Përpjekjet për ndryshimin e Kushtetutës së Maqedonisë po dështojnë gjithnjë e më shumë dhe nevojiten hapa për të kapërcyer pozitën e rrugës qorre në të cilën po bie vendi. Është i nevojshëm edhe një rishikim i thellë i politikës ekzistuese shtetërore integruese evropiane të Maqedonisë, i përshtatur me lëvizjet dhe kërkesat e reja të popujve të Evropës.
Dështimi për të ndryshuar Kushtetutën e Maqedonisë është tashmë gjithnjë e më i sigurt. "Nga maqedonasit, vetëm 15 për qind besojnë se bullgarët duhet të përfshihen në Kushtetutë, ndërsa 80 për qind janë kundër" - ky ishte një nga zbulimet kryesore nga hulumtimi "Evropa në krizë. Pasojat në opinionin publik në Maqedoninë e Veriut”, përgatitur nga Instituti për Demokraci “Societas Civilis” nga Shkupi dhe Fondacioni Konrad Adenauer, botuar në shkurt të këtij viti.
Dy muaj më vonë, Instituti për Hulumtime Politike nga Shkupi në anketën e tij të opinionit publik njoftoi: "Madje 79.3% e shqiptarëve mbështesin përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë, por rreth 72.4% e maqedonasve janë kundër saj".
„Jo, në asnjë mënyrë!“
Portali informativ “Faktor.mk” më 11 shtator 2023 publikoi sondazhin e fundit të opinionit publik, i cili është gjithashtu mjaft i rëndësishëm, sepse është bazuar në deklaratat e 46.005 qytetarëve nga Maqedonia “Prej tyre, 32,546 janë deklaruar se janë” kundër ndryshimit të kushtetutës, që është 71 për qind e atyre që votuan. 'Jo, në asnjë mënyrë'. – është përgjigja që këta qytetarë e kanë rrumbullakosur në anketë”. – shkruan “Faktor.mk”.
Kjo është një nga arsyet kryesore pse Qeveria nuk mund të sigurojë 80 deputetë në Kuvend për zbatimin e ndryshimeve të mandatuara në Kushtetutë si parakusht për hapjen e negociatave për anëtarësim në BE. Presioni më i madh i drejtohet VMRO DPMNE-së dhe deputetëve të saj, por kjo parti thjesht ka llogaritur se çfarë ndikimi do të kishte vendimi për të mbështetur ndryshimet në Kushtetutë në vlerësimin e saj politik dhe në votën për kandidatët e saj në zgjedhjet e parakohshme parlamentare.
Sondazhet e përmendura të opinionit publik pasqyrojnë qëndrimet e një pjese të konsiderueshme të trupit votues të kësaj partie opozitare.
Arsyeja e dytë e madhe pse nuk ka përkrahje për ndryshimin e Kushtetutës është qëndrimi i opinionit të gjerë intelektual dhe ekspert në Maqedoni. Në këtë kontekst, vlen të theksohet qëndrimi i historianes Dr. Natasha Kotlar.
Në rubrikën e saj të botuar në qershor të këtij viti, ajo i thotë elitës politike dhe shoqërore se nuk duhet menduar për ndërhyrje në Kushtetutë në kushtet kur Bullgaria problematizon zhvillimin e veçantë historik - identitetin maqedonas dhe nuk njeh ekzistencën e maqedonasve në territorin e saj, pavarësisht aktgjykimeve evropiane.
“Përfshirja e bullgarëve në Kushtetutë si komb përbërës do të nënkuptojë ndryshim të plotë të historisë së popullit maqedonas dhe shtetit të tij... dhe realizimin e synimeve bullgare për asimilim, pra bullgarizim të gjithçkaje që është maqedonase...” – thekson Kotlar.
Profesoresha Dr. Gordana Siljanovska – Davkova nga Departamenti i të Drejtës Kushtetuese të Fakultetit Juridik “Justiniani i Parë” i UKIM-it në disa raste ka theksuar momentet thelbësore, të cilat bëjnë propozimin e Qeverisë dhe kërkesën e Sofjes zyrtare dhe BE-së për ndryshimin e Preambulës së Kushtetutës së Maqedonisë.
Dr.Siljanovska-Davkova në janar të këtij viti në media e bëri të ditur qëndrimin e saj se “në Marrëveshjen me Bullgarinë nuk ka kërkesë për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë”, ndërsa në një intervistë tre muaj më vonë ajo theksoi: “Kjo është larg faktit se bëhet fjalë për liritë dhe të drejtat e bullgarëve, por kjo është në funksion të politikës bullgare. Presidenti bullgar Radev thotë se ne jemi një krijesë artificiale. Ideja bullgare po relativizon identitetin dhe kulturën e maqedonasve”.
Megjithatë, përkundër vullnetit politik të shprehur qartë të shumicës së popullit maqedonas, i cili refuzon çdo shkelje të Kushtetutës, dhe përkundër paralajmërimeve të arsyetuara të njohësve kushtetues për pasojat reale të futjes së bullgarëve në të, SHBA-të, vendet udhëheqëse të BE-së, Franca dhe Gjermania, pra të 27 anëtarët e BE-së dhe vetë Bashkimi Evropian, si dhe një sërë vendesh të tjera dhe forume dhe organizatash ndërkombëtare, vazhdojnë të insistojnë në ndryshimin e aktit bazë të Maqedonisë si shtet çdo ditë.
Çarje në marrëdhëniet ndëretnike
Krahas qëndrimit të kësaj pjese të bashkësisë ndërkombëtare, është edhe një moment tjetër shumë i rëndë - qëndrimi i shumicës së popullatës shqiptare në Maqedoni, i shprehur përmes sondazheve të përmendura, se i përkrah ndryshimet kushtetuese. Në të njëjtën kohë, të gjitha partitë politike shqiptare, pavarësisht nëse janë nga pozita apo nga opozita, kanë paralajmëruar vazhdimisht se do të votojnë në Kuvend për ndryshimin e Kushtetutës. E gjithë kjo jep indikacione se ka një çarje në marrëdhëniet ndëretnike.
Burimi: freepik.com
Deputeti i pavarur Skender Rexhepi-Zeid, tashmë kryetar i partisë së sapoformuar shqiptare “Lëvizja Popullore”, në diskutimin parlamentar lidhur me propozimin për ndryshime kushtetuese më 18 gusht 2023 tha se “komunat shqiptare mund të kërkojnë rrugën e tyre drejt BE-së, ndaras nga komunat maqedonase, nëse “nuk hapen horizonte të përbashkëta drejt BE-së”, pra nëse nuk miratohet ndryshimi i Kushtetutës.
Ky qëndrim i Rexhepit është përsëritje e qëndrimeve jo vetëm të një partie politike nga blloku shqiptar në Maqedoni. Më 10 shkurt 2023, kryetari i Aleancës së Shqiptarëve, Arben Taravari, deklaroi se “rrezikimi i mundshëm i perspektivës evropiane të vendit”, përmes pamundësisë së hapjes së Kushtetutës së Maqedonisë dhe futjes së bullgarëve në preambulën e saj, “mund të rrisin frustrimet e shqiptarëve në Maqedoni”. Në atë kohë te shqiptarët mund të shfaqen ide për riorganizim të shtetit”, tha Taravari.
Është iluzore të mendohet se SHBA-ja, BE-ja dhe të gjitha ato vende, përfaqësuesit e të cilëve shpesh vijnë në Maqedoni me kërkesën për të përfshirë bullgarët në Kushtetutë, do të heqin dorë nga kjo kërkesë. Është iluzore të mendohet se popullata shqiptare dhe partitë e tyre në Maqedoni do ta pranonin aq lehtë një zhvillim të mundshëm të situatës, saqë Shqipëria do të fillonte negociatat me BE-në për anëtarësim, kurse Maqedonia do të qëndronte në pozicionin e rrugës qorre, ende në dhomën e pritjes së BE-së.
As Qeveria nuk do të heqë dorë nga përpjekjet me çdo kusht dhe deri në momentin e fundit do të sigurojë 7-8 deputetë të tjerë, aq sa i duhen shumicës prej dy të tretash për ndryshimet kushtetuese. Prandaj, konkluzioni se në këtë moment është në prag dështimi i tentativave për ndryshimin e Kushtetutës, nuk do të thotë se nuk do të ndodhë kurrë.
“Durimi ndaj BE-së ka mbaruar”
Çfarë duhet bërë tash e tutje që Maqedonia të mos bjerë në krizë politike dhe të sigurisë dhe të izolohet ndërkombëtarisht?
Hapi i parë që duhet bërë është mbajtja e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare. Pse do të ishin të nevojshme zgjedhje të tilla, nëse plani për ndryshime kushtetuese përfundimisht dështon, siç janë gjërat tani për tani? Koalicioni aktual qeverisës nuk mori pjesë në zgjedhjet e atëhershme me një përkushtim programor të shprehur qartë se planifikon të ndryshojë Kushtetutën dhe të inkuadrojë bullgarët në të. Prandaj, nuk ka legjitimitet apo ligjshmëri politike të ndryshojë preambulën e Kushtetutës.
Duhen zgjedhje të reja parlamentare dhe një qeveri e re, e cila do të marrë një legjitimitet të ri politik të konfirmuar dhe që do të jetë në gjendje të paraqitet me mençuri para bashkësisë ndërkombëtare, duke shmangur konfrontimet kundërproduktive me të, për të treguar se sa e rëndësishme është me të vërtetë ndryshimi i Kushtetutës në një situatë ku shteti po mbytet nga korrupsioni dhe krimi dhe kur standardi i jetesës së shtresave më të gjera të popullsisë është ulur në një nivel kritikisht të ulët.
Qeveria e re e Maqedonisë do të duhet të demonstrojë aftësinë diplomatike për t'i vënë në dukje gjithë komunitetit ndërkombëtar "jo"-në e shprehur për ndryshimin e Kushtetutës nga më shumë se dy të tretat e popullit maqedonas, por edhe të vazhdojë me shkathtësi në atë qëndrim deri në fund.
Qeveria e re e Maqedonisë duhet të jetë në gjendje ta shikojë realitetin ekzistues evropian dhe botëror me sy të ndryshëm. Ky dhe një Bashkim i tillë Evropian është gjithnjë e më pak aktor gjeopolitik i rëndësishëm në epokën e realitetit multipolar në botë. Maqedonia më në fund duhet të fillojë të kërkojë vendin e saj në realitetin e ri multipolar, duke iu afruar gradualisht ndërtimit afatgjatë të një politike të re neutraliteti me ekuidistancë gjeostrategjike, por edhe një bashkëpunim dhe pozicion të balancuar ndaj SHBA-së, Rusisë dhe Kinës, si dhe vende të tjera lider në Evropë dhe në botë.
Teza se “për Maqedoninë nuk ka alternativë për BE-në” tashmë po del të jetë e paqëndrueshme. Alternativat për Maqedoninë janë edhe BRICS, Liga Arabe, ASEAN - Asociacioni i Kombeve të Azisë Juglindore... Të gjitha asociacionet e mundshme ekonomiko-politike, ku shteti maqedonas do të mund të performojë me ekonominë dhe politikën e saj neutrale.
Forcat e reja politike në Gjermani, Itali, Francë, Hungari, Republikën Çeke, Sllovaki dhe vende të tjera anëtare të BE-së, jo rastësisht po refuzojnë politikat dhe diktatet e liderëve të BE-së. Nuk është rastësi që ata kërkojnë një transformim të plotë të këtij dhe atij Bashkimi Evropian në një "Bashkim Evropian të shteteve sovrane kombëtare".
Disa ditë më parë, mijëra çekë në Pragë me ftesë të partisë joparlamentare “Pravo, Pocit, Struka” protestuan kundër qeverisë së koalicionit të qendrës së djathtë të kryeministrit Petar Fiala dhe kundër BE-së, SHBA-së...” Ne nuk duam qeverinë e BE-së, nuk e duam atë qeverinë amerikane, duam qeverinë e Republikës Çeke, të qytetarëve çekë“ – – ka thënë lideri i partisë së përmendur, Jindrich Reichl, përcjell gazeta „Sloboden Peçat “.
Përfaqësuesi i rrymës së euroskeptikëve dhe kundërshtarëve të BE-së në Holandë është "Forumi për Demokraci" - një parti konservatore e krahut të djathtë me 63 mijë anëtarë të regjistruar dhe tetë deputetë në organin kryesor legjislativ "Dhomën e Përfaqësuesve" të Parlamentit holandez.
"Evropa duhet të zhvillojë politikën e saj, e cila do të jetë e ndarë nga Perëndimi. Nëse ne kemi humbur vullnetin për të qeverisur veten, kombet tona, për të mbrojtur kulturën tonë, për të mbrojtur mënyrën tonë të jetesës, si pjesa tjetër e botës, atëherë dikush tjetër do ta bëjë këtë për ne”. – tha Thierry Bode, kreu i “Forumit për Demokraci” në një intervistë për mediumin serb “Novi Standard”.
Me kundërshtimin e tyre ndaj ndryshimeve kushtetuese, maqedonasit sinjalizojnë gjithashtu se nuk e kanë humbur vullnetin politik për të qeverisur veten, si një komb i pavarur, i ndryshëm nga bullgarët dhe të gjithë të tjerët në Ballkan. Duke refuzuar një episod të ri të amendamentit në serinë "Shkruaj-fshij Kushtetutën", maqedonasit theksojnë të drejtën e tyre natyrore për të mbrojtur identitetin e tyre kombëtar maqedonas, gjuhën maqedonase dhe historinë dhe kulturën maqedonase, për të mbrojtur mënyrën e tyre të jetesës maqedonase, si të gjitha kombet e tjera në botë.
Se ata nuk janë të gatshëm t'i lënë të tjerët t'i bëjnë të gjitha për ta.
Pozicioni ndaj BE-së i së djathtës “Alternativa për Gjermaninë” tregon shumë, e cila po rritet vazhdimisht në rejting dhe popullaritet në Gjermani.
“Durimi ynë me BE-në ka përfunduar. Ajo është zhvilluar në një ndërtim jodemokratik, që tërheq gjithnjë e më shumë dhunë dhe qeveriset nga një burokraci jotransparente, e pakontrollueshme” – citoi „Made in Bocholt“ disa nga pikëpamjet kryesore të kësaj partie me mbështetjen e 22 për qind të të gjithë elektoratit të këtij vendi, duke qenë në pozitën e dytë, menjëherë pas Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë.
Kur 18 milionë gjermanë mbështesin një parti që kërkon transformimin e BE-së në një "komunitet kombesh sipas interesave të tyre", pyetja është logjike: a nuk mund të prisnin edhe maqedonasit që Bashkimi aktual Evropian të reformohej fillimisht si një komunitet sovran, kombeve, dhe vetëm atëherë që Maqedonia t'i afrohet asaj?
Një vështrim i ri në politikën e integrimit evropian të Maqedonisë
Prandaj, Maqedonia tani duhet ta ridizajnojë tërësisht politikën e saj shtetërore integruese evropiane, të përshtatur me lëvizjet dhe kërkesat e reja të disa popujve në Evropë.
Pikëpamja se politika aktuale e integrimit evropian të Maqedonisë duhet të "ngrihet" dhe të ridizajnohet nuk është një utopi politike. Është plotësisht e justifikuar duke pasur parasysh realitetin që presidenti francez Emmanuel Macron po bën thirrje për një "Evropë me dy shpejtësi", një lëvizje që Sllovenia dhe Kroacia e refuzojnë, dhe kur presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel thotë se viti 2030 është viti për "zgjerimin e ri të BE-së”, ndërsa në kundërshtim me të, Ursula von der Leyen do të avokojë për zgjerim vetëm pas disa ditësh, por pa dhënë asnjë datë specifike.
Është e nevojshme që tani e tutje Maqedonia gradualisht të fillojë të kthehet drejt vetes dhe prioriteteve të saj shtetërore, drejt një “evropianizimi të brendshëm” fillestar, bazuar në interesat reale shtetërore-kombëtare maqedonase.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
