fbpx

Konsensusi më i gjerë në Maqedoninë e ‘Veriut’ – prezantim për zhdukjen e saj dhe krijimin e një entiteti federal me kantone etnike?

Sveto Toevski

Politika

14.09.20

Прегледи

Sveto Toevski

sveto toevski200x250

Udhëheqësit Zoran Zaev i LSDM-së dhe Ali Ahmeti i BDI-së ranë dakord për zbatimin e plotë të demokracisë konsensuale në të gjitha nivelet e pushtetit ekzekutiv. A do të jetë ky fundi i unitetit formal të shtetit të riemëruar "M. e Veriut" dhe në vend të kësaj të konstituohet një entitet i ri, federal, përmes prezantimit të vetëqeverisjes lokale me dy nivele? Kjo gjithashtu aktualizon shtetësinë e kombit maqedonas, plotësisht e shkatërruar me kushtetutën "M. e Veriut" dhe shlyerjen e Republikës së Maqedonisë nga skena ndërkombëtare.

Zgjedhja e Qeverisë së re shënon tranzicionin përfundimtar në zbatimin e plotë të demokracisë konsensuale në këtë krijim politik të shënuar "Republika e M. së Veriut", e cila deri në zgjedhjen e kësaj Qeverie ishte bazuar në themelet dhe institucionet politike të Republikës së Maqedonisë, të ndërtuara përmes shtatë dekadash të shtetit ligjor dhe subjektiviteti ndërkombëtar si shtet i popullit maqedonas. "Çelësat etnike" relativisht të ekuilibruara aplikoheshin në funksionimin e shtetit si para riemërtimit të tij ashtu edhe para konstituimit të kësaj Qeverie.

Në vend të "çelësave etnike" - tani e tutje konsensus të plotë dhe veto etnike në marrëveshjet bi-etnike

Sidoqoftë, marrëveshja midis liderit të BDI-së Ali Ahmeti dhe liderit të LSDM-së Zoran Zaev, si dhe mbi cilat parime do të funksionojë Qeveria e re, tregon qartë se për herë të parë demokracia konsensuale do të instalohet në të gjitha nivelet dhe institucionet e tjera në sistemin politik. Përkatësisht, pas negociatave me Ahmetin dhe BDI-në, Zaev (më 19 gusht 2020) do deklarojë: "Unë do të jem kryeministër për një mandat të plotë katër vjeçar. "Ahmeti, unë, LSDM-ja dhe BDI-ja ishin mjaft të mëdhenj që të pajtohemi që unë ta të drejtoj Qeverinë për 4 vite, dhe nga ana tjetër në 100 ditët e fundit Kryeministri të vinte nga propozimi i BDI-së me pëlqim të ndërsjellë". Atëherë do të shtojë “Shumica parlamentare do të respektojë frymën e punës së përbashkët që nënkupton bashkëpunim konstruktiv, dialog, respekt të mendimit ndryshe të bazuar në argumente dhe ndërtimin e një demokracie konsensuale në vend të paralelizmit, etnocentrizmit dhe mbivotimit." Rezultati i atyre negociatave erdhi pikërisht nga vendimi konsensual: nëse Ahmeti nuk do të merrte pëlqim për kërkesat e tyre etnike, do të vijonte veto etnike, në fakt, do të vinte deri tek ajo që LSDM të mos mund të formonte Qeveri, ose të kalonte në zgjedhje të reja parlamentare.

Duke vepruar kështu, duhet të theksohet se në Programin zgjedhor të BDI - "Është koha për Kryeministrin e parë shqiptar. Programi 2020 - 2024 / Zgjedhjet Parlamentare 2020 Programi 2020 - 2024 / Zgjedhjet Parlamentare 2020 ") shënohet saktësisht nga futja e konsensusit më të gjerë në të gjithë sistemin politik: "Do të konsiderohen modele dhe praktika të ndryshme si kandidat i përbashkët (konsensual), kryetar dhe nënkryetar i kuvendit. ... Në mënyrë që të forcojmë bashkëpunimin midis komuniteteve dhe të thellojmë vendimmarrjen konsensuale në Kuvend, ne do të punojmë për të rritur efikasitetin dhe instalimin e mekanizmave të duhur, me qëllim që të promovohen marrëdhëniet ndëretnike në Kuvend, duke filluar nga kryetari, Komiteti për Marrëdhëniet Ndëretnike, dhe të tjera. "Në mënyrë që të përmirësojmë funksionimin e Qeverisë me qeverisje të ekuilibruar mbi baza etnike dhe me zgjerimin e konsensusit, do të angazhohemi në ndërtimin e institucioneve dhe mekanizmave që do të sigurojnë konsensusin në vendimmarrje dhe politikat qeveritare."

Lind dilema: a është ky, më tepër, një njoftim që deri më tani parlamenti njëdhomësh i ish-Maqedonisë unitare do të shndërrohet në një parlament dy-dhomash të një krijimi të ri federal, siç kanë një numër modelesh federale të shteteve në botë?

Najsirokata-konsenzualnost-vo-Severna-voved-vo-nejzino-isceznuvanjeBurimi: makfax.com.mk

Qeveria e re në funksionimin e saj do të bazohet në këto pikëpamje të Programit zgjedhor të partisë së Ali Ahmetit: "Promovimi i vendimmarrjes konsensuale për temat etnike, integrimet, sigurinë, buxhetin dhe politikat financiare. Institucionet kryesore me dy krerë me një nënshkrim të lidhur: Fondi Shëndetësor, Ndërtimi i rrugëve shtetërore, Agjencia për Zhvillimin Rural, Fondi për Inovacione, Enti për Statistika, Drejtoria e të Ardhurave Publike, ELEM, Agjencia për Rini dhe Sport. Fondi për Inovacionit, etj. "

Çfarë është demokracia konsensuale, apo kontraktuale?

"Demokracia konsensuale është model i demokracisë, i formuar për të gjetur dhe krijuar një terren të përbashkët në shoqëritë pluraliste, dhe vendimmarrja të bazohet në konsensus. Demokracitë konsensuale kërkojnë të bëjnë të mundur që interesa të ndryshme politike të ndajnë pushtetin. Disa nga karakteristikat e demokracisë konsensuale përfshijnë: ndarjen e pushtetit ekzekutiv, përfaqësimin proporcional, ekuilibër midis pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ, bikameralizmin (ekzistenca e dy trupave kuvendore) (ekzistenca e parlamentit dy-dhomash) dhe më tepër parti politike". Kështu e përkufizon demokracinë konsensuale Jennifer L. Eagan, profesore e filozofisë, e çështjeve publike dhe administratës në Universitetin Shtetëror të Kalifornisë, East Bay, SHBA në artikullin e saj "Demokracia Konsensuale" në Enciklopedinë e qeverisjes.

Biljana Vankovska, profesoreshë në Fakultetin Filozofik në Shkup, në studimin e saj "Sistemi politik i Republikës së Maqedonisë", sugjeron disa nga karakteristikat e demokracisë së konsoliduar, terminologjikisht e njohur edhe si karakteristikë konsensuale, tashmë e pranishme në funksionimin e sistemit politik të vendit për vite me radhë, ose për të cilat ka një kohë që është kërkuar të zbatohen. Lidhur me të drejtën e vetos, ajo tregon se "... për përfaqësuesit e secilit prej segmenteve (etnitë)" është një mundësi të ndalet marrja e një vendimi që do të rrezikonte interesat e rëndësishme të segmentit."

Vankovska thekson se, sipas kritikëve, "vetoja e pakicës mund të çojë në tirani të pakicës mbi shumicën" dhe në lidhje me autonominë e grupeve (segmenteve) ajo thekson: "Format përmes të cilave realizohet autonomia mund të jenë të ndryshme: autonomia administrative shpesh barazohet me decentralizimin, përkatësisht me vetëqeverisjen lokale. Autonomia politiko-territoriale është transferim i tillë i pushtetit që mundëson realizimin e një funksioni legjislativ për çështje të caktuara në territorin e segmentit. Është marrëveshje, e cila grupit që është pakicë dhe është i ndryshëm nga shumica e popullsisë dhe përfaqëson shumicën në një pjesë të vendit i jep mundësinë për të normalizuar çështje të caktuara ... "

Rizvan Sulejmani, ish-deputet i PDP-së dhe drejtor i Institutit për Studime Politike dhe Multikulturore, në artikullin e tij "Demokracia konsociacionale dhe ndarja e pushtetit në Maqedoni", tregon përpjekjet e partive politike shqiptare në 1992 për të ushtruar të drejtën për autonomi politike dhe territoriale të këtij grupi etnik në Maqedoni: "Në 11 dhe 12 Janar 1992 u mbajt referendumi për autonominë politike dhe territoriale të shqiptarëve në Maqedoni. Pyetja e referendumit ishte: 'A jeni në favor të autonomisë politike dhe territoriale të shqiptarëve në Maqedoni'. Referendumi u organizua dhe u zbatua nga partitë politike shqiptare në Maqedoni. ... dhe u shpall i suksesshëm nga organizatorët, gjatë çka popullsia shqiptare (sipas organizatorëve) me shumicë dërrmuese u prononcua 'po'. "

Paralajmërime nga përvojat dhe praktikat ndërkombëtare

Së bashku me futjen e konsensusit më të gjerë, do të fillojë ndryshimi i sistemit të vetëqeverisjes lokale. Këtë e sugjeron "Programi i aktiviteteve zgjedhore i LSDM-së 2020 - 2024 / Ne mundemi! Edhe më shumë, edhe më mirë ": " Në mandatin e ri ne do të vazhdojmë procesin e decentralizimit. ... Kuptimi është transferimi i kompetencave në nivel të menaxhimit (qeverisë) që është më afër qytetarëve, e cila mund t'i kryejë ato në mënyrë më efektive, me mjete të përshtatshme financiare dhe për përfshirje të garantuar të qytetarëve në vendimmarrje. ..."Ne do të përmirësojmë sistemin e vetëqeverisjes lokale në mënyrë që të plotësojmë nevojat e qytetarëve, jo të institucioneve."

Kjo shtron pyetjen: në kontekstin e konsensualitetit të plotë të sistemit politik, të zbatimit të parimeve etnike në qeverisjen e përbashkët, a do të nënkuptojnë ndryshimet enigmatike në sistemin e vetëqeverisjes lokale në të vërtetë futjen e një vetëqeverisje lokale me dy nivele? Një sistem i tillë i vetëqeverisjes lokale është formimi i rajoneve me shenja etnike, pra kantone, si bazë për futjen e parimit federal në funksionimin e një shteti.

Futja e konsensusit më të gjerë takohet me një seri paralajmërimesh serioze, që burojnë nga vetë praktika. Konsensualiteti çon në një shkallë të caktuar të paralizimit në procesin e vendimmarrjes politike, zvogëlon efikasitetin e sistemit politik dhe mund të shkaktojë tensione edhe më të mëdha ndëretnike. Rasti i Etiopisë, për shembull, paralajmëron për pasoja edhe më dramatike. Kidane Mengisteab në punën e tij "Demokratizimi dhe ndërtimi i shtetit në Afrikë: sa janë kompatibile ato?" thekson: "Etiopia nisi një sistem politik që mbështetej shumë në pikëpamjet e Arend Lijphart mbi sistemin konsensual. Pas ardhjes në pushtet, Fronti Popullor Revolucionar Demokratik i Etiopisë formoi qeveri kalimtare ... me zbatim të një shkalle të vetos së ndërsjellë. ...U fut një sistem i përfaqësimit proporcional me vende në parlamentin ligjvënës për grupe të ndryshme etnike. Procesi i decentralizimit filloi me futjen e rendit federal midis zonave (shteteve) të ndërtuara kryesisht me bazë etnike. ... "Marrëveshjet etnike dhe me bazë racore ... çojnë në rreziqe të shpërbërjes afatgjate."

Sipas këtij autori, "eksperimenti etiopian, por edhe eksperimentet nga vendet e tjera në Afrikën e Jugut (Somali, Sudan, Burundi, Ruanda) kanë krijuar shqetësim të madh midis dy palëve kundërshtare, me anën e parë që akuzon vendin për shpërbërje përgjatë vijave etnike. " Këto akuza u treguan të vërteta dhe Eritrea u shkëput nga Etiopia në 1993 pas një lufte të përgjakshme.

Instalimi i konsensusit më të gjerë në "M. e Veriut", i cili kundër vullnetit politik të popullit maqedonas shleu Republikën e Maqedonisë nga sistemi i marrëdhënieve ndërkombëtare, e ngre popullin maqedonas në pyetjen: si do ta ndërtojnë ata të ardhmen e tyre dhe veçanërisht marrëdhëniet e bashkëjetesës paqësore me komunitetin etnik shqiptar si në të kaluarën, veçanërisht nëse me të vërtetë gradualisht po formohet një entitet i ri federal me kantone etnike në periudhën e fundit?

Populli maqedonas ushtroi të drejtën e tij për shtetësi në Seancën e Parë të ASNOM në 1944, dhe fitoi pavarësinë e tij në 1991. Sidoqoftë, pas formimit të detyruar të "Republika e M. së Veriut" nën presionin e qendrave globale ndërkombëtare të pushtetit politik, maqedonasit janë përsëri i vetmi popull në Ballkan pa shtetin e tyre kombëtar. Një nga themeluesit e maqedonizmit, Krste Petkov Misirkov, në veprën e tij të famshme "Për çështjet maqedonase" në 1903, shtroi pyetjen: "A është formuar, a po formohet dhe a mund të formojë Maqedonia një njësi të veçantë etnografike dhe politike?"

Përgjigja për këtë pyetje u dha në 1944 dhe 1991. Por me ri-përcaktimin e identitetit etnik, kulturor dhe gjuhësor të popullit maqedonas dhe tani me ri-përcaktimin konsensual të "M. së Veriut" dhe formimin e mundshëm të një federate në vend të "M. e Veriut" maqedonasit do të gjenden në një situatë: të ndërtojnë jetën në një sistem kaq të ri politik dhe entitet federal të ri, ose përsëri të kërkojnë rrugën e tyre në të ardhmen, këtë herë në botë me një rend të ri multipolar ndërkombëtar në fillimet e tij duke krijuar një shtet maqedonas të vërtetë, modern, pa eksperimente, me tolerancë të vërtetë reciproke etnike.

 

Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni apo shkarkoni
Shënim: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë ato të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose të dhuruesit.

Sveto Toevski

Sveto Toevski është student doktorature për lingustikë dhe ka përfunduar masterin për shkenca politike, është analist i pavarur politik dhe studiues shumëvjeçar në gjuhësi dhe në shkencat politike.