëvendësimi i tyre me parti ideologjike nuk do të trajtojë çështjet të hapura etnike dhe as etnikja nuk do ta humbasë rëndësinë e saj. Rreziku qëndron edhe në nacionalizmin e fshehur që mund të maskohet pas thirrjeve të tilla. Me fjalë të tjera, prapa velit të integrimit më të madh, politika mund të bëhet lehtësisht asimiluese, por edhe nacionaliste. Në të vërtetë, nacionalizmi mund të marrë shumë forma që mund të duken mjaft të pafajshme. Nacionalizmi nuk është vetëm etnik, i djathtë, i shumicës ose pakicës, ai mund të jetë edhe i majtë, madje edhe nacionalizëm i qendrës liberale, pa marrë parasysh sa paradoksale tingëllon kjo.
Në realitet, nuk ka shoqëri në të cilat etnikja nuk luan asnjë rol, dhe asnjë sistem politik, rregullim shtetëror ose ideologji politike nuk përjashton çështjet etnike nga "menyja". Përkundrazi, i vendos në korniza të ndryshme, pak a shumë, të suksesshme ideologjikisht, diskursive, politike dhe ligjore. Kjo gjithashtu nuk do të thotë që etnikja duhet të mbetet në piedestalin e identitetit. Për më tepër, (hiper) politizimi i etnisë në kurriz të mos politizimit të çështjeve të një natyre tjetër identiteti, siç janë ndryshimet klasore në kontekstin e hendekut socio-ekonomik në rritje, cilësia e dobët e jetës dhe ambienti jetësor i ndotur, nuk mund të krijojë ndjenjë të privimit dhe frustrimit. Sidoqoftë, këtu duhet paralajmëruar potencialin përçarës të politikave të identitetit që injorojnë ndërprerjen dhe kompleksitetin e jetës shoqërore dhe politike. Ku është Maqedonia në tërë këtë diskutim?
Të humbur në përkthim
Demokracia kon-sociale në Maqedoni, ashtu siç imagjinohet në letër, është e një natyre liberale. Konsocializmi liberal lë hapësirë për shpërblimin e identiteteve përkatëse politike, qoftë nëse ato janë me karakter etnik apo jo-etnik, gjatë kësaj duke siguruar mbrojtje të barabartë për të drejtat individuale dhe të grupeve. Prandaj, konsocializmi liberal gjithashtu u jep një shans identiteteve përtej etnikes. Përkundër kësaj, e kemi konsocializmin korporativ ku identitetet politike (për shembull bazuar në përkatësinë etnike) janë të paracaktuara, të tilla si në Bosnjë dhe Hercegovinë (garantimi i të drejtave politike vetëm për popujt shtetformues) ose Liban (përkatësia fetare e bartësve të funksioneve më të larta shtetërore është e paracaktuar).
Burimi: 24info.mk
Një nga kritikat themelore të konsocializmit në letërsi (p.sh. Donald Horoviz, Ana Jarstad, Donald Rotshild, Filip Roder) është intensifikimi i dallimeve etnike dhe ndarjeve, si dhe rreziku nga radikalizimi i tyre. Ai nuk është shumë miqësor me ato forca socio-politike që i sfidojnë, kundërshtojnë ndarjet etnike dhe ndarjet politike përgjatë atyre linjave, siç janë lëvizjet shoqërore (p.sh. Xhon Nejxhl). Për të kuptuar këtë animozitet, duhet të shikojmë diskutimin e vjetër midis konsocializmit dhe centripetalizmit, si antipod i tij, mbi rolin e etnikes në politikë. Sidoqoftë, ka autorë që nuk pajtohen se këto të dyja nuk janë domosdoshmërisht armiq, përkatësisht që ka më shumë shembuj për kohezionin e tyre.
Centripetalizmi përfaqëson aleanca politike përtej etnikes, në mënyrë që të ndryshojë karakterin e marrëdhënieve ndëretnike, gjegjësisht depolitizimi i etnikes në organet përfaqësuese të shtetit dhe stimulimin e votimit përtej vijave etno-politike të ndarjes me qëllim akomodimin e tyre. Kritikat për centripetalizmin i referohen naivitetit të tij ndaj çështjeve etnike, por edhe rrezikut të përjashtimit të grupeve të caktuara që mund të ekstremizohen.
Demokracia maqedonase gjithashtu ka elemente centripetaliste, kryesisht votimi përtej vijave ndarëse etnike-politike, si dhe koalicione ideologjike midis partive (megjithëse më të shpeshta në të kaluarën). Sidoqoftë, përkundër faktit se "ndarja e pushtetit" është ligjërisht "etnikisht neutrale", koalicionimi politik është gjithmonë rezultat i një koalicioni ndërqeveritar midis maqedonasve ose shqiptarëve dhe partive të tyre mono-etnike. Përveç kësaj, narrativët dhe thirrjet për bashkim mbi baza etnike, kërkesat për përkatësinë etnike të paracaktuar të mbajtësve të funksioneve publike dhe ndryshimi relativisht i shpeshtë (dhe sfida) e konventës kushtetuese për të formuar një koalicion qeveritar në kontekstin e "blloqeve etnike", e shtyjnë Maqedoninë në konsocializëm korporativ.
Kjo është e keqe për demokracinë sepse u jep më shumë rëndësi qytetarëve si përfaqësues të grupeve etnike, sesa qytetarëve si individë (me identitete etnike dhe identitete të tjera). Një rregullim i tillë "e kap" politikën dhe demokracinë në etniken, ndërsa "kapja" e tillë është tokë pjellore për nacionalizmin që mund të ketë pasoja ciklike dhe të paparashikueshme. Demokracia etnike ekziston si një model teorik (për shembull Izraeli), por për mua "demokraci" e përshkruar në këtë mënyrë është oksimoron. Në fakt, praktika tregon se konsocializmi korporativ, të si për shembull Libani, rrallë janë demokraci të suksesshme.
Drejt aleancave më progresive dhe parimeve demokratike
Kjo mënyrë e qeverisjes u ndesh me rezistencë edhe këtu. Lëvizjet e protestës në periudhën 2014-2016, ndër të tjera, kundërshtuan me vendosmëri nacionalizmin e garniturës politike dhe ndarjet etnike, duke formuar identitetin e mobilizimit kolektiv mbi-etnik. Këto modele të veprimit njihen gjithashtu në lëvizjet aktuale si lëvizja LGBTI, lëvizja ekologjike, por edhe në qasjen e protestave aktuale kundër rritjes së çmimit të energjisë elektrike. Në fakt, kjo qasje shërbeu si frymëzim politik për partitë e Majta / Levica dhe Bashkimin Social Demokrat. Sidoqoftë, e Majta/ Levica tani vështirë se mund të karakterizohet si parti që është me të vërtetë multi-etnike dhe kërkon në mënyrë aktive vota përtej vijave ndarëse etnike-politike. Nga ana tjetër, LSDM-ja nuk arriti të shfrytëzojë votën përtej vijave ndarëse etnike-politike të vitit 2016.
Zbatimi praktik i strategjisë për "një shoqëri për të gjithë", e cila në letër ka qëllime të mira të frymëzuara nga idetë moderne liberale rreth multi-kulturalizmit, është nën hijen e luftës së dështuar kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe ndërtimi i marrëdhënieve klienteliste me aktorë të diskutueshëm socio-politikë, dështim në arritjen e drejtësinë sociale, por edhe riprodhimin të formave problematike të qeverisjes që shpesh e bëjnë atë objekt talljeje. Partitë e tjera politike ndërmarrin hapa të vegjël ose asnjë hap drejt injorimit të hendeqeve etnike, ndërsa në situatën më të keqe ata përkrahin aktivisht korporatimin e konsocializmit në Maqedoni ose promovojnë koncepte nacionaliste.
Prandaj, mendoj se është shumë e rëndësishme të kemi një prani më të madhe të aktorëve shoqëror - politik multi - etnik, mbi etnik dhe jo-etnik. Tek të parët, identiteti etnik është i rëndësishëm, i shprehur dhe i dukshëm, ekziston një përbërje e përzier etnike, por edhe rrezik për përjashtim ndaj çështjeve dhe identiteteve mbi-etnike dhe jo-etnike. Në lidhje me të dytët, identiteti etnik mund të jetë por edhe nuk është e thënë të jetë relevant, ekspresiv dhe i dukshëm përkundër përbërjes së përzier etnike, përkatësisht mobilizimi zhvillohet rreth një identiteti me natyrë jo-etnike siç janë "studentët" ose "punëtorët", i cili është primar.
Në rastin e të tretëve, identiteti etnik është i parëndësishëm, i pa shprehur dhe i padukshëm, pra mobilizimi gjithashtu zhvillohet rreth një identiteti të natyrës jo-etnike, ndërsa përbërja në kuptimin etnik është gjithashtu heterogjene, por plotësisht e parëndësishme. Në këtë mënyrë, marrëdhëniet ndëretnike dhe etnike në përgjithësi vendosen në kornizë më demokratike në të cilën hapësira për superioritet dhe hierarki të etnisë është më e vogël, përkatësisht lë mjaft fleksibilitet për të ndërtuar aleanca në të cilat identitetet etnike të rrënjosura do të "zhvendosen" në drejtim të krijimit të identitetit të përbashkët përtej etnikes.
Edhe pse kjo nuk është një praktikë e panjohur në Maqedoni, qasja e tillë duhet të jetë edhe më e përhapur në narrativët dhe veprimet e forcave progresive në shoqëri. Etablimi i tyre eventual në skenën politike do të kontribuojë në një qëndrim më të barabartë ndaj identiteteve të ndryshme në politikë (etnike, mbi-etnike, jo-etnike), por gjithashtu do të lërë hapësirë për më shumë pika (të reja) të lidhjes, bashkëpunimit dhe mobilizimit.
Sigurisht, supozimi për suksesin e kësaj ideje është që shteti të jetë demokratik, që sundimi i ligjit të respektohet dhe partitokratia të çrrënjoset në mënyrë aktive, korrupsionit dhe krimi i organizuar, shpesh ngushtë të lidhur me klikat politike nacionaliste dhe autoritare të pranishme tek aktorët të tjerë socio-politikë, siç janë bizneset, mediat, OJQ-të, etj.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni tekstin
Shënim: Pikëpamjet dhe mendimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
