fbpx

Ndryshimet e paralajmëruara të legjislacionit për media – çfarë do të sjellin këto ndryshime?

Emilija Janevska

Media

13.03.23

Прегледи
Legjislacioni për media, që përbëhet nga Ligji për Shërbimet Mediatike Audio dhe Audiovizive dhe Ligji për Media, do të ndryshohet në dy faza. E para është për harmonizimin e Ligjit për Shërbimet Mediatike Audio dhe Audiovizive me Direktivën e BE-së për Shërbimet Mediatike Audiovizive dhe duhet të përfundojë deri në fund të majit 2023. Harmonizimi i ligjit do të ndryshojë ato ekzistuese dhe do të vendosë detyrime të reja për transmetuesit, për shërbimet video sipas kërkesës dhe për organin rregullator, por do të sjellë edhe një zgjerim të rregullimit për subjekte të reja në tregun mediatik.

Ndryshimet ligjore bazohen në kandidaturën për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe, në këtë kontekst, në detyrimin për të inkorporuar legjislacionin e BE-së në kornizën juridike kombëtare në të gjitha fushat përkatëse, duke përfshirë edhe harmonizimin e legjislacionit kombëtar për median. Ndryshimet në ligj janë të nevojshme edhe për shkak të pjesëmarrjes së shtetit në Programin „Evropa Krijuese“ të Komisionit Evropian, në segmentin MEDIA dhe në segmentin Ndërsektorial, i cili ndër të tjera siguron fonde për promovimin e shkrim-leximit mediatik, pluralizmin dhe lirinë e medias, si dhe aktivitetet ndihmëse të sektorit për t'iu përshtatur ndryshimeve strukturore dhe teknologjike me të cilat përballet.

Direktiva për Shërbimet Mediatike Audiovizive ofron një harmonizim minimal të fushave specifike të legjislacionit kombëtar për të mundësuar lëvizjen e lirë të shërbimeve mediatike audiovizive në tregun e përbashkët evropian. Një koordinim i tillë i legjislacionit kombëtar synon: krijimin e kushteve të barabarta për punën e mediave audiovizive; sigurimin e rregullave për formësimin e zhvillimit teknologjik; ruajtjen e pluralizmit mediatik; mbrojtjen e fëmijëve dhe konsumatorëve; luftën kundër urrejtjes; ruajtjen e diversitetit kulturor; dhe garantimin e pavarësisë së organeve rregullatore të medias.

Ligji për Shërbimet Mediatike Audio dhe Audiovizive është kryesisht i përafruar me standardet evropiane. Ndryshimet dhe plotësimet e paralajmëruara janë në përputhje me Direktivën e rishikuar që është në fuqi nga data 18 dhjetor 2018. Rishikimi i Direktivës u nxit nga ndryshime të rëndësishme të tregut që rezultuan nga konvergjenca e shërbimeve të televizionit dhe internetit. Zhvillimi teknik mundësoi shfaqjen e llojeve të reja të shërbimeve, vendosjen e lojtarëve të rinj në tregun audioviziv dhe sigurisht përvoja të reja përdoruesish.

Shprehitë e shikimit të përmbajtjeve audiovizive kanë ndryshuar gjithashtu, veçanërisht tek të rinjtë, dhe llojet e reja të përmbajtjeve, si videoklipet dhe përmbajtjet e krijuara nga vetëvpërdoruesit, janë rritur për nga rëndësia. Mediat sociale, nga ana tjetër, janë bërë një mjet i rëndësishëm për shkëmbimin e informacionit, argëtimit dhe edukimit. Prandaj, duke u përpjekur për të pasqyruar zhvillimet në tregun evropian, Direktiva e rishikuar ka rritur shtrirjen e shërbimeve të reja dhe ofruesve të shërbimeve të reja që konkurrojnë për të njëjtin audiencë dhe të njëjtat të ardhura si shërbimet e mediave audiovizive dhe kanë një ndikim të ngjashëm me këto shërbime sepse japin përdoruesit mundësinë për të formuar dhe ndikuar në opinionet e përdoruesve të tjerë.

Rregullorja shtrihet edhe në platformat e shpërndarjes së videove

Me ndryshimet në Ligjin për shërbime mediatike audio dhe audiovizuele me rregullore do të mbulohen subjektet si YouTube, Dailymotion dhe platforma të tjera. Më pas, përmbajtje audiovizuale që shpërndahet përmes rrjeteve sociale si Facebook, Twitter, Tik Tok, Instagram etj. Por edhe në pjesë të pavarura të faqeve të internetit të gazetave apo mediave online që përmbajnë programe apo video audiovizive të krijuara nga përdoruesit, nëse plotësojnë kriteret për një shërbim mediatik audiovizual. Përdorimi i herëpashershëm i videove në faqet e internetit, blogjet, portalet e lajmeve do të vazhdojë të jetë i parregulluar. Emri i kësaj kategorie të re subjekti është - platforma për shpërndarjen e videove.

Duke marrë parasysh se rregullimi i shërbimeve të mediave audiovizive në tregun e përbashkët europian bazohet në parimin e “vendit të origjinës”, kompetenca për të vepruar në lidhje me këto platforma do t'i jepet vetëm organeve rregullatore në vendet ku ato janë themeluar. Rregullatori i mediave maqedonase, Agjencia për shërbime mediatike audio dhe audiovizive, do të jetë përgjegjëse për platformat e shkëmbimit të videove që janë krijuar ose do të krijohen në vend, si dhe për ato që plotësojnë kushtet për të qenë nën juridiksionin tonë.

Burimi: pixabay.com

Platformat e shpërndarjes së videove nuk kanë përgjegjësi editoriale për përmbajtjen që ofrojnë, por ato kanë ndikim në organizimin e tyre në platformë. Prandaj, ata do të duhet të marrin masat e duhura për të siguruar: mbrojtjen e të miturve nga përmbajtje të dëmshme mbi zhvillimin e tyre; mbrojtjen e qytetarëve nga përmbajtjet që nxisin dhunë ose urrejtje; dhe mbrojtjen e qytetarëve nga përmbajtjet, shpërndarja e të cilave përbën vepër penale (terrorizëm, pornografi për fëmijë, racizëm dhe ksenofobi, etj.).

Masat që platformat do të marrin për përmbushjen e detyrimeve të reja nuk duhet të çojnë në kontroll ex-ante apo filtrim të përmbajtjes që publikohet, prandaj duhet t'i referohen organizimit të përmbajtjes dhe jo vetë përmbajtjes. Disa nga masat mund të jenë, për shembull, krijimi i mekanizmave për pranimin e ankesave nga përdoruesit, aplikimi i sistemeve të verifikimit të moshës dhe sistemeve të kontrollit prindëror, nisma për rritjen e shkrim-leximit dhe edukimit mediatik, etj.

Forcimi i standardeve për komunikimet komerciale

Gjithashtu, komunikimet komerciale audiovizive (një koncept integral që përfshin reklamimin, teleshopingun, sponsorizimin dhe vendosjen e produkteve) në platforma do të duhet të jenë në përputhje me kërkesat e përgjithshme të përcaktuara për to në Ligj. Kjo nuk vlen vetëm për komunikimet komerciale të reklamuara, shitura ose kontraktuara nga ofruesit e shërbimeve të platformës së shpërndarjes së videove, por edhe për ato të përfshira nga përdoruesit e tyre. Platformat do të duhet të sigurojnë transparencën e komunikimeve komerciale audiovizive, e cila, ndër të tjera, parashikon informimin e qartë të përdoruesve për komunikimet komerciale të përfshira në programet dhe videot që ata ndajnë.

Ligji do të plotësojë gjithashtu rregullat e përgjithshme për komunikimet komerciale audiovizive, të cilat, përveç platformave të shkëmbimit të videove, zbatohen edhe për transmetuesit dhe shërbimet mediatike video sipas kërkesës. Do të shtohen udhëzime për aplikimin e vetërregullimit dhe bashkërregullimit me qëllim që: të zvogëlohet ekspozimi i fëmijëve ndaj komunikimeve komerciale në lidhje me ushqimet dhe pijet që përmbajnë yndyrë, acide trans-yndyrore, kripë, natrium ose sheqerna; dhe reduktimin e ekspozimit të fëmijëve dhe të rinjve ndaj komunikimeve komerciale rreth pijeve alkoolike. Gjithashtu, do të ndalohen të gjitha llojet e komunikimeve komerciale për cigaret elektronike dhe fishekët për rimbushjen e tyre.

Risi si për transmetuesit ashtu edhe për shërbimet video sipas kërkesës

Transmetuesit do të fitojnë rregulla më liberale në lidhje me kufizimet në reklamat dhe vendosjen e produkteve në programe, por detyrimet e tyre për të siguruar akses në përmbajtje për personat me aftësi të kufizuara shqisore do të forcohen. Ata do të kenë më shumë fleksibilitet për të vendosur se kur do të shfaqin reklama. Është hequr kufiri prej 12 minutash për një orë reale të transmetimit të programit, por për të siguruar mbrojtjen e përdoruesve nga reklamat e tepërta, veçanërisht në kohën kryesore, vendoset një kufi sipas të cilit koha maksimale e reklamimit është 20% në dy periudha kohore të ditës dhe të natës (ndërmjet orës 6 dhe 18:00 dhe ndërmjet orës 18:00 dhe 24:00). Sipas dispozitës së re, vendosja e produkteve do të ndalohet vetëm në lajme, programe aktuale informative, programe për fëmijë, programe fetare dhe në programe që ofrojnë këshilla për përdoruesit, përfshirë vlerësimet për blerjen e produkteve dhe shërbimeve. Qasja në përmbajtje për personat me aftësi të kufizuara shqisore, nga ana tjetër, do të duhet të bëhet pa vonesë përmes një procesi progresiv dhe të vazhdueshëm.

Shërbimet video sipas kërkesës (video-on-demand) do të marrin angazhime specifike në lidhje me pjesën e veprave audiovizive evropiane në ofertën e tyre. Do të duhet të jetë së paku 30%, dhe ata duhet t'u ofrojnë atyre një shikueshmëri të mirë të këtyre përmbajtjeve në katalogët e tyre. Megjithatë, rregullat parashikojnë përjashtime nga detyrimet e kompanive me të ardhura të ulëta dhe përdorues të paktë, si dhe shërbime ku, në varësi të natyrës apo formatit, këto detyrime do të ishin të papërshtatshme ose të pajustifikuara.

Rritja e kompetencave të organit rregullator të medias

Në përputhje me ndryshimet e planifikuara të Ligjit, rregullatori do të duhet: të ndryshojë mënyrën e kryerjes së monitorimit për një pjesë të detyrimeve ligjore; të ndryshojë disa akte nënligjore dhe të përgatisë disa të reja; do të duhet të vendosë kritere për matjen e pjesës së veprave audiovizuale evropiane në katalogët e shërbimeve video sipas kërkesës, si dhe për cilat shërbime do të përjashtohen nga kjo dispozitë ligjore; do të jetë përgjegjës për kontrollin e "përshtatshmërisë" së masave të marra nga platformat e shkëmbimit të videove; dhe do të duhet të krijojë një bazë të dhënash, për të gjitha shërbimet mediatike nën juridiksionin e tij, duke treguar kriteret mbi të cilat bazohet juridiksioni, të cilat do t'i vërë në dispozicion të publikut.

Detyrimet e reja ligjore do të theksojnë nevojën e bashkëpunimit intensiv të Agjencisë për Shërbime Mediatike Audio dhe Audiovizive me organet e tjera rregullatore, si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë evropian.

Ndryshimet e propozuara në Ligjin për shërbime mediatike audio dhe audiovizive janë përgatitur nga Ministria kompetente e Shoqërisë Informatike dhe Administratës në kuadër të Projektit të BE-së për Lirinë e Shprehjes: Harmonizimi i Legjislacionit Kombëtar të Medias me Legjislacionin e BE-së dhe standardet mediatike, i cili është duke u zbatuar nga muaji shtator 2022 deri në shtator të vitit 2023. Faza e dytë e ndryshimeve në rregulloren e medias do të fokusohet në çështjet që lidhen me pluralizmin dhe pronësinë mediatike, funksionimin e tregut, Shërbimin Transmetues Publik, kuadrin ligjor për ushtrimin e profesionit të gazetarit, etj.

 

Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.

Emilija Janevska

Emilija Janevska është udhëheqëse e Sektorit për çështje programore në Agjencinë për shërbime mediatike audio dhe audiovizuele me më shumë se 20 vjet përvojë pune në sferën mediatike. Ajo është një e diplomuar në gazetari dhe ka një diplomë masteri në komunikime. Punon për çështje që kanë të bëjnë me: rregullimin e medias dhe mbikëqyrjen e transmetuesve për respektimin e detyrimeve ligjore; rregullimi zgjedhor dhe monitorimi i përfaqësimit mediatik gjatë proceseve zgjedhore; liria e shprehjes dhe gjuha e urrejtjes; të drejtat e njeriut dhe standardet profesionale gazetareske; mbrojtja e të miturve; çështjet gjinore; akses në media për personat me aftësi të kufizuara shqisore; shkrim-lexim mediatik; etj.