Kristijan Fidanovski
Të paktën që nga referendumi për ndryshimin e emrit në vitin 2018, Partia e Majta ka qenë në rritje. Megjithatë, në planin afatgjatë, kjo rritje mund të rrezikohet nga kufizimet gjeografike dhe kadrovike, eklekticizmi ideologjik, euroskepticizmi dhe potenciali i ulët për koalicione me partinë.
Vitet e fundit, ndoshta i vetmi politikan maqedonas popullariteti i të cilit po rritet vazhdimisht është ai i deputetit Dimitar Apasiev. Në zgjedhjet parlamentare të vitit 2020, partia që ai përfaqëson, e Majta, arriti të fitojë dy mandate deputetësh pavarësisht anonimitetit relativ të pjesës tjetër të udhëheqjes së partisë për publikun e gjerë maqedonas. Ndërkohë, popullariteti personal i Apasiev prishi duopolin e shumëvjetshëm të udhëheqësve të dy partive më të mëdha, duke tejkaluar madje edhe atë të udhëheqësit të VMRO-DPMNE-së Hristijan Mickoski, sipas rezultateve të një sondazhi të opinionit publik.
Deri ku mund të shkojnë Apasiev dhe e Majta është ndoshta pyetja më interesante në prag të zgjedhjeve lokale të planifikuara këtë vjeshtë, dhe në përgjithësi për disa vite në të ardhshmen në skenën tonë politike, përndryshe një skenë e ndenjur politike. Dhe ndërsa partia ndoshta tashmë ende po mendon për zgjedhjet e ardhshme parlamentare, pikërisht skena lokale është zakonisht hapi kyç në ngritjen e partive anti-establishment me të cilat e Majta po identifikohet në mënyrë të hapur.
Prandaj, zgjedhjet lokale janë një rast i mirë për të diskutuar të paktën katër arsye të rëndësishme pse ngritja e Apasiev dhe e Majtës mund të arrijë zenitin e saj shumë më shpejt nga sa supozohet shpesh në publikun e gjerë. Për më tepër, fokusi i këtij teksti është analitik (nga çfarë varet rritja e së Majtës?), dhe jo normativ (a është ngritja e së Majtës një verdikt i dëshirueshëm për vendin?).
Kufizimi gjeografik dhe kadrovik
Në vitin 2016, partia Lëvizja Pesë Yje (Movimento Cinque Stelle), atëherë kryesisht një parti anonime jashtë Italisë, lulëzoi në zgjedhjet lokale në këtë vend, duke fituar vende kryetarësh komunash në Romë dhe Torino. Dy vjet më vonë, Lëvizja Pesë Yje bëhet partia e dytë më e madhe në vend në zgjedhjet parlamentare të vitit 2018 dhe arrin të hyjë në qeveri. Sot, edhe pse me një vlerësim më të ulët dhe përfaqësim më të ulët në parlament sesa në zenitin e saj, Lëvizja Pesë Yje ka qenë vazhdimisht pjesë e qeverisë italiane për tre vjet dhe është një nga partitë më të fuqishme politike në vend.
Sigurisht, ne nuk mund ta dimë nëse kjo parti do të kishte pasur sukses në shkallë kombëtare edhe pa suksesin fillestar që kishte në nivel lokal. Sidoqoftë, ka shumë të ngjarë që marrja e kryetarëve të komunave në dy qytete kryesore, nëse asgjë tjetër kjo përshpejtoi në mënyrë të konsiderueshme ngritjen e Lëvizjes Pesë Yje. Përveç konfirmimit para votuesve se partia është aq e fortë sa të "ketë një pikë/kuptim" për të votuar për të, fitimi i qeverisjes vendore sjell një prani më të madhe në media, por edhe një platformë të rëndësishme institucionale për shumëfishimin e mëtejshëm të mbështetjes nga elektorati.
Dallimet midis Lëvizjes Pesë Yje dhe të Majtës janë të shumta dhe shkojnë përtej fokusit të këtij teksti. Sidoqoftë, roli i rëndësishëm që një sukses i tillë lokal ka luajtur në ngritjen e fundit të kësaj partie kundër establishmentit ngre pyetje të ndërlikuara për të Majtën. Duke pasur parasysh anonimitetin dhe lënien nën hije të pjesës tjetër të udhëheqjes së partisë nga ana e Apasiev, është e vështirë të imagjinohet një kuadër konkurrues nga kjo parti në zgjedhjet e ardhshme lokale.
Në fakt, kufizimi kadrovik reflektohet pjesërisht edhe në përqendrimin rajonal të partisë rreth kryeqytetit të vendit. Një fakt që u shpërfill në masë të madhe në thashethemet për rezultatin e partisë në vitin 2020 është se e Majta fitoi dy herë më shumë vota në zonën e parë zgjedhore (7.53%) sesa mesatarja në pesë zonat e tjera (3.26%), duke konfirmuar (të paktën në atë moment) kufizimet gjeografike të popullaritetit të saj.
Eklekticizmi ideologjik
Një nga temat e preferuara në publik kur është fjala për të Majtën është dilema se cila nga dy partitë më të mëdha është një “kërcënim” më i madh për të. Dominimi i çështjeve ndëretnike në retorikën e Apasiev (veçanërisht në mediat sociale), e cila gjithashtu mbështetet në mënyrë empirike në këtë punim akademik, shpesh i bën komentuesit politikë të (mos)kategorizojnë ë Majtën si një parti të krahut të djathtë që kërkon të „tkurrë“ partinë VMRO-DPMNE.
Megjithatë, përqendrimi dominues në kryeqytet, pretendimet retorike urban-intelektuale të Apasiev dhe ruajtja e vazhdimësisë (në dukje) me fillimet progresive-të majta të partisë duke ruajtur emrin e saj, na bëjnë të kuptojmë se vetë e Majta pret shumë vota (pjesa) nga elektorati i partisë LSDM.
Prandaj, pyetja e vërtetë nuk është nëse e Majta është një parti catch-all (e përzier ideologjikisht), por se si karakteri i saj mund të ndikojë në popullaritetin e saj në të ardhmen. Edhe pse fakti që partia është në gjendje të arkëtojë vota nga të dy partitë kryesore duket si një avantazh, kjo lehtë mund të kthehet në një disavantazh.
Burimi: novatv.mk
Duke pasur parasysh obsesionin e Apasiev me të ashtuquajturin „pasokizim“ grek në paraqitjet e tij publike, mund të ndihet se vetë Apasiev dëshiron një trajektore më të drejtpërdrejtë të mëtejshme për partinë e tij. Në këtë skenar, e Majta thjesht do të zëvendësonte atë partinë "e madhe" që është nominalisht më afër saj (LSDM), në mënyrë identike sikur Siriza "e vogël" i imponohej dikur PASOK -ut në skenën politike greke, në vend që të priste kolapsin e plotë bipartiak prej tri dekadash (de facto) në vendin tonë.
Megjithatë, është e paqartë se si e Majta mund të kryejë "pasokizimin" nëse në thelb nuk pajtohet me (votuesit) e partisë që supozohet të "pasokizohet". Pikërisht kjo e panjohur, edhe atë për një prej çështjeve më të rëndësishme politike në vend, na çon në arsyen e tretë të pesimizmit sa i përket popullaritetit të mëtejshëm të Apasiev dhe të Majtës.
Euroskepticizmi
Stagnimi i vazhdueshëm në integrimin evropian të vendit ndoshta erdhi si një "as në dhjetë" për Apasiev dhe të Majtën. Megjithëse Apasiev nuk ka folur kundër anëtarësimit të Maqedonisë në BE, retorika e tij mbi këtë çështje është të paktën euroskeptike.
Një nga modelet/shabllonet më të zakonshme në paraqitjet publike të Apasiev dhe të Majtës është mungesa e konzistencës së pretenduar të vendeve të ndryshme anëtare të BE-së ndaj vlerave evropiane, të tilla si kur ata i dorëzuan një notë proteste Ambasadës Spanjolle në Shkup me rastin e burgosjes së një reperi spanjoll për shkak të përhapjes së gjuhës së urrejtjes. Këtu ndërlidhet edhe përdorimi i shpeshtë i monedhës pejorative "Fundamentalizmi i BE-së/Fundamentalistët e BE-së", kryesisht në lidhje me zyrtarët qeveritarë, me mesazhin se angazhimi i autoriteteve maqedonase për integrimin evropian është naiv dhe përfundimisht i dëmshëm për vendin.
Apasiev shumë shpesh është mjaft i kujdesshëm (megjithëse mund të shihni përjashtimin në foton më poshtë) për të drejtuar kritikat e tij ndaj manifestimit praktik të "vlerave evropiane" në të gjithë kontinentin, sesa në vetë ato vlera, por pyetja është se si ky flirtim subjektiv me shtresat e popullsisë të orientuara kundër BE-së mund të ndikojnë në popullaritetin e partisë në të ardhmen.
Burimi: Фејсбук
Ajo që ndoshta duhet të shqetësojë Apasiev është fakti se mbështetja e qytetarëve për anëtarësimin në BE (të paktën deri më tani) dëshmon të jetë e rezistueshme fuqishëm ndaj pengesave të vazhdueshme në procesin e integrimit evropian. Shumica e sondazheve që nga "vetoja" franceze e vjeshtës së vitit 2019 e tutje tregojnë qëndrueshmëri ose vetëm një rënie të lehtë të mbështetjes për anëtarësimin, madje edhe sondazhet që tregojnë një rënie më të konsiderueshme vazhdojnë të pasqyrojnë mbështetjen e shumicës.
Veçanërisht interesante janë sondazhet e përmbledhura sipas përkatësisë partiake, të cilat tregojnë se mbi 90% e votuesve të LSDM-së mbështesin vazhdimisht anëtarësimin në BE. Sigurisht, është e pamundur të parashikohen tendencat e ardhshme në qëndrimet e qytetarëve rreth BE-së, por tani për tani euroskeptizmi mbetet politikisht i dëmshëm për të Majtën, veçanërisht kur bëhet fjalë për marrjen e votave nga elektorati i LSDM-së.
Potenciali i ulët për koalicion
Shkalla e lartë e euroskepticizmit, e cila e ndan të Majtën nga të gjitha partitë parlamentare në vend, madje edhe nga VMRO-DPMNE-ja, por edhe disa shkaqe të tjera politike të së Majtës krijojnë një hendek të thellë midis kësaj partie dhe pjesës tjetër të sistemit politik maqedonas. Ky është sigurisht një problem i vogël në nivel lokal, por mund të jetë një pengesë e pakapërcyeshme që partia të hapërojë drejt pushtetit qendror, veçanërisht në një sistem (gjysmë) parlamentar dhe të fragmentuar politik si ai maqedonas, ku rolin kyq e luan pikërisht potenciali për koalicion me partitë e tjera.
Potenciali i ulët për koalicion i të Majtës vjen në shprehje në dy nivele. Niveli i parë është ajo ku partia ndodhet tani. Në një bipartizëm de facto (një sistem në të cilin partnerin e vjetër të koalicionit e japin gjithmonë një nga partitë më të mëdha), dhe në një ambient ku është vështirë që një parti e vogël të hyjë në parlament, aq më e lehtë është të fitojë ndikim disproporcional mbi numrin (e vogël) të deputetëve pasi që të hyjë brenda parlamentit.
Ky paradoks i sistemeve parlamentare njihet në shkencat politike si një skenar në të cilin "bishti tund qenin" (ang. the tail wags the dog). Është një situatë në të cilën shpërndarja e forcave midis partive kryesore është relativisht e ekuilibruar, gjë që i jep një privilegj të madh (por "jodemokratik") partisë më të vogël, e cila pavarësisht mbështetjes së saj relativisht të ulët midis qytetarëve merr një rol kyç me rastin e formimit të një qeverie.
Për dy cikle zgjedhore të njëpasnjëshme, diferenca në numrin e deputetëve të dy partive më të mëdha është vetëm disa mandate (në favor të VMRO-DPMNE në vitin 2016, dhe në favor të LSDM-së në vitin 2020). Kjo do të thotë se në varësi të shpërndarjes së forcave midis partive të tjera më të vogla, dhe veçanërisht nëse fiton një mandat tjetër në të ardhmen, e Majta lehtë mund ta gjejë veten në rolin e "kingmaker", ose një lloj kumbari të koalicionit të ardhshëm qeverisës.
Problemi, megjithatë, është se çdo koalicion me njërën nga dy partitë më të mëdha do të shkelte drejtpërdrejt primatin anti-establishment të partisë, për të cilën Apasiev shpesh është krenar, duke quajtur veten "Robespierre i pakorruptueshëm". Në të njëjtën kohë, potenciali për koalicion i të Majtës është i kufizuar në mënyrë plotësuese nga jokorrektësia politike e partisë në lidhje me çështjet ndëretnike, të cilat mund të krijojnë probleme për partitë shqiptare, por edhe për LSDM-në.
Prandaj, duket se partia mund të fitojë pushtet vetëm si një partner i lartë koalicioni, respektivisht si partia e rangut më të lartë në zgjedhje, që do të thotë se e Majta do të duhej të kalonte një rrugë shumë të madhe nga ajo e partive të tjera (dikur) "të vegjla" në botë tëpërmendura në kët tekst.
Përparësi afatshkurtra, pengesa afatgjata
Kuptohet, ekzistojnë edhe disa indikacione se rritja e Apasiev dhe e Majtës (të paktën në një afat të shkurtër) mund të pritet të vazhdojë. Në shikim të parë, rënia e mbështetjes për dy partitë më të mëdha midis zgjedhjeve në vitin 2016 dhe 2020, rritja e Apasiev dhe e Majtës në të njëjtën periudhë (por edhe vitin e kaluar sipas sondazheve), paaftësia e shpeshtë e garniturës aktuale qeveritare në pushtet dhe koalicioni jopopullor i LSDM-së me BDI-në (tani edhe në nivel lokal), na bëjnë të kuptojmë rritjen e mundshme të së Majtës.
Në këtë kontekst, qëllimi i këtij artikulli ishte të vinte në dukje katër faktorë afatgjatë (dhe për publikun e gjerë ndoshta më pak të dukshëm) që tregojnë në drejtim të kundërt, dhe që meritojnë të paktën peshë të barabartë brenda diskursit mediatik sa i përket Dimitar Apasiev dhe të Majtës në të ardhmen.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni
Vërejtje: Pikëpamjet dhe opinionet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
