Vallë mund ta detyroj punëtorin të punojë jashtë orarit të rregullt, sa kohë dhe sa duhet t'i paguaj janë pyetje të shpeshta nga punëdhënësit. Në mënyrë analoge, punëtorët shpesh pyesin: a duhet të punoj jashtë orarit nëse më urdhërojnë, sa kohë dhe sa duhet të paguhem?
Puna jashtë orarit të rregullt në legjislacionin tonë rregullohet me Ligjin për marrëdhënie pune.
Punëtori është i detyruar me kërkesë të punëdhënësit të kryejë punë edhe pas orarit të plotë (jashtë orarit), por vetëm: në rast të rritjes së jashtëzakonshme të vëllimit të punës, nëse është e nevojshme të vazhdohet procesi afarist ose procesi i prodhimit, nëse është e nevojshme të hiqet dëmtimi i mjeteve të punës, i cili do të shkaktonte ndërprerjen e punës, nëse është e nevojshme të sigurohet siguria e njerëzve dhe pronës, si dhe siguria e qarkullimit dhe në raste të tjera të përcaktuara me ligj ose marrëveshje kolektive.
Kjo do të thotë se puna jashtë orarit mund të rregullohet edhe me akte nënligjore ose ligje të tjera.
Dispozita bazë për kohëzgjatjen e punës jashtë orarit është se puna e tillë mund të zgjasë maksimumi tetë orë gjatë një jave dhe maksimumi 190 orë në vit, me përjashtim të punëve që, për shkak të procesit specifik të punës, nuk mund të ndërpriten ose për të cilat nuk ka kushte dhe mundësi për organizimin e punës me turne. Puna jashtë orarit të rregullt për një periudhë prej tre muajsh nuk mund të kalojë mesataren prej më shumë se tetë orë në javë.
Nëse punëdhënësi vendos punë jashtë orarit më të gjatë se sa specifikohet, ai është i detyruar të ri-caktojë orët e punës ose të vendosë turne të reja.
Kohëzgjatja e lejuar e punës jashtë orarit më e gjatë se sa parashikohet
Përjashtim bëjnë punëtorët e Ministrisë së Brendshme dhe punëtorët e Agjencisë për Siguri Kombëtare, të cilët kryejnë detyra dhe kompetenca të veçanta në përputhje me ligjet e posaçme, ku puna jashtë orarit mund të zgjasë më shumë se 190 orë në vit, për shkak të kryerjes së punëve urgjente dhe të domosdoshme, pas pëlqimit paraprak me shkrim të punëtorit.
Vëreni se kur bëhet fjalë për përjashtime, përkatësisht, punë jashtë orarit më të gjatë se sa lejohet, kërkohet pëlqimi me shkrim nga punëtori.
Me ndryshimet në Ligjin për marrëdhënie pune që hyri në fuqi më 30 maj 2023, lejohet një përjashtim i ri nga parashikimi për punën në projekte me rëndësi strategjike kombëtare të përcaktuara me ligj, dhe për shkak të nevojës për vazhdimësi në punë, puna jashtë orarit mund të zgjasë më shumë se tetë orë në javë dhe 190 orë në vit, pas pëlqimit paraprak me shkrim nga punëtori.
Puna më shumë se 40 orë në javë konsiderohet dhe paguhet si punë jashtë orarit, me respektimin e detyrueshëm të dispozitave për pushim ditor dhe javor nga Ligji për marrëdhënie pune.
Sa duhet të paguhet për punë jashtë orarit të rregullt?
Puna jashtë orarit të rregullt paraqet shtesë të pagës, që do të thotë se për këtë duhet të paguhen edhe kontribute nga sigurimi i detyrueshëm social dhe tatimi mbi të ardhurat personale.
Marrëveshjet kolektive përcaktojnë se për punën jashtë orarit, paga bazë në sektorin privat rritet për të paktën 35%, ndërsa në sektorin publik është të paktën 29%. Mund të paguhet edhe mbi minimumin.
Për shembull, nëse mëditja e një punëtori në sektorin privat është 1.000 denarë dhe ai/ajo ka punuar 2 orë jashtë orarit, pra 10 orë në total, mëditja e tij/saj për atë ditë do të jetë rreth 1.340 denarë.
Punëtori që ka punuar më shumë se 150 orë nga orari i plotë dhe nuk ka munguar në punë për më shumë se 21 ditë gjatë vitit, te punëdhënësi i njëjtë, në të cilin nuk llogariten ditët e pushimit vjetor të përdorur, punëdhënësi është i detyruar t 'i paguajë atij përveç shtesës së pagës dhe një bonus në shumën e një page mesatare në vend.
Problemet më të zakonshme praktike
Kur punëdhënësi urdhëron punëtorin të punojë jashtë orarit, kjo duhet të dokumentohet, domethënë të urdhërohet me shkrim.
Problemi më i zakonshëm në praktikë është kur punëdhënësit japin urdhër me gojë për punë jashtë orarit, gjë që lë hapësirë për manipulim të pagesave sepse punëtori nuk ka prova që puna jashtë orarit i është imponuar atij.
Orët e punës së punëtorëve gjithashtu duhet të regjistrohen në mënyrë që të veçohet puna e rregullt nga puna jashtë orarit.
Burimi: Freepik
Një problem tjetër që lind praktikisht është nëse punëtori duhet të qëndrojë për të punuar jashtë orarit nëse udhëzohet ta bëjë këtë?
Nëse ka të bëjë me disa nga rastet e përcaktuara në ligj dhe kjo kërkohet me shkrim nga punëmarrësi, ai duhet të kryejë punë jashtë orarit, por për kohëzgjatjen e përcaktuar me ligj. Nëse nga punëtori kërkohet të punojë mbi maksimumin e përcaktuar, atëherë kjo është një zgjedhje për të, jo një detyrim.
A janë këto ndryshime të favorshme për punëtorët?
Le t 'i kthehemi ndryshimeve të fundit të Ligjit për marrëdhënie pune.
Lejohet të punohet jashtë orarit në projekte që kanë rëndësi strategjike kombëtare. Projekte të tilla aktuale janë korridoret, gjegjësisht ndërtimi i rrugëve dhe akseve rrugore në disa lokacione në vend. Thuhet se do të kërkohet pëlqimi i punonjësit në mënyrë që të jetë në gjendje të punojë jashtë orarit më shumë se sa lejohet.
Me ndryshimet gjithashtu lejohen të punojnë në projekte që janë me rëndësi strategjike kombëtare.
Megjithëse arsyet mund të jenë mungesa e fuqisë punëtore, në pajtim me Ligjin për përcaktimin e interesit publik, mund të angazhohen edhe punëtorë të huaj, këtu lind pyetja: a është humane të lejohet të punojnë më shumë se 10 orë në ditë, veçanërisht kur bëhet fjalë për punë fizikisht të vështira? Shumica e vendeve të punës në industrinë e ndërtimit, kanë të drejtë edhe për stazh të punës me beneficion, që do të thotë se për 12 muaj stazh pune të paguar, pranojnë një plus një deri në tre muaj stazh pune.
Gjithashtu duhet të kihet parasysh se të moshuarit, gratë mbi 57 vjeç, burrat mbi 59 vjeç dhe gratë shtatzëna duhet të japin pëlqim për të punuar jashtë orarit.
Në pajtim me Direktivën Evropiane 2003/88/ ECmbi orarin e punës, të vitit 2003 orari total i punës është kufizuar në 48 orë në javë.
A do të nënkuptonte një javë pune më e shkurtër edhe produktivitet më të lartë?
Le të kujtojmë fillimin e periudhës së krizës së shkaktuar nga koronavirusi kur në të gjithë botën, për të zvogëluar humbjet e biznesit, një pjesë e madhe e punëtorëve u detyruan të kryenin detyra pune nga shtëpia. E mahnitshme për punëdhënësit, por funksionoi madje edhe me shpenzime të reduktuara. Komoditetin të cilin punëtorëve ua lejon shtëpia, është një faktor plotësues për një performancë më efikase të detyrave të punës, për periudhë më të shkurtër kohore. Që atëherë, shumë punëdhënës kanë prezantuar një sistem hibrid të punës, kombinime të punës nga shtëpia dhe në ambientet e kompanisë.
Gjithashtu, për efikasitet dhe produktivitet më të madh, dhe në të njëjtën kohë një staf më të lumtur, ka kohë që ka pasur përpjekje në botë për të zvogëluar orarin e punës, duke e ulur atë nga 8 në 6 orë në ditë, për të njëjtën pagë si tetë orë, ose katër orë pune të premten, si ditë para fundjavës.
Që nga viti 2019, ekziston një organizatë jofitimprurëse në nivel global (Day Week Global) që avokon për javë pune katër-ditore dhe ofron pilot program për punëdhënësit se si të arrijnë produktivitet më të madh dhe në të njëjtën kohë mirëqenie më të madhe të punonjësve duke ulur javën e punës nga pesë në katër ditë.
Kjo tendencë për të reduktuar javën e punës pranohet dhe testohet në shumë vende të botës, si në Irlandë dhe Japoni, ndërsa në Kaliforni tashmë ekziston propozim- ligj që tashmë është në procedurë institucionale për kalimin zyrtar në një javë pune katër-ditore, ndërsa për punë prej më shumë se 32 orë në javë, parashihet pagesa e punës jashtë orarit të rregullt.
Për të zbuluar nëse këto masa funksionojnë me të vërtetë, duhet t 'i aplikojmë. Për punonjësit e kompanive maqedonase, këto ende janë vetëm histori nga bota.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
