Teksti është pjesë e një sërë postimesh kushtuar inteligjencës artificiale në prag të simpoziumit ndërkombëtar „Shkrim-leximi mediatik në epokën e inteligjencës artificiale: Zgjerimi i kufijve të së mundshmes“ i cili do të mbahet më 29 shkurt (e enjte) në Hotel Limak, Shkup.
Nëse vendi ynë dëshiron të jetë anëtar i BE-së, ne do të duhet të përafrojmë legjislacionin tonë me legjislacionin e BE-së, duke përfshirë Ligjin e Inteligjencës Artificiale. Megjithatë, meqenëse kemi shumë më pak burime, zbatimi i këtyre rregulloreve mund të jetë sfidues.
Në shkurt të vitit 2024, anëtarët e Parlamentit Evropian ratifikuan projekt-marrëveshjen për rregullat e rëndësishme për inteligjencën artificiale (shkurt ligji për AI). Marrëveshja do të votohet nga Asambleja Legjislative në prill të vitit 2024 dhe do të jetë ligji i parë në botë që trajton teknologjinë e inteligjencës artificiale (AI).
Ky shënon një hap të rëndësishëm në rregullimin global të inteligjencës artificiale, i cili synon të vendosë rregulla për të mbrojtur demokracinë dhe individët nga dëmet e mundshme të inteligjencës artificiale. Megjithatë, shqetësimet mbeten për kompleksitetin dhe ndikimin e tij tek bizneset, ndërkohë që vendet që aspirojnë anëtarësimin në BE përballen me sfida. Respektimi i standardeve të BE-së mund ta afrojë vendin tonë me bashkimin, ose thjesht, për shkak të burimeve të kufizuara, të zgjerojë edhe më shumë hendekun midis vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim.
Pyetja më e madhe, megjithatë, është nëse një ligj i tillë është i mundur të zbatohet.
Çfarë përmban Ligji i Inteligjencës Artificiale?
Lënda dhe fushëveprimi i Ligjit për Inteligjencën Artificiale fokusohet në mbrojtjen e demokracisë dhe sundimit të ligjit. Qëllimi, me pak fjalë, është AI etike. Ky ligj mbron njerëzit nga efektet e dëmshme të inteligjencës artificiale në BE.
Ligji grupon aplikimet e AI në katër kategori rreziku. “Rrezik i papranueshëm”, si vlerësimi social dhe biometria, të cilat janë të ndaluara. “Rrezik i lartë”, si kërcënim për sigurinë ose të drejtat themelore; "Rreziku i kufizuar", si zbulimi i emocioneve dhe chatbot-et, të cilat duhet të jenë transparente dhe "Rreziku minimal", për të cilin zbatohen masa vullnetare.
Përveç kësaj, nënkuptohen edhe strategji të tilla si politika e përgjegjësisë për të adresuar sfidat e inteligjencës artificiale dhe legjislacioni përkatës i fokusuar në të dhëna, strukturat e tregut dhe platformat online.
Ligji përcakton rregulla të harmonizuara për marketingun dhe përdorimin e AI në BE. Ndalimi i manipulimit, shfrytëzimi i kategorive vulnerabël të qytetarëve, kategorizimi biometrik, vlerësimi social, identifikimi biometrik në kohë reale; vlerësimi i rrezikut kriminal përmes profilizimit; krijimi i bazave të të dhënave për njohjen e fytyrës; njohja e emocioneve në vendin e punës, në shkollë etj.
Ekzistojnë gjithashtu kërkesa specifike për sistemet e AI në drejtësi, punësim, shëndetësi, sigurime shoqërore, ligj, migrim dhe të ngjashme. Disa rregulla më të rëndësishme janë ato për marketingun, monitorimin, mbikëqyrjen, menaxhimin dhe zbatimin e tregut.
Mbrojtja e njerëzve, por çfarë ndodh me bizneset dhe inovacionin?
Këto rregullore do t'i mbrojnë njerëzit nga dëmet fizike (p.sh. aksidentet e trafikut me AI), dëmet më pak të dukshme (p.sh. paragjykimet), dëmet nga abuzimet (p.sh. deepfake) dhe të tjera. Por çfarë ndodh me bizneset?
Burimi: freepik.com
Ligji parashikon masa për mbështetjen e inovacionit, me fokus të veçantë në bizneset e reja, sipërmarrjet e vogla dhe të mesme. Ky ligj i referohet ofruesve të shërbimeve, importuesve dhe shpërndarësve të sistemeve ose modeleve të inteligjencës artificiale. Ligji nuk vlen për sistemet e inteligjencës artificiale që përdoren për mbrojtjen ushtarake ose sigurinë kombëtare!
Megjithatë, ka shumë përjashtime për dyshimin e arsyeshëm në ndjekjen penale, terrorizmin, etj., ku mund të përdoren sistemet e rrezikut. Si një nga masat mbrojtëse kundër abuzimit është neni 10 i Direktivës (BE) 2016/680, i cili siguron që përpunimi është rreptësisht i nevojshëm dhe i nënshtrohet masave mbrojtëse dhe autorizimeve të duhura nga Bashkimi Evropian.
A është ky ligji i parë i këtij lloji?
Ky është ligji i parë i këtij lloji në botë, por nuk është përpjekja e parë për të “kontrolluar” inteligjencën artificiale. Kina, ndryshe nga BE-ja, nuk e ngarkon veten me ligje të gjera dhe komplekse. Ai fokusohet në kufizimin dhe kontrollin e algoritmeve, specifike, të cilat janë në përputhje me rregulloret e tyre tashmë 30-vjeçare të internetit. Dhe së dyti, në SHBA ka një qëndrim shumë më të lirshëm ndaj AI, domethënë nëse është e mirë për bizneset, është e mirë edhe për njerëzit. Ekziston diçka që quhet Projektplan për ligj për AI, por është vetëm një grup propozimesh.
Studiuesit e quajnë qasjen e BE-së horizontale, ndërsa ajo e Kinës është vertikale. Kritikët argumentojnë se qasja e gjerë e BE-së do të mbysë inovacionin dhe se rregulloret e synuara të Kinës do të përdoren për të kontrolluar informacionin. Për më tepër, ka dyshime serioze (dhe ndoshta të justifikuara) se qasja e BE-së do të jetë në gjendje të vendosë kërkesa specifike për të gjitha aplikacionet e AI.
Cili është roli i BE-së në zhvillimin e inteligjencës artificiale?
Rregullorja e Përgjithshme për Mbrojtjen e të Dhënave (GDPR) dhe legjislacioni i ardhshëm përshkruajnë një model rregullimi të bazuar në rrezik që tregon rrugën për standardet globale të politikave digjitale
Strategjia e BE-së është të mbrojë qytetarët e saj në hapësirën digjitale, por edhe të përmirësojë konkurrencën e kompanive evropiane ndaj firmave të mëdha teknologjike amerikane. BE-ja investon shumë në kërkimin dhe inovacionin e inteligjencës artificiale përmes programeve të tilla si Horizon Europe dhe Këshilli Evropian i Inovacionit.
Megjithatë, është e rëndësishme të pranohen kufizimet. Përpjekjet për kërkimin dhe zhvillimin janë ende disi të fragmentuara në të gjitha shtetet anëtare. BE-ja përballet me konkurrencë të fortë nga lojtarë të tjerë të mëdhenj si SHBA dhe Kina. Disa argumentojnë se ligji i propozuar mund të krijojë barra të tepërta për bizneset.
Kritikat për ligjin
Përpjekja e BE-së për të krijuar standarde teknike për inteligjencën artificiale ka të ngjarë të jetë një sfidë e madhe – por mund të jetë thjesht e pamundur!
Pyetja më e rëndësishme është se si do të krijohen sistemet e AI që i përmbahen në mënyrë të besueshme këtyre parimeve dhe si do të testohen ato? Këto sisteme janë shumë jo të besueshme sepse mund të mësojnë nga të dhënat në mënyra jo intuitive dhe të papritura. Sistemi mund të jetë pa rrezik, por të prodhojë rezultate të rrezikshme, për të cilat vetë ligjvënësit janë të vetëdijshëm
Drejtorët ekzekutivë të kompanive të mëdha të teknologjisë po u thonë ligjvënësve se ligji i propozuar i AI është shumë i paqartë dhe i shtrenjtë. OpenAI në qershor të vitit 2023 madje u përpoq të ndikojë te ligjvënësit për ta zbutur atë, duke argumentuar se GPT-3 nuk është një sistem me rrezik të lartë. Përgjigja nga BE-ja ishte se sistemi ende posedon aftësi vendosjeje me rrezik të lartë.
Të tjerë dyshojnë se rregullimi i inteligjencës artificiale do të mbysë novacionin. Ekspertët besojnë se rregullorja e re do të jetë e pamundur për bizneset që të pajtohen me të, dhe disa argumentojnë se madje mund të frenojë rritjen e teknologjisë në BE.
Çfarë do të thotë ky ligj për vendin tonë?
Nëse vendi ynë dëshiron të jetë anëtar i BE-së, ne do të duhet të përafrojmë legjislacionin tonë me legjislacionin e BE-së, duke përfshirë Ligjin e Inteligjencës Artificiale. Megjithatë, meqenëse kemi shumë më pak burime, zbatimi i këtyre rregulloreve mund të jetë sfidues. Është e nevojshme të investohet në infrastrukturë dhe të organizohen trajnime. Këto rregullore ofrojnë gjithashtu mundësi për rritje duke inkurajuar inovacionin, duke përmirësuar mbrojtjen e të dhënave dhe duke siguruar përdorimin etik të inteligjencës artificiale. Respektimi i standardeve të BE-së mund të përmirësojë konkurrencën dhe atraktivitetin e vendit tonë për investitorët e huaj, duke ndihmuar në integrimin e tij në tregun e BE-së.
Megjithatë, derisa të bëhemi anëtarë të BE-së dhe të integrohemi në mënyrë reale, dhe derisa të kemi akses në fondet e BE-së, kjo është e vështirë të ndodhë. Pra, në një farë mënyre (si gjithmonë) jemi të mbërthyer në atë që pritet nga ne dhe mundësitë reale.
BE-ja duket se dëshiron të mbrojë qytetarët nga një distopi e stilit të George Orwell të vitit 1984, duke harruar se në vitin 2024, nëse nuk jeni në anën e AI, jeni në të kaluarën. Ligji është tepër kompleks dhe i vështirë për t'u kuptuar, por edhe për t'u zbatuar. Peizazhi i inteligjencës artificiale po ndryshon çdo ditë, dhe ligji do të duhet të ndryshojë me të. A është në përgjithësi e mundur kjo?
Ndryshimet, si dhe zbatimi, përfshijnë kaq shumë variabla komplekse që askush, madje as vetë inteligjenca artificiale, nuk mund të parashikonte.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
