Diplomacia kulturore i ndihmon vendet të ndërtojnë dhe vendosin imazhin e tyre në botë. Nëpërmjet promovimit të kulturës, arsimit dhe arritjeve të tyre shkencore, vendet mund të përmirësojnë statusin dhe ndikimin e tyre në komunitetin ndërkombëtar.
Diplomacia kulturore është një lloj diplomacie publike dhe fuqi e butë që përfshin shkëmbimin e informacionit, ideve, artit, gjuhës dhe aspekteve të tjera të kulturës ndërmjet kombeve dhe qytetarëve, me qëllim të mirëkuptimit dhe besimit të ndërsjellë. Qëllimi i diplomacisë kulturore është që njerëzit e një kombi (shteti) tjetër të zhvillojnë një kuptim të idealeve dhe institucioneve të kombit tjetër në një përpjekje për të fituar mbështetje të gjerë për qëllimet ekonomike dhe politike. Diplomacia kulturore shpesh anashkalohet, megjithëse luan një rol të rëndësishëm në vendosjen e dialogut ndërkombëtar, madje ndonjëherë edhe në arritjen e sigurisë kombëtare.
Diplomacia kulturore i ndihmon vendet të ndërtojnë dhe vendosin imazhin e tyre në botë. Nëpërmjet promovimit të kulturës, arsimit dhe arritjeve të tyre shkencore, vendet mund të përmirësojnë statusin dhe ndikimin e tyre në komunitetin ndërkombëtar. Fuqia dhe ndikimi kanë një dimension politik dhe mund të përdoren si sinonim. Ajo synon, duke shfrytëzuar elementet e kulturës, të inkurajojë të huajt që të kenë një opinion pozitiv për njerëzit, kulturën dhe politikën e vendit, të inkurajojë një bashkëpunim më të madh midis dy popujve, të ndihmojë në ndryshimin e politikës ose mjedisit politik të kombit të synuar, për të parandaluar dhe zbutur konfliktet e mundshme në disa raste.
Diplomacia kulturore përdor të gjitha aspektet e kulturës së një kombi: artet si muzika, piktura, skulptura, filmi; ekspozita, letërsi (krijimi i bibliotekave jashtë vendit, përkthimi dhe botimi i veprave të njohura të autorëve vendas); shkëmbime artistike, shkencore dhe arsimore; transmetimi i programeve kulturore në media dhe rrjetet sociale. Të gjitha këto mjete synojnë t'i sjellin audiencës së huaj një kuptim të kulturës së një kombi.
Një vështrim kronologjik i praktikës së diplomacisë kulturore në një kontekst kombëtar
Diplomacia kulturore (bashkëpunimi kulturor ndërkombëtar) i Republikës së Maqedonisë përfaqëson një pjesë të konsiderueshme të bashkëpunimit të përgjithshëm që vendi ynë e realizon me vendet e huaja, në përputhje me parimet e saj themelore - respektimi i diversitetit kulturor, hapja ndaj kulturave të tjera dhe gatishmëria për dialog ndërkulturor përmes shkëmbimit të përmbajtjeve kulturore dhe realizimit të projekteve dhe programeve të përbashkëta, si në planin dypalësh ashtu edhe në atë shumëpalësh.
Diplomacia kulturore, në kuadër të ish-RSFJ-së, realizohej përmes Komisionit Republikan për marrëdhënie kulturore me vendet e huaja të Republikës Socialiste të Maqedonisë. Komisioni republikan si organ i veçantë juridik kryente punët lidhur me mbajtjen, zhvillimin dhe avancimin e bashkëpunimit ndërkombëtar të Maqedonisë në fushën e kulturës, arsimit dhe shkencës, ka ndjekur zhvillimin e bashkëpunimit kulturor të RSFJ-së së atëhershme me vendet e huaja si bashkëpunimi i autoriteteve dhe organizatave republikane me shtete të veçanta, si dhe bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtare dhe aktivitetet e koordinuara në këtë fushë.
Ish-komisioni i marrëdhënieve kulturore me vendet e huaja ka pasur një gamë të gjerë aktivitetesh, të cilat edhe nga këndvështrimi i sotëm mund të trajtohen si kulturo-diplomatike. Ai kishte autoritetin të propozonte një program kulturor për prezantimin e kulturës maqedonase jashtë vendit dhe të organizonte ngjarje ndërkombëtare brenda territorit të Republikës.
Që nga pavarësia e vendit tonë e deri më sot, rolin e krijimit, zhvillimit, mbështetjes dhe realizimit të bashkëpunimit kulturor ndërkombëtar (diplomacia kulturore) e mori Ministria e Kulturës nëpërmjet Departamentit për Bashkëpunim Ndërkombëtar dhe Bashkëpunim me UNESCO-n, ku përfshihej pjesa më e madhe e punonjësve të ish-Komisionit Republikan për Marrëdhëniet Kulturore me Jashtë.
Për të arritur rezultate në diplomacinë kulturore, është i nevojshëm një plan ose strategji afatgjatë. Ministria jonë e Kulturës është duke përgatitur një Strategji Kombëtare për Zhvillimin e Kulturës dhe një Plan Strategjik për periudhën 2023-2027, por ne nuk kemi përgatitur një Strategji Kombëtare për diplomacinë kulturore, e cila duhet të përfshijë fusha dhe institucione të tjera që kanë rol dhe ndikim në krijimin e një strategjie të hartuar afatgjatë për promovimin, veprimin dhe implementimin e diplomacisë kulturore.
Një shembull i praktikave të mira është pjesëmarrja jonë në ngjarje kulturore prestigjioze ndërkombëtare, si p.sh. pjesëmarrja në festivale ndërkombëtare të filmit dhe teatrit, panairet e librit, Bienalen e Venecias, ekspozita grupore ose personale të arteve bashkëkohore, ditët e kulturës maqedonase jashtë vendit, festivalet folklorike, turizmi dhe panairet ndërkombëtare etj.
Ngjarjet e brendshme ndërkombëtare, si Mbrëmjet e Poezisë në Strugë, Mbrëmjet e Operës së Majit, Festivali i Xhazit në Shkup, Festivali Veror i Ohrit, Festivali i Kamerës së Filmit Vëllezërit Manaki, Festivali i Valleve, Festivali Folklorik Ballkanik, Seminari i Gjuhës Maqedonase etj. gjithashtu kanë një ndikim të madh.
Burimi: kultura.gov.mk
Do të përmendja edhe qendrat kulturore që kemi hapur në Sofje, Nju Jork (që nuk është tipike), Tiranë, Stamboll, Zagreb dhe Beograd, të cilat financohen plotësisht nga Ministria e Kulturës dhe Lektoratet për gjuhën dhe letërsinë maqedonase jashtë vendit, të cilat financohen nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës.
Burimi ynë më i vlefshëm në diplomacinë kulturore janë ende artistët, të cilët me punën e tyre arrijnë suksese të rëndësishme personale ndërkombëtare, por në të njëjtën kohë promovojnë dhe përfaqësojnë vendin dhe institucionet tona. Megjithatë, puna e tyre mund ose nuk mund të ndikohet nga koncepti dominues/politik i diplomacisë kulturore, veçanërisht kur mungon një qasje strategjike ose sistematike në nivel kombëtar.
Në këtë drejtim, që nga viti 2007, Qeveria e Republikës së Maqedonisë u jep titullin e nderit Ambasadorë të Kulturës artistëve tanë të shquar që jetojnë dhe punojnë jashtë vendit dhe me punën dhe krijimtarinë e tyre promovojnë Maqedoninë dhe kulturën tonë dhe krijojnë mundësi për themelimin e bashkëpunimit ndërkombëtar me vendin në të cilin jetojnë (p.sh. Milço Mançevski - regjisor në SHBA, Goran Stefanovski - dramaturg në Britaninë e Madhe, Vlado Janevski - artist i estradës në Kroaci, Ivo Trajkov - regjisor në Republikën Çeke, Zafir Haxhimanov - artist i estradës në Serbi, Blagoj Nacoski - tenor në Itali, Elena Misirkova Loza - pianiste në Austri, Snezhana Panovska - pianiste në Malajzi dhe Ivan Popovski - regjisor në Rusi).
Është e rëndësishme të shënohet anëtarësimi i vendit tonë në organizata ndërkombëtare si Organizata e Kombeve të Bashkuara për Shkencë, Arsim dhe Kulturë - UNESCO, Këshilli i Evropës, Frankofonia, Forumi Ndërkombëtar i Fondacionit të Kulturave Sllave, si dhe anëtarësimi i shoqatave tona të esnafit në organizatat përkatëse ndërkombëtare të kategorisë A, të cilat janë të lidhura drejtpërdrejt me UNESCO-n si ICOM - Këshilli Ndërkombëtar i Muzeve, ICOMOS - Këshilli Ndërkombëtar për Monumentet dhe Lokalitetet, WIPO - Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale dhe të tjera.
Strategjia kombëtare e diplomacisë kulturore
Meqenëse kultura është ndërsektoriale, nëse është duke u përgatitur një Strategji Kombëtare për Diplomacinë Kulturore, përveç institucioneve kompetente (si Ministria e Kulturës, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, Ministria e Punëve të Jashtme, Ministria e Shoqërisë Informatike dhe Administratës, Agjencia për Rini dhe Sport etj.), në grupin e punës duhet të përfshihen edhe përfaqësues të veprimtarive shkencore dhe arsimore, artistë dhe punëtorë të njohur të kulturës me përvojë në bashkëpunim ndërkombëtar dhe personalitete/promovues me përvojë nga media dhe turizmi.
Si një person që ka punuar profesionalisht për 40 vjet në kulturë dhe bashkëpunim kulturor ndërkombëtar, dhe për 20 vjet si Sekretar i Përgjithshëm i Komisionit Kombëtar për UNESCO-n, i cili më dha mundësinë të koordinoj aktivitetet në fushën e arsimit, shkencës, ekologjisë, shoqërisë informatike dhe të tjerët, do t'i lejoj vetes të rekomandoj sa vijon në strategjinë e ardhshme:
- Atashetë kulturorë duhet të dërgohen në ambasadat maqedonase, veçanërisht në vendet që presin organizata të rëndësishme ndërkombëtare dhe janë qendra kulturore dhe politike botërore të veprimit (për shembull, Ambasada jonë në Paris mbulon bashkëpunimin me Republikën e Francës, vendet e Beneluksit, UNESCO-n dhe Frankofoninë, kurse Parisi është gjithashtu një kryeqytet kulturor botëror). Fatkeqësisht, aktualisht nuk e kemi këtë profil diplomatësh;
- Akademia për Diplomatët e Ardhshëm, e cila funksionon në kuadër të Ministrisë së Punëve të Jashtme, duhet të përfshijë leksione për diplomacinë kulturore, me theks të veçantë në rëndësinë e kulturës dhe trashëgimisë kulturore;
- Të përcaktohen më shumë takime konsultative me Ambasadorët tanë të Kulturës që Ministria e Kulturës mund të organizojë online, por të paktën një herë në vit në vendlindje, për të shkëmbyer informacione, propozime për partneritete të ardhshme me individë, institucione, sektorin privat e të ngjashme, me sugjerim të ambasadorëve;
- Në universitetet shtetërore duhet të inicohet akreditimi i një programi studimi të studimeve universitare të ciklit të dytë (pasuniversitar) në diplomacinë kulturore;
- Të zhvillohen dhe zbatohen përmbajtje të përshtatshme edukative për rëndësinë e trashëgimisë kulturore dhe natyrore në kurrikulat për arsimin fillor dhe të mesëm, me qëllim që të rinjtë të krijojnë dashuri, por edhe përgjegjësi për ruajtjen e trashëgimisë së tyre kulturore dhe natyrore, si dhe njohuri të denja për të përfaqësuar atdheun e tyre në shkëmbimet e mundshme arsimore me vende të tjera;
- Të mbështeten artistët e rinj, sportistët, lojtarët që marrin pjesë në gara ndërkombëtare, trajnime dhe lloje të tjera shkëmbimesh ndërkombëtare, si financiarisht ashtu edhe duke ofruar materiale promovuese për shtetin;
- T’i kushtohet më shumë vëmendje dhe të sigurohen më shumë mjete financiare për Lektoratet për gjuhë dhe letërsi maqedonase, me qëllim të hapjes së lektorateve të reja dhe pasurimit të programit të tyre;
- Marrëveshjet e vlefshme bilaterale për bashkëpunim kulturor të lidhura ndërmjet Maqedonisë dhe vendeve të tjera duhet të jenë në dispozicion të institucioneve dhe sektorit joqeveritar, në mënyrë që ata të informohen me rastin e nënshkrimit të marrëveshjeve të bashkëpunimit me institucionet dhe shoqatat përkatëse, duke iu referuar nenit të marrëveshjes aktuale (marrëveshjet dypalëshe mund të vendosen në faqen zyrtare të Ministrisë së Kulturës);
Nga të gjitha sa më sipër, mendoj se diplomacia kulturore ka një rol të madh në përshtypjen e përgjithshme të vendit tonë jashtë vendit. Diplomacia kulturore mund ta pozicionojë vendin lart në kontekstin ndërkombëtar.
Kultura mes vendeve ndërton ura, por edhe mund t'i rrëzojë ato. Në shumë situata ku diplomacia ka dështuar të japë rezultate, kultura, arti, shkenca dhe arsimi kanë arritur efekte të rëndësishme. Është e rëndësishme që çdo vend të dërgojë vazhdimisht një mesazh për atë që e bën qenien e tij kombëtare, kulturën e tij.
Burimet financiare janë të domosdoshme për çdo progres. Prandaj, mjetet e ndara nga buxheti i shtetit të destinuara për kulturën dhe diplomacinë kulturore në përgjithësi nuk duhet të kuptohen si shpenzim apo donacion, por si investim.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
