Çfarë do të thotë kjo për luftën për identitetin digjital të Maqedonisë? Kjo është vetëm një pikë në atë luftë, po aq sa është puna e secilit prej krijuesve, shkencëtarëve apo intelektualëve tanë që krijojnë diçka, të cilët në këtë mënyrë promovojnë dhe përfaqësojnë Maqedoninë.
Maqedonia përmes proceseve integruese në BE lufton për ruajtjen e identitetit të saj. Por a po bëhet diçka në fushën e identitetit digjital dhe në fushën aktuale të inteligjencës artificiale? Fronti tjetër në të cilin duhet të luftojmë është identiteti digjital maqedonas, veçanërisht me ndihmën e inteligjencës artificiale. Në këtë mënyrë, trashëgimitë kombëtare dhe krijuese jo vetëm që mund të ruhen, por edhe të kenë shtrirjen dhe zgjatjen e jetëgjatësisë në sferën digjitale.
Kreativiteti dhe inteligjenca artificiale
Inteligjenca Artificiale (ang: AI, Artifficial Intelligence) është një fushë që po zhvillohet shumë shpejt dhe në mënyrë tepër agresive. Pas sukseseve në automatizimin e aktiviteteve të ndryshme, në drejtimin e automjeteve elektrike të Tesla, paketimin dhe vendosjen e produkteve në magazinat e Amazon dhe shumë shembuj të tjerë, raca njerëzore ndjeu një kërcënim serioz për mirëqenien dhe konkurrencën e saj në tregun e punës.
Në fushën e krijimtarisë, nga ana tjetër, teknologjia ka qenë gjithmonë aleate e njerëzve. Sot kompjuterët janë pjesë e jetës së çdo artisti apo profesionisti, pavarësisht nëse bëhet fjalë për një dizejnues grafik, artist 3D, shkrimtar, stilist, dizejnues enterieri etj. Të gjithë ata, pak apo shumë, varen nga kompjuterët.
Megjithatë, është e mahnitshme ajo që ka ndodhur në muajt e fundit me përdorimin e inteligjencës artificiale për të gjeneruar imazhe. Njerëzit sot mund të krijojnë vepra arti tepër interesante, krijuese, të papritura në çfarëdo stili që dëshirojnë dhe për çdo temë që duan me një komandë të thjeshtë tekstuale.
Gjithçka që u nevojitet është të bëjnë një përshkrim të saktë të asaj që u intereson dhe në pak sekonda imagjinata e tyre do të bëhet realitet! Kjo mundësohet nga aplikacione të tilla si DALL-E, GPT-3, Mid Journey, Stable Diffusion, të cilat kanë kthyer përmbys botën e industrive krijuese.
A po bën inteligjenca artificiale një "remix" apo diçka krejtësisht origjinale?
Shtrohet pyetja se sa inteligjenca artificiale (AI) krijon diçka të re apo thjesht bën një “remiks” nga bazat ekzistuese të të dhënave të imazheve dhe veprave krijuese të autorëve të ndryshëm. Përgjigja është komplekse, kurse ne mund t'i qasemi asaj në dy mënyra.
Një përgjigje është se inteligjenca artificiale nuk krijon asgjë të re, ajo në njëfarë mënyre bën një kolazh të elementeve ekzistuese, të cilat i riformon dhe u jep formë tjetër. Por nëse mendojmë më thellë, edhe kolazhi është një lloj arti. Më i famshmi është shembulli i Marcel Duchamp dhe objekteve të tij të gatshme (ready-made), si "Fontana" (Fontain) i vitit 1917, i cili ishte një pisoar i zakonshëm. Këtu bëhet fjalë për artin konceptual dhe mesazhi që dëshiron të japë artisti është lojtari kryesor. Mesazhe të tilla mund të jenë të fuqishme dhe të ndryshojnë kuptimin tonë për realitetin dhe madje të shkaktojnë revolucione në ndërgjegjen kolektive.
Makina nuk e di se çfarë bën, për sa i përket ndërgjegjësimit, ajo thjesht mëson nga përvojat e mëparshme të njerëzve dhe përpiqet t'i japë një përgjigje një detyre të dhënë nga një njeri.
Burimi: freepik.com
Mënyra ose aspekti tjetër i shikimit të inteligjencës artificiale është nëse pranojmë që rezultatet e marra me këto aplikacione krijojnë imazhe origjinale dhe të papara më parë. Makina, në mënyrë të pavetëdijshme (dhe nganjëherë pa dashur), shkakton diçka të ngjashme me lëvizjet në art - ajo zhvendos kufijtë e asaj që është e mundur dhe ndryshon perceptimin e krijimtarisë dhe realitetit.
Një temë e veçantë që kërkon shqyrtim është se si të mbrohen artistët. Ata promovohen përmes këtyre aplikacioneve, por duhet të marrin edhe një përqindje të çdo imazhi të krijuar në stilin e tyre.
Me këtë teknologji, do të jetë e mundur jo vetëm të krijohen imazhe individuale në një stil të caktuar, por edhe libra të tërë komik, romane grafike, filma të animuar, potencialisht madje edhe filma me metrazh të gjatë.
Sot, pothuajse çdokush mund të bëjë të njëjtën gjë me ndihmën e këtij aplikacioni falas. Stable Diffusion është i rëndësishëm (ndryshe nga Dall-e dhe aplikacionet e tjera me pagesë) si një aplikacion me burim të hapur (open source) dhe një bastion i demokracisë në internet të inteligjencës artificiale në fushën e krijimtarisë.
Si qëndrojnë gjërat te ne?
Në artin, dizajnin grafik dhe botimin maqedonas, një javë më parë u prezantua vepra e parë e bërë me ndihmën e inteligjencës artificiale (Stable Diffusion), një faktopedi e vogël si libri për muzikantin amerikan dhe udhëheqësin e grupit Nirvana, Kurt Cobain, kurse në të ardhmen priten edhe më shumë vepra të tilla.
Megjithatë, Stable Diffusion nuk e njeh Maqedoninë, as njerëzit tanë të njohur dhe kushdo mund të kontrollojë nëse është kështu, thjesht duke futur termin "Maqedoni". Kjo mund të jetë një moment ndriçimi. Ne po luftojmë për identitetin dhe njohjen e Maqedonisë në botë, por duket se po e neglizhojmë atë në sferën digjitale. Personat tanë të njohur janë shumë pak të përfaqësuar në sferën digjitale, nëse nuk llogaritet Wikipedia, e cila përsëri mbështetet në përpjekjet dhe angazhimin e disa entuziastëve.
Çfarë duhet bërë në luftën për identitetin digjital?
Lufta për njohjen dhe afirmimin e Maqedonisë duhet të bëhet duke promovuar shembuj pozitivë të identitetit tonë, kombit, njerëzve tanë të mëdhenj, nga të gjitha kombësitë dhe fetë, të cilët kanë krijuar dhe bërë vepra të rëndësishme. Ne duhet të luftojmë për identitetin tonë digjital dhe të frymëzohemi nga rinia jonë, si komuniteti Reddit që luftoi për mbijetesën e flamurit maqedonas në r/place.
Pikërisht për këtë, dhe si nxitje për të tjerët, ekipi i Arno.mk vendosi të kontrollojë nëse ndokush nga veprimtarët tanë të njohur janë të pranishëm në Stable Diffusion. Këto janë rezultatet me termin “Ilustrim i Goran Stefanovskit”.
Stable Diffusion mesa duket nuk e njeh Goran Stefanovskin, i cili në vendin tonë njihet përgjithësisht si një nga shkrimtarët më të njohur të letërsisë bashkëkohore maqedonase, dramaturgu më i shquar maqedonas pas Vojdan Çernodrinskit.
Kjo është arsyeja pse Branko Prlja (dizajnues grafik) dhe Vladimir Karer (programues) iu qasën një procesi të quajtur "trajnim" i Stable Diffusion me një numër fotografish të ndryshme të personazhit të Goran Stefanovskit që inteligjenca artificiale të mësojë ta njohë atë. Këto janë rezultatet:
Këto janë vepra krejtësisht origjinale në stile të ndryshme artistike apo stile të artistëve më të njohur. Për t'u siguruar që ka më shumë vepra arti me personazhin e Goranit që mungojnë, kontrolloni kërkimin e imazheve në Google me p.sh.: "goran stefanovski illustration", ku përveç grafitit të bukur në Debar Maalo nuk ka vepra të tjera të tilla. Kjo përpjekje mund të pasurojë dhe t'u japë dinjitet dhe promovim veprimtarëve/krijimtarëve tanë të tjerë. Si do të dukej Goran Stefanovski nëse do të pikturohej nga Pikaso, Rutkovski apo Robert Crumb? Tani e kemi përgjigjen.
Modeli, duke iu falënderuar Arno.mk, për herë të parë është i disponueshëm publikisht (open source) dhe mund të përdoret për eksperimente nga këtu (versioni i parë demo). Gjatë përdorimit, është e nevojshme të përdorni fjalën "novgoranstefanovski" dhe më pas stilin në të cilin dëshironi të jetë ilustrimi. Për shembull: "novgoranstefanovski, retro comic style". Meqenëse ky është një version demo funksional, rezultatet nuk janë të njëjta si në versionin zyrtar (ekipi i Arno do të përpunojë "bugs"). Natyrisht, është gjithashtu e nevojshme të përsoset arti i "udhëzimit" (prompt).
Çfarë duhet bërë më tej?
Çfarë do të thotë kjo për luftën për identitetin digjital të Maqedonisë? Kjo është vetëm një pikë në atë luftë, po aq sa është puna e secilit prej krijuesve, shkencëtarëve apo intelektualëve tanë që krijojnë diçka, të cilët në këtë mënyrë promovojnë dhe përfaqësojnë Maqedoninë.
Përmes projekteve si science.mk, creative.mk, njerëzit e zakonshëm, lexuesi, shkenca për fëmijë, Kantari dhe të tjerët, të rinjtë dhe gjeneratat e ardhshme inkurajohen të interesohen për artin, shkencën, kulturën dhe të gjitha ato gjëra të zakonshme që janë të rëndësishme për progresin civilizues të një shoqërie. Nuk duhet të harrojmë edhe përgjegjësinë shoqërore që kemi si individë që jemi rritur në një shoqëri ndoshta jo shumë prosperuese, por në një mjedis që na mundëson një jetë të qëndrueshme dhe të qetë, arsim dhe shëndetësi falas.
Si intelektualë duhet të luftojmë për identitetin aktual, por edhe për identitetin digjital të Maqedonisë, ndërsa fusha digjitale më aktuale sot është inteligjenca artificiale. Ndaj përvishni mëngët, ngarkoni imazhe dhe ushtroni modele të veprimtarëve tanë historikë, kulturorë, artistikë, shkencorë apo çfarëdo qoftë tjetër të rëndësishëm, ngjarje, pikë referimi - për të qenë pjesë e revolucionit më të fundit informatik në inteligjencën artificiale!
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
