E thënë thjesht: njerëzit në Ballkan, mesatarisht, po plaken dhe po më pak të arsimuar, dhe numri i tyre i përgjithshëm është në rënie.
Pak kohë më parë studentët në Maqedoninë e Veriut protestuan kundër standardeve të tyre të jetesës në vend: pika e fundit ishte qeveria që njoftoi se do të shkurtonte programin e subvencionuar të ushqimit/vakteve. Studentët po mendojnë se pikërisht kushtet po i bënin të largoheshin nga vendi. Dhe nuk janë ata të vetmit.
Në vitin 2021, regjistrimi i shumëpritur i popullsisë në Maqedoninë e Veriut më në fund përfundoi, por jo pa polemika. Pavarësisht nga të gjitha grindjet rreth metodologjisë dhe se cili grup etnik mori sa pikë përqindje më shumë ose më pak se tjetri, një statistikë vendimtare mbeti e padiskutuar: popullsia totale pësoi rënie me mbi 9%, në vend të rritjes së vogël sikur parashikohej. Maqedonia e Veriut është gjithashtu larg të jetë vendi i vetëm që përballet me këtë çështje: rënia e popullsisë ose të paktën stanjacioni është normë dhe jo përjashtim në Ballkan.
Kjo rënie e popullsisë është rezultat si i nivelit të ulët të natalitetit ashtu edhe emigracionit relativisht të lartë. As vendet e Ballkanit nuk janë destinacione të njohura për migrim nga vende të tjera, të cilat mund të kompensojnë nivelet e ulëta të lindjeve siç bën në disa vende të Evropës Perëndimore.
Akoma më shqetësuese është se njerëzit që largohen priren të jenë të rinj dhe shpesh janë të mirëarsimuar, duke lënë pas një popullsi gjithnjë e më të plakur dhe në rënie. Sipas hulumtimit të OJQ-së Aleanca Rinore në Maqedoninë e Veriut, një shifër alarmante prej 90% e të rinjve duan të largohen jashtë vendit. Faktori kryesor që nxit emigrimin e të rinjve është korrupsioni; faktorë të tjerë janë papunësia e të rinjve, e cila është 28,3%, dhe varfëria e të rinjve, me 27,3%. Kohët e fundit edhe ambasadori amerikan në Maqedoninë e Veriut pranoi se korrupsioni është një nga arsyet që të rinjtë dhe të talentuarit largohen nga vendi.
Pse largohen njerëzit?
Arsyeja e thjeshtë është se është (ose duket) më e lehtë të ndërtosh një jetë jashtë vendit sesa në shtëpi. Vendet e Ballkanit kanë vuajtur nga mungesa apo stanjacioni i rritjes ekonomike. Pagat janë të ulëta, në shumë sektorë, papunësia mbetet e lartë, çmimet e jetesës janë në rritje dhe kushtet e punës janë shpesh nën standarde. Shtojini kësaj lehtësinë relative të lëvizjes në vendet më të pasura të BE-së, veçanërisht për migrantët me shkathtësi të larta, pastaj është e lehtë të kuptohet pse dikush do të linte shtëpinë e tij dhe do të përpiqej të ndërtonte një jetë jashtë vendit.
Por nuk është vetëm ekonomia. Vendet e Ballkanit vuajnë nga korrupsioni endemik dhe emërimet politike të lidhura me to, mungesa e sistemit të meritave dhe një klimë toksike politike. Korrupsioni ka minuar dhe zbrazur shoqëritë ballkanike; administrata publike është e korruptuar dhe e paaftë. Burokracia kafkiane dhe shërbimi i dëshpëruar janë më shumë një normë sesa përjashtim. Infrastruktura është e ndërtuar nën standarde nëse madje është e ndërtuar fare, qytetet janë të ndotura, kurse rregullat e sigurisë (të punës) nuk respektohen.
Arsimi nuk është i financuar mjaftueshëm, ndërsa kujdesi shëndetësor dhe transporti publik janë pothuajse të dobëta. Ndërkohë, politika përqendrohet në mosmarrëveshjet në lidhje me çështjen e identitetit dhe në drejtimin e gishtit fajtorit, duke qenë një burim i rëndësishëm korrupsioni. Në një mjedis të tillë, nuk është çudi që shumë veta shikojnë mundësitë që ofron migrimi dhe bëjnë zgjedhjen për të lënë pas atdheun e tyre.
Pse ka rëndësi që njerëzit të largohen?
Tre gjëra po ndodhin: popullsia e shumë shteteve ballkanike po zvogëlohet, popullsia po thinhet dhe ka një ikje të trurit. E thënë thjesht: njerëzit në Ballkan, mesatarisht, po plaken dhe më pak të arsimuar, kurse numri i tyre i përgjithshëm po zvogëlohet.
Rënia e popullsisë mund të jetë sfiduese për ekonomitë pasi tregjet dhe kategoritë e punës tkurren: veçanërisht ekonomitë lokale mund të goditen rëndë me zbrazjen e fshatrave dhe qyteteve, duke e bërë të pamundur mbajtjen në këmbë të bizneseve lokale. Vendet që plaken merren me skema pensionesh që bëhen më të vështira për të qenë të qëndrueshme, me një popullsi më të vogël që paguan taksa dhe presion të shtuar mbi sistemin e kujdesit shëndetësor.
Megjithatë, mbi të gjitha shqetësuese është efekti i ikjes së trurit në një ekonomi dhe një shoqëri. Investimet e huaja direkte (IHD) në Ballkan pengohen sepse shpesh ka mungesë të punëtorëve të talentuar: investime që nevojiten dëshpërimisht për të mbajtur në këmbë ekonomitë e dobëta të Ballkanit. Përveç ekonomisë, shumë nga çështjet e përjetuara në Ballkan kërkojnë njerëz të aftë dhe ambiciozë. Ekziston një nevojë e vërtetë për udhëheqje (politike) dhe nevojiten njerëz kompetentë për institucionet shtetërore në mënyrë që shërbimet të mund të ofrohen siç duhet. E fundit, por jo më pak e rëndësishme, njerëzit inteligjentë dhe të arsimuar kanë nevojë të dëshpëruar për të edukuar dhe trajnuar brezin e ri.
Por shpesh janë pikërisht këta njerëz që kanë mundësinë të largohen nga rajoni dhe të fillojnë një jetë diku tjetër. Janë këta njerëz që janë rrëzuar nga sistemet politike dhe burokratike.
Burimi: euractiv.com
Si e tillë, ikja e trurit dhe ulja e numrit të popullsisë po shndërrohen në një unazë reagimi: njerëz të talentuar, të arsimuar, ambiciozë nevojiten dëshpërimisht për të adresuar problemet më sfiduese të shoqërive ballkanike, por këta njerëz detyrohen të ikin jashtë shtetit nga sistemet lokale ose joshen nga zhvillimi ekonomik ose zhvillimi akademik personal.
Roli i Bashkimit Evropian
Anëtarësimi në BE zakonisht shihet si një lloj ilaçi për shumë nga këto probleme. Procesi i anëtarësimit supozohet të kuptohet si transformues për një vend: stabilizimi dhe forcimi i ekonomisë së tij dhe vendosja e shtetit të së drejtës, në veçanti. Megjithatë, në realitet, anëtarësimi në BE nuk ka rregulluar shumë nga këto probleme: anëtarët e saj jugorë vazhdojnë të përballen me vështirësi ekonomike, ndërsa disa nga shtetet anëtare më të reja në BE mbeten të dobësuara nga korrupsioni endemik.
Po aq shqetësuese është se anëtarësimi në BE nuk e ka penguar ikjen e trurit dhe, në fakt, mund ta ketë përkeqësuar atë me lirinë e lëvizjes: shih, për shembull, Sllovakinë ose Greqinë dhe Kroacinë. Kjo e fundit tani u ofron kroatëve që jetojnë jashtë 26.000 € nëse kthehen në Kroaci për të filluar një biznes. Po, anëtarësimi në BE do të japë akses në tregun e përbashkët dhe fonde të ndryshme për zhvillim (vendet e Ballkanit Perëndimor tashmë marrin miliarda fonde nga BE), duke forcuar perspektivën ekonomike.
Megjithatë, në realitet, është e qartë se 1) anëtarët më të varfër nuk do të jenë në gjendje të konkurrojnë me standardin e jetesës 2) anëtarësimi në BE nuk do të zgjidhë në thelb shumë çështje mjaft endemike në vendet e Ballkanit Perëndimor. Kështu, ka të ngjarë dhe pritet që njerëzit të vazhdojnë të largohen nga rajoni edhe nëse realizohet anëtarësimi në BE.
E ardhmja
Roli i remitancave është interesant – ato janë para ose mallra që kthehen nga njerëzit që punojnë jashtë vendit: zakonisht në ekonominë ose familjen e tyre. Janë para të fituara jashtë por që shpenzohen në ekonominë vendase. Remitancat mund të përbëjnë një pjesë të madhe të ekonomisë në vende si Kirgistani (migrantët që punojnë kryesisht në Rusi), por gjithashtu nuk janë të parëndësishme në Ballkan. Remitancat mund t'u lejojnë anëtarëve të familjes ose miqve lirinë dhe burimet për të zhvilluar një biznes ose arsim në shtëpi, që do të thotë se remitancat mund të jenë një burim për vendet me një diasporë të madhe.
Në mënyrë të ngjashme, njerëzit nga diaspora thjesht të kthehen në shtëpi me aftësitë e tyre dhe me burimet e tyre monetare do të ishte një ndihmë e madhe për vendin e origjinës. Në thelb, kjo është ajo që programi i Kroacisë përpiqet të nxisë.
Njerëzit në diasporë janë gjithashtu të pozicionuar në mënyrë të përkryer për të kuptuar dhe lundruar në tregjet ballkanike, dhe në nivel botëror, rajoni është ende relativisht i arsimuar mirë, por kostot e jetesës mbeten relativisht të ulëta në krahasim me vendet e tjera të arsimuara mirë. Të paktën ka mundësi për rritje ekonomike.
Sidoqoftë, korrupsioni do të duhet të luftohet në nivel lokal. Nuk ka rrugë të lehtë. Masat kundër korrupsionit vështirë se mund të vendosen nga jashtë. Kërkon njerëz vendas me vizion dhe vullnet për të çrrënjosur korrupsionin, që në thelb do të thotë të luftosh kundër të ardhurave të tua të mundshme dhe të luftosh kundër portofolit të kolegëve të tu politikanë. Në Ballkan nevojiten ndryshime reale institucionale përpara se gjërat të përmirësohen.
Anëtarësimi në BE do të ndihmojë vetëm nëse bëhet siç duhet: nëse ligjet vërtet ndryshohen dhe zbatohen. Nëse institucionet vërtet kontrollojnë njëra-tjetrën në vend që të ndjekin vetëm armiqtë politikë (ose askënd fare).
Me pak fjalë: keni nevojë për udhëheqje të përkushtuar, të vullnetshme dhe nëpunës publikë të aftë për të mbushur institucionet shtetërore. Tani Ballkani duhet të sigurojë që liderët e ardhshëm të mos largohen jashtë vendit.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
