Filip Kletnikov
Vendimet nuk merren në interes të shumicës që zgjedh vendimmarrësit, por merren në interes të një super pakice - elitës financiare.
Nëse rruga ju çon në Gjermani, mos harroni ta vizitoni Bambergun. Një vend piktoresk, për dallim nga Ohri ynë gjithnjë e më fatkeq! - e ka ruajtur konstruksionin e vjetër mesjetar dhe barok dhe është qytet-muze i vërtetë piktoresk! Vizitoni tavernat e shumta lokale, bridhni në rrugët me kalldrëm të rrethuara me shtëpi që do t'ju bëjnë të mendoni se jeni në një personazh nga përrallat e Grim dhe - mos harroni të vizitoni Kalanë Zeehof, rezidencën verore të Kryepeshkopit të Bamberit. Do të dëgjoni gjëra të mahnitshme: për shembull, një dimër, shumë njerëz në qytet dhe rrethinë vdiqën nga i ftohti, vetëm pse kryepeshkopi preu tërë pyllin për të ngrohur kopshtet e tij, ku ai rriti kafshë dhe bimë ekzotike!
Shoqëria liberale perëndimore përkëdhel veten që të perceptohet si "më e mira e të gjitha botëve të mundshme". Argumentet për këtë perceptim i nxjerr nga premisa e historisë si përparimi, kulmi i së cilës është demokracia liberale, e cila i ka mbushur dhe eliminuar mangësitë e formave të mëparshme të qeverisjes, siç janë skllavëria, feudalizmi, komunizmi... Sipas kësaj teorie, Kryepeshkopi i Bamberit do të ishte vetëm një nga shumë shembuj të mangësive që demokracia liberale perëndimore i ka kapërcyer. Por kur bëhet fjalë për bankierët dhe drejtuesit e korporatave të mëdha globale - të cilët janë këtu dhe tani - të krijohet përshtypja se "më e mira nga të gjitha botët e mundshme" po shkon drejt asaj që të bëhet më e keqja. Dhe atë me shpejtësi.
Tregu - çfarë (ishte) është?
Kur flasim për "tregun", kuptimi i sotëm popullor i termit lidhet me ekonominë: nga "tregu" i mirënjohur para lagjes "deri te një treg i madh burse. Por pakkush mendon për origjinën e fjalës: tregu filloi "karrierën" e tij si vend grumbullimi i popullit të lirë - një kuvend popullor, një vend ku u zhvillua jeta publike e polisit, dhe prej andej u bë një pikë kthese për sofistët: nga Agora / forumi i antikitetit. Së këndejmi, Agora u bë një vend i tregtisë, si pjesë e jetës publike.
Sidoqoftë, kjo nuk ka të bëjë me etimologjinë; bëhet fjalë për rëndësinë thelbësore të tregut, përkatësisht që tregu u formua nga dhe për njerëzit, si një këshill i individëve të lirë. Kjo do të thotë që tregu dhe gjithçka që zhvillohej mbi të, që nga shkëmbimi i mallrave e deri te shkëmbimi i mendimeve, duhet t’i shërbejë njerëzve dhe jo anasjelltas. A është kjo rasti me tregun "e lirë" sot?
Demokracia dhe tregu "i lirë": një mision i pamundur?
Ideja e të ashtuquajturit tregu i lirë mbështetet në "laisezz-faire" doktrina e shekullit XVIII sipas të cilit sa më pak ndërhyn qeveria në ekonomi (në kuptimin: e lirë), aq më mirë do të zhvillohet biznesi dhe, rrjedhimisht, do të prosperojë e gjithë shoqëria. Por ky postulat përballet me probleme teorike dhe empirike.
Teorikisht, të paktën dy aspekte janë problematike: (1) vetë premisa e ndërhyrjes së qeverisë në ekonomi nënkupton një kërcënim të vërtetë për demokracinë nga plutokracia. Sepse, detyra e një qeverie demokratike është të përfaqësojë dhe mbrojë interesat dhe nevojat e njerëzve. Dhe kjo do të thotë t'i drejtojë (kontrollojë) të gjitha sferat e jetës shoqërore në përputhje me qëllimin e përmendur. Kështu, nëse marrëdhëniet ekonomike çojnë në një kërcënim për interesat themelore socio-ekonomike të popullit (të cilin demokracia duhet të përfaqësojë dhe garantojë) – A nuk është DETYRË e qeverisë që të ndërhyjë? (2) Teoria e laisezz-faire e ngre bashkësinë e biznesit si një shoqëri pars-pro-toto. Dhe nëse socializmi ishte (me të drejtë!) vënë në shënjestër për shkak të maksimës së lavdishme të "diktaturës së proletariatit", kështu pra, tregu i lirë është i konceptuar si postulat i "diktaturës së kapitalokratëve".
Ndërkombëtare– por plutokrate?
Por, ndërsa problemet teorike janë gjithmonë subjekt i lakimit dhe zgjatjes, "për" dhe "kundër", empirizmi është i pamëshirshëm. Dhe ai na tregon se tregu i lirë është një mit dhe se është vërtet i paqëndrueshëm: kriza financiare e vitit 2008 u shndërrua në një operacion për të shpëtuar bankat e mëdha („too big to fall“), me të cilën ideologët e tregut të lirë (ideologjikisht) qëlluan veten në këmbë, duke shkelur shenjtërinë e Konsensusit të Uashingtonit për mos ndërhyrjen e shteteve në treg. Përkatësisht, ndërhyrja shtetërore në ekonomi doli të ishte në rregull, por vetëm nëse do të shpëtoheshin udhëtarët nga kabinat luksoze të anijes së quajtur "shoqëri", ndërsa ndërhyrjet me një qëllim shoqëror të qëndrueshëm (shëndetësi falas/në dispozicion, strehim, arsim) të ishin të papranueshme.
Burimi: youngeconomicminds.com
Hipokrizia e doktrinës neoliberale e tregut të lirë nuk ndalet këtu. Përkatësisht, vendet e pasura të OECD-së (OBZHE-së - Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik) që janë arkitektë dhe komplotistë të dogmës së tregut të lirë, ideologjikisht të mishëruar në sistemin e pasluftës të sistemit Bretton Woods dhe konsensusin e Uashingtonit, e krahasojnë me hapjen e tregjeve me demokra(tizimin)cinë, ndërsa në dekadat e fundit mbrojnë tregjet e tyre në mënyrë agresive nga kapitali kinez.
Ku është demokracia këtu? Së pari më lejoni të sqaroj një gjë: si anarkist, nuk besoj në demokraci. Është thjesht një sistem tjetër i qeverisjes MBI popullin - demokratura, e jo sundimi NGA populli. Sidoqoftë, besuat apo jo në demokraci, ne të gjithë kemi një konsensus përgjithësisht të pranuar për atë që është, ose më saktë atë që duhet të jetë: një sistem politik i bazuar në "vullnetin e popullit" që arrihet përmes zgjedhjes së përfaqësuesve nga populli, të cilët duhet të jenë përgjegjës për administrimin e punëve publike në emër dhe interes të tij.
Është e qartë se shumicën e popullit nuk e përbëjnë pronarët e mëdhenj të kapitalit, por bartësit e prodhimtarisë, përkatësisht punës - manuale dhe intelektuale. Është gjithashtu e qartë se vendimet që merren nuk merren në interes të kësaj shumice që i zgjedh vendimmarrësit (të cilët gjithashtu kanë kontroll mbi ekzekutimin e tyre), por merren në interes të një super pakice - elitës financiare. Kriza financiare e vitit 2008 pa mëdyshje e ilustroi këtë: nëse konsorciumet e mëdha financiare që pushojnë drejtorët e tyre me pagesa për shkurtim nga puna prej milionësh, janë "shumë të mëdha që të bien" dhe gjenerata ime e milenialëve, të cilët duhet të marrin hua për të mbijetuar, është e parëndësishme dhe natyrshëm lind pyetja logjike: a e pasqyron ky realitet demokracinë apo plutokracinë?
Një pyetje që sado logjike - për fat të keq! - është gjithashtu retorike. Mjafton një vështrim në mekanikën e vendimmarrjes së rëndësishme në botë dhe në vendin tonë: lobistët nga sektori korporativ-financiar janë duke përmbytur Parlamentin Evropian, odat ekonomike i shtypën sindikatat, të cilat janë të margjinalizuara në vendimmarrje ose të reduktuara në "mbretëresha e Anglisë". Populli dhe mirëqenia e tyre nuk janë referencë ("wellfare-state") por kapitali dhe mirëqenia e elitës me të cilën disponon. Internacionalja nuk është aspak e vdekur, ajo ka ndryshuar vetëm fytyrën e saj: nëse në shekullin e kaluar u shfaq si një lëvizje ndërkombëtare e punës, në globalizmin neoliberal ajo u shndërrua në një trust bankar ndërkombëtar.
Asgjë e re nën diell?
Si një medievalit, nuk mund të mos vërej se sistemi "perfekt" neoliberal i mbrojtur nga Fukuyama, në të vërtetë është një përsëritje e disa modeleve historike, por jo përparim dhe "fundi i historisë". Klasat paradigmatike të Mesjetës: fshatarët, kalorësit, priftërinjtë, sot janë zëvendësuar nga prodhuesit, komuniteti i biznesit, sektori bankar (financiar). Metafizika teologjike krishtere e priftërinjve është zëvendësuar nga metafizika bankare: bankat, ashtu si teologët e krishterë, e mbajnë njerëzimin në duart e dogmës së borxhit, duke shtypur para nga asgjë ("creatio ex nihilo"). Nëse njeriu mesjetar pagoi borxhin e tij ndaj perëndisë teologjike tërë jetën, njeriu i sotëm postmodern paguan borxhin e tij në bankën e tij gjatë gjithë jetës së tij. Njeriu i sotëm është gjithnjë e më shumë i tjetërsuar nga përfitimet nga puna e tij, i robëruar dhe i varur nga kapitali, ndërsa vetëm mbajtësit e mëdhenj të atij kapitali gëzojnë lirinë e vërtetë të lëvizjes dhe disponimin me vetveten dhe të mirat e tyre. (Një shënim anësor: nëse Ortodoksia dhe Katolicizmi e legjitimuan rendin feudal, nuk duhet të na befasojë që versioni më bashkëkohor i krishterimit, ungjillëzimi amerikan, e mbron aq me zell kapitalizmin neoliberal!)
Tregu është një fenomen shoqëror spontan - dhe, në këtë kuptim, i natyrshëm. Dhe njeriu, si një “qenie e dhuruar me arsye” (Aristoteli) karakterizohet me këqyrje të fenomeneve natyrore duke u përpjekur të kontrollojë fenomenet e saj (spontane). Prandaj, tregu i lirë thjesht nuk mund të nënkuptojë një treg të pakontrolluar, ashtu si natyra e lirë nuk është natyrë që ne e lëmë të tërbohet me zjarre, përmbytje, uragane… Pyetja është se kush kontrollon si dhe për çfarë qëllimi. Individët janë ata që prodhojnë dhe kanë nevojë për mallra, prandaj tregu duhet të kontrollohet në mënyrë që të jetë në vartësi të interesave të individëve dhe jo të elitave të kapitalit. Gjatë dekadave të fundit, realiteti shoqëror na ka përballur me një pyetje të thjeshtë, pesha e së cilës, sidoqoftë, është Hamletiane: treg "i lirë" apo njeri i lirë? A do të lejojmë Tregu "i lirë" të vazhdojë edhe më tej të jetë një instrument plutokratik, apo në fund do të vendosim në një demokraci të drejtë e jo demokratizim ideologjik?
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni apo shkarkoni
Shënim: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë ato të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose të dhuruesit.
