Në një kohë kur fokusi i BE-së është tek Ukraina dhe Moldavia, ne nuk duhet të mbetemi pas. Jeta është një lëvizje: nëse nuk shkojmë përpara, do të kthehemi prapa. Amendamentet gjithëpërfshirëse kushtetuese janë si shtesë e gatishmërisë së plotë për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Duhet të punojmë fort, në mënyrë të organizuar dhe me mençuri.
Pas një qetësie të shkurtër gjatë zgjedhjeve, debati për amendamentet kushtetuese për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë është rikthyer "në tryezë". Ambasadori Gir në mënyrë intensive e përfundon mandatin e tij në Shkup duke theksuar nevojën për përmbushjen e obligimeve të dakorduara. Por kjo është pikërisht detyra e tij – të përfaqësojë dhe mbrojë interesat e Bashkimit.
Interesat tona janë përgjegjësia jonë dhe duhet të kemi parasysh sfidat, mundësitë reale, kontekstin dhe situatën gjeopolitike në të cilën ndodhemi. Publiku ynë është ende duke diskutuar për fushështrirjen e Marrëveshjes së Prespës dhe amendamentet kushtetuese që pasuan atë, ndërsa Bashkimi Evropian po na dërgon një "faturë" të dytë, këtë herë me qëllim për t'u afruar me Bashkimin Evropian, pra për të filluar negociatat.
Për hir të vërtetës, ne si shtet nuk e kundërshtuam atë kërkesë, por përkundrazi ajo ishte pranuar me premtim se do të realizohej, megjithëse kërkesa për ndryshime kushtetuese nuk është theksuar shprehimisht në kornizën e negociatave.
Dhe, as amendamentet pas Prespës nuk ishin të parat dhe as këto që janë në procedurë parlamentare nuk janë amendamentet e fundit të Kushtetutës që kërkohen në rrugën tonë të integrimit evropian. Për përkujtim, Kushtetuta pësoi ndryshime në vitin 2005 për shkak të BE-së dhe reformave që kërkoheshin nga ne në fushën e gjyqësorit dhe prokurorisë publike. Dhe sigurisht që do të nevojiten amendamentet përfundimtare kushtetuese për hir të anëtarësimit në Bashkimin Evropian, përkatësisht anëtarësimit efektiv të Maqedonisë së Veriut në familjen evropiane.
Sa për krahasim, procesi i anëtarësimit kudo përfundoi me ndryshime kushtetuese. Amendamentet e kushtetutave në Evropën Lindore dhe Juglindore kishin specifikën e tyre për secilin vend veç e veç, por ajo që është identike për të gjitha ndryshimet e kushtetutave me qëllim të aderimit eventual është se ato duhet të sigurojnë disa gjëra: së pari, anëtarësim pa probleme dhe transferimi i të drejtave të disponimit të sovranit të Bashkimit Evropian, duke marrë parasysh se Bashkimi Evropian nuk është një organizatë klasike ndërkombëtare, por është një organizatë e një lloji të veçantë (sui generis). Për më tepër, është e nevojshme të sigurohet një bazë ligjore për zbatimin efektiv të legjislacionit të Bashkimit Evropian dhe të eliminohen mundësitë e konflikteve të mundshme kushtetuese, pra të sigurohet supremacia dhe efekti i drejtpërdrejtë i legjislacionit të Bashkimit Evropian. Është gjithashtu e nevojshme të sigurohet gëzimi i lirë dhe i papenguar i lirive dhe të drejtave të qytetarëve të BE-së, ekstradimi i shtetasve vendas, si dhe anëtarësimi në bashkimin monetar.
Një moment i rëndësishëm në amendamentet kushtetuese është të theksohet fakti se integrimi evropian deformon balancën e pushtetit ndërmjet pushtetarëve brenda një shteti, në radhë të parë në favor të pushtetit ekzekutiv. Pesha dhe përgjegjësia në çështjet e integrimit europian përqendrohen në qeveri dhe parlamenti vendoset në rolin e “ekzekutuesit” të akteve të pushtetit ekzekutiv. Një deficit i tillë demokratik kërkon domosdoshmërisht nevojën për ndërhyrje që synojnë kontrollin efektiv mbi qeverinë në çështjet e integrimit evropian. Në disa vende, për këtë qëllim, u bënë ndryshime kushtetuese dhe në disa, çështja u zgjidh me interpretim kushtetues dhe miratimin e ligjeve të reja.
Në lidhje me Maqedoninë, nevoja për ndryshime kushtetuese me qëllim të anëtarësimit në Bashkimin Evropian është përcaktuar më shumë se pesëmbëdhjetë vjet më parë. Vendimi për votimin e amendamenteve të Kushtetutës është një vendim thjesht politik dhe në momentet kur përballemi me një kushtëzim serioz për ndërhyrjet kushtetuese, në mënyrë të arsyeshme lind pyetja: pse amendamentet e radhës kushtetuese duhet të jenë "një kafshatë e vogël" dhe të jenë për qëllimin e aderimit në BE? Apo ia vlen të shqyrtohen disa amendamente gjithëpërfshirëse të Kushtetutës me qëllim të anëtarësimit në Bashkimin Evropian, si anëtare e plotë, me aplikim të shtyrë deri në momentin e anëtarësimit? Pra, le ta mbyllim plotësisht çështjen e ndërhyrjeve kushtetuese në rrugën tonë të integrimit europian.
Burimi: neweasterneurope.eu
Argumentet që e justifikojnë atë hap janë të dallueshme. Gjegjësisht, pritshmëritë janë që një komision ekspertësh cilësor i përbërë nga juristë – ekspertë të së drejtës së BE-së, kushtetutës dhe të drejtës ndërkombëtare, “në mënyrë të përbashkët” do të bëjë propozimin për ndryshimin e Kushtetutës pa vështirësi të veçanta, duke qenë se tashmë janë identifikuar ndërhyrjet e nevojshme.
Në këtë kuptim, në Maqedoni është e nevojshme të specifikohen marrëdhëniet ndërmjet Qeverisë dhe Kuvendit në sferën e çështjeve evropiane. Tejkalimi i deficitit demokratik është një çështje e vonuar seriozisht dhe duhet të ishte bërë prej kohësh për faktin se vendi ynë po zbaton reformat që vendet e bllokut lindor zbatuan gjatë negociatave. Edhe para fillimit të negociatave kemi kryer shumë obligime, që do të thotë se përgjegjësia dhe fuqia janë të përqendruara seriozisht në Qeveri.
Nevoja për informim të rregullt me Parlamentin, bashkëpunimi dhe koordinimi është thelbësor dhe për rrjedhojë rregullimi ligjor i marrëdhënieve do të jetë një hap i madh përpara. Gjithashtu, duhen pasur parasysh dy fakte: kemi një riorganizim të organeve të administratës shtetërore, ku Sekretariati për Çështjet Evropiane rritet në Ministrinë e Çështjeve Evropiane dhe nga ana tjetër, marrëdhëniet dypalëshe të vendit tonë janë bërë çështje euro-integruese, sipas kornizës negociuese për Republikën e Maqedonisë së Veriut. Prej aty, do të ishte mirë që të sigurohet një bazë kushtetuese-juridike për një akt që do të rregullonte se kush duhet të konsultohet në këtë vend, koordinimi dhe bashkëpunimi i ministrave të Jashtëm dhe të Evropës, koordinimi me Parlamentin e të ngjashme.
Një paketë amendamentesh gjithëpërfshirëse të Kushtetutës me qëllim të anëtarësimit në Bashkimin Evropian do të eliminojë mundësinë e rihapjes së aktit më të lartë ligjor dhe sigurisht do të përshpejtojë reformat dhe dinamikën brenda shtetit, veçanërisht me një pozicionim më të qartë të legjislacionit të Bashkimit Evropian në rendin juridik të brendshëm. Amendamentet e Kushtetutës do të kërkojnë domosdoshmërisht përgatitje të gjerë të gjyqësorit, administratës shtetërore dhe organeve të tjera shtetërore për anëtarësim në Bashkim, dhe në këtë kuptim, njohuri të përgjithshme për funksionimin e Bashkimit dhe ndërgjegjësim për sfidat, përgjegjësitë, mundësitë dhe përfitimet e anëtarësimi në familjen evropiane do të rriten paralelisht.
Zbatimi i shtyrë, nëse jo të gjitha, do të duhet të sigurohet për shumicën e amendamenteve. Zbatimi i shtyrë i amendamenteve të Kushtetutës ishte praktikë e Kroacisë, e cila miratoi amendamentet me qëllim të anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Po ashtu kemi pasur edhe zbatimin e vonuar të amendamenteve kushtetuese në praktikë. Për kujtesë: ndryshimet pas Marrëveshjes së Prespës kushtëzoheshin me hyrjen në fuqi të Marrëveshjes Përfundimtare me Greqinë dhe ratifikimin e Protokollit të Anëtarësimit në NATO nga Greqia.
Në një kohë kur fokusi i BE-së është tek Ukraina dhe Moldavia, ne nuk duhet të mbetemi pas. Jeta është një lëvizje: nëse nuk shkojmë përpara, do të kthehemi prapa. Amendamentet gjithëpërfshirëse kushtetuese janë si shtesë e gatishmërisë së plotë për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Duhet të punojmë fort, në mënyrë të organizuar dhe me mençuri.
