Si Kolashinin ashtu dhe Mojkovacin i stolis natyra e bukurisë së paimagjinueshme. Këto janë qytete të vogla, ku malet përreth Bjelasica dhe Sinjajevina ofrojnë një gamë të tërë mundësish të zhvillimit në një drejtim të pastër, ekologjik. Nëse Mali i Zi me të vërtetë përpiqet për qytete të gjelbra, ato mund të jenë shembuj të qyteteve të gjelbra siç janë në Evropë; të vetë-qëndrueshme, substanciale dhe të rregulluarа.
“Kolashinas dhe Kolashinase, bashkohuni me ne në përpjekjen për të shpëtuar qendrën e qytetit tonë nga ndërtimi i tepërt, trafiku dhe infrastruktura komunale, që zakonet tona të bukura të jetesës, nuk mund as ta mbështesin dhe as ta durojnë” – shkruan peticioni i nisur së fundmi i organizatës Zeleni Kolašin (Kolashini i gjelbër) për shfuqizimin e Planit të Detajuar Urban (PDU) “Qendra Kolashin”. Nëse shteti i Malit të Zi me të vërtetë do të dëshironte të kishte qytete të gjelbra, Kolashini si dhe Mojkovaci fqinj, mund të ishin shembuj të qyteteve të gjelbra që aspirojnë në Evropë. Të vetë-qëndrueshme, substanciale, të rregulluara. Por nuk është kështu.
Si Kolashinin ashtu dhe Mojkovacin i stolis natyra e bukurisë së paimagjinueshme. Këto janë qytete të vogla, në të cilat malet përreth Bjelasica dhe Sinjajevina ofrojnë një gamë të tërë të mundësive të zhvillimit në një drejtim të pastër, ekologjik. Këto janë qytete ku njerëzit jetojnë kryesisht nga bujqësia dhe blegtoria, ku ende thithet ajri i pastër, dhe jo një përzierje ku smogu dhe gazrat e shkarkimit janë në ballë. Aty ende ka ujë të pastër burimi. Duke ndërtuar një pjesë të autostradës Bar-Boljare - Matashevo, këto qytete janë të lidhura edhe më mirë me pjesën qendrore dhe jugore të Malit të Zi.
Me pak punë dhe njohuri, ato mund të jenë si Bad Klajnkirheim ose Bad Gastajn në Austri – qytete të vogla të cilat në verë janë banja dhe vendpushime shëndetësore, dhe qendra skijimi në dimër, ku lulëzojnë prodhimi vendas dhe turizmi. Si Kolashin ashtu edhe Mojkovac do të tërhiqnin të gjithë ata që janë të interesuar në turizmin shëndetësor në verë dhe në dimër ata mund të jenë qytete të vërteta për skijim – qytete që mund shkohet dhe dilet nga pistat e skive, d.m.th. teleferikëve/gondolave.
Procesi i betonizimit
Por në vend që të ruajnë bërthamën e qytetit dhe të përdorin mjedisin me mençuri, autoritetet lokale dhe shtetërore në këto qytete kanë pikëpamje të ndryshme mbi zhvillimin e tyre dhe për të thënë të paktën marrin vendime të pavetëdijshme dhe të diskutueshme për mjedisin.
Kështu, procesi i betonizimit, ose, siç tha dikush në komentet më poshtë në një tekst në lidhje me prishjen e një shtëpie të famshme 100-vjeçare në rrugën Mirka Vjeoviq, dha një vërejte të bukur - "zllatiborizimi" i Kolashinit zgjat me vite, ndërsa në Mojkovac njoftohet mundësia e hapjes së një miniere plumbi dhe zinku në Bërskovo Mine, me vlerë gati 200 milionë euro. Synimi i investitorit, i kompanisë zvicerane Tara Resources, është depozitimi i mbetjeve të minierës në deponitë e reja.
Ministria e Ekologjisë, Planifikimit Hapësinor dhe Urbanizmit (MEPHU) thekson se ende nuk ka leje për ndërtimin e minierave të plumbit dhe zinkut, por është në proces përgatitja e një dokumenti planifikimi, i cili shikon mundësitë e zbatimit të projektit, duke marrë parasysh kufizimet siç janë proceset erozive dhe zonat e mbrojtura në mjedis, mbetjet e vendeve arkeologjike, burimet e pyjeve dhe ato bujqësore… ,përmes zhvillimit të mëtejshëm, krijimi i masave për parandalimin dhe zbutjen e ndikimeve negative të identifikuara duhet të adresohet me kujdes, të cilat mund të ndodhin si rezultat i zbatimit të dokumentit të planifikimit në fjalë ”, thanë nga ky Departament i Qeverisë për ResPublic.
Ekzistojnë, siç shpjegojnë ata, tre skenarë (zgjidhje variantesh) për minierën në Mojkovac. Skenari i parë nuk e konsideron hapjen minierës, sepse bie ndesh me përmbajtjen që përcaktohet nga objektivi. Skenari i dytë përfshin zhvillimin dhe hapjen e minierave në vendet Zhuta prla dhe Brskovo në minierat sipërfaqësore me përdorimin e një deponie konvencionale të flotacionit, e cila kërkon një shtesë prej 90 hektarësh toke që nuk ishte prekur më parë nga operacionet e minierave. Skenari i tretë e konsideron minierën në të njëjtat vende në miniera sipërfaqësore me asgjësimin dhe trajtimin e mbeturinave minerare duke futur një qasje të re përmes një impianti të integruar të menaxhimit të mbeturinave. Kjo zgjidhje inovative zvogëlon sipërfaqen e fushës së shfrytëzimit për sipërfaqen e deponisë së flotacionit, duke zvogëluar kështu ndikimin në zonë në krahasim me skenarin e dytë. Me këtë skenar planifikohet zhvendosja e lumit Rudnica në pjesën që është e ndjeshme ndaj ndotjes, gjatë së cilës merret parasysh zhvillimi i qëndrueshëm dhe zvogëlimi i ndikimeve negative në mjedis”.
Burimi: Влада на Црна Гора
Për të kujtuar, Mojkovac kishte luftuar më parë me deponinë e mbeturinave, e cila mbeti si një kujtim i minierës së vjetër të plumbit dhe zinkut në Brskovo, e cila u mbyll, për shkak të padobishmërisë, në fillim të viteve 90-ta të shekullit të kaluar. Rehabilitimi zgjati 20 vjet pasi miniera pushoi operacionet duke u kushtuar qytetarëve deri në 10 milion euro.
Sot, zona është shndërruar në një zonë pushimi dhe rekreacioni. Dhe kjo ishte një vendim i mirë, sepse ishte një pikë e zezë ekologjike prej dekadash e Malit të Zi.
“Pasojat nga punimet ndjehen deri më sot – në rritjen e numrit të pacientëve me kancer, një numër i madh i punëtorëve që vdiqën para kohës, toka e kontaminuar me metale të rënda në afërsi të minierës sipërfaqësore (arsenik, plumb, merkur, kadmium... kjo është treguar nga hulumtimi i Qendrës për Testet Ekotoksikologjike nga 2020 dhe 2021), rehabilitimi afatgjatë dhe i shtrenjtë i mbetjeve në qendër të qytetit, ndotja e lumit Rudnica, dhe përmes tij dhe Tara, uji i kontaminuar që rrjedh nga gropat dhe nga miniera e braktisur sipërfaqësore e patrajtuar,” thotë Miodrag Fushtiç nga Iniciativa e Qytetarëve (IQ) Zdravi Mojkovac.
Megjithatë, sipas raporteve të mëparshme të medias, dy deponitë e planifikuara të minierës së re do të ishin pothuajse pesë herë më të mëdha se ajo e mëparshmja.
Në një nga debatet publike për Draft Planin Hapësinor të Detajuar (DPH) për hapësirën e zonës koncesionare për shfrytëzimin e burimeve minerale – Brskovo dhe Draft Raportin për Vlerësimin Strategjik Mjedisor, të organizuar nga Ministria e Ekologjisë, Planifikimit Hapësinor dhe Urbanizmit, Gordana Gjukanoviq, Master në teknologjinë kimike dhe inxhiniere e teknologjisë Inorganike, ndau mendimin e saj, duke theksuar se çështja e hapjes së një miniere në Mojkovac - “është çështje e shëndetit, jetës dhe vdekjes për tre breza”. Me këtë rast, ajo gjithashtu vuri në dukje mosrespektimin e të gjitha procedurave.
Draft Raporti për vlerësimin strategjik të ndikimit në mjedis i Planit Hapësinor të Detajuar-PHD Brskovo paralajmëron se punimet në zonë do të prekin tokën, klimën, ujin, habitatet, biodiversitetin, zonat e mbrojtura, të mirat kulturore, peizazhin, si dhe te njerëzit – në aspektin e cilësisë së ajrit, ujit, zhurmës, rrezatimit elektromagnetik dhe dridhjeve. Gjithashtu theksohet se kjo zonë mbivendoset me zonën kalimtare të rezervatit biosferik të mbrojtur ndërkombëtarisht të lumit Tara, si dhe se është në kontakt të drejtpërdrejtë me zonën e mbrojtur të parqeve kombëtare Lumi i Biogradit dhe Durmitor. Gjithashtu thuhet se eksploatimi i mineraleve mund të ketë një ndikim në Tara, dhe kështu në Parkun Kombëtar (PK) Durmitor.
Duhet të theksohet gjithashtu se Opinioni i Këshillit për Rishikimin e Planit për Bërskovon, në të cilin përgjegjës për planifikimin hapësinor Dragomir Markoviq vëren se zona “njihet si një zonë e mundshme për shfrytëzimin e xeheve,… dhe në të njëjtën kohë i përket rezervatit biosferik dhe Parkut Kombëtar – vështirë se ka dy qëllime më konfliktuale/qëllime të shumta kontradiktore, gjë që është një pikënisje paradoksale për planifikimin”.
“Synimi i shfrytëzimit të burimeve minerale të zonës së Brskovos është vazhdimësia e marrëdhënieve të gjata midis qendrës së shtetit dhe elitave politike drejt pjesës veriore të Malit të Zi, si dhe drejt zonës së ekspozuar ndaj shfrytëzimit të furishëm”, tha Fushtiç.
Siç thekson ai - ky nuk është një rast i izoluar, por një qasje sistematike. "Duket se e gjithë strategjia shtetërore e 30 viteve të fundit është përqendruar në varfërimin dhe shpopullimin e veriut, dhe se ka pasur një moment kur burimet mund të shfrytëzohen pafundësisht, siç dëshmohet nga veprimet e qeverisë aktuale dhe ministrisë së ‘ekologjisë’, e cila përfshiu në procedurat një numër të madh planesh që shkatërrojnë veriun. PDH Brskovo është vetëm një prej tyre, por më shkatërrues për sa i përket pasojave të mundshme ”.
Fushiç paralajmëron se përvoja ka treguar se minierat në këto depozita janë të padobishme. Trauma mezi e hequr ngrihet nga vari me një dokument (PDH Brskovo) që planifikon ndërhyrje të mëdha me miniera sipërfaqësore dhe mbetje në zonën që gëzon mbrojtje të dyfishtë (zona UNESCO e pellgut të lumit Tara, zona tampon III e Parkut Kombëtar Biogradska Gora), e cila është në kundërshtim me qëllimin themelor të zonës. Aktivitetet e planifikuara nuk parashikohen nga asnjë plan shtetëror, as edhe nga dokumentet e planifikimit lokal. ”
Përveç kësaj, kompensimi që shteti do të merrte nga miniera, tha Fushiç, do të ishte në rastin më të mirë vetëm disa milionë euro në vit, ndërsa koncesionari do të merrte pakrahasimisht më shumë. “Të ardhurat totale të planifikuara për shtetin nuk do të ishin në gjendje të përballonin rikuperimin, rinovimin e hapësirës, nëse vjen deri tek eksploatimi. Kjo flet shumë për shkatërrimin ekonomik të projektit për komunitetin lokal dhe shtetin, me rreziqe reale për përhapjen e ndotjes në të gjithë rajonin e pellgut të Tarës dhe Limës (në veri të Malit të Zi, në jugperëndim të Serbisë dhe në lindje të Bosnjës dhe Hercegovinës). Me gjithë këtë, hapja e minierës do të shkaktonte emigrimin e 28 familjeve, shpyllëzimin e qindra hektarëve pyje, rrezikimin e vendbanimeve, shuarjen e vendeve të punës në bujqësi dhe turizëm.
Përveç minierës së Brskovos, pikat e diskutueshme ekologjike në Mojkovac janë edhe baza e gurores dhe asfaltit në Shtitaricë, për shkak të çështjes së pazgjidhur të emetimit të pluhurit gjatë shpërthimit dhe shtypjes së gurit në atë vend.
Në Sinajevinë, ishte parashikuar poligon ushtarak.
Sa pak mendohet për të ardhmen e gjelbër të Mojkovacit, më së miri flet fakti se në vitet e mëparshme është konsideruar të ndërtohet poligon ushtarak për ekzekutimin e të shtënave dhe stërvitjeve të Ushtrisë së Malit të Zi në Sinjajevinë. Vendimi u prit me revoltë nga vendasit dhe aktivistët e mjedisit, të cilët kaluan ditë në ujërat e ftohta të lumit Sava për të parandaluar stërvitjet e artilerisë në këtë mal –përndryshe kullota më e madhe në Ballkan dhe e dyta më e madhe në Evropë dhe një zonë e pasur me burime të ujit të pijshëm. Protestat u mbështetën gjithashtu nga përfaqësuesit e pushtetit të ri, me premtimin se terreni i poligonit ushtarak nuk do të ndërtohej në Sinjajevinë. Kjo është çështja, megjithatë, ende e hapur, sepse vendimi mbi poligonin ushtarak në Sinjajevinë nuk është anuluar.
Ndërkohë, Koalicioni Ndërkombëtar i Tokës “International land coalition – ILC” (në të cilin ka qenë anëtar që nga viti 2021 dhe Nisma Qytetare Të ruajmë Sinjajevinën) i bëri thirrje Qeverisë së Malit të Zi që urgjentisht të vendosë për këtë dhe të shpallë Sinjajevinën një park natyror rajonal në menaxhimin e të cilit do të marrë pjesë komuniteti lokal.
Në mes të korrikut, Sinjajevina organizoi Kampin – Të gjithë në Sinjajevinë në kornizën e të cilit u organizuan aktivitete të ndryshme – të tilla si bërja e bukës së shtëpisë dhe kaçamaku, mbledhja e bimëve mjekësore, lule dhe ahengje çaji, vizita e peizazheve të bukura si Liqeni Sava, organizimi i kinemave në Margita, karaoke, lojëra tradicionale dhe bërja e kurorave…
Në Kolashin, urbanizimin masiv nuk përcillet edhe nga rritja e numrit të banorëve.
Për javë të tëra, OJQ Zeleni Kolashin ka paralajmëruar për mangësitë e Projekt Ndryshimeve në Planin Hapësinor dhe Urbanistik të Komunës së Kolashinit, i cili deri vonë ishte në debat publik. Ky, meqë ra fjala, është një plan strategjik zhvillimi që duhet të jetë i vlefshëm për një periudhë prej 10 vjetësh. Qytetarët kanë pritur për këto ndryshime për disa vite - drafti i mëparshëm nuk u miratua, sepse mori një mendim negativ nga Këshilli i Revizionit.
Burimi: Општина Колашин
Analiza që ata kanë arritur të bëjnë deri më tani nga OJQ Zeleni Kolashin, ka treguar se plani është kontradiktor: “Megjithëse vazhdimisht bën thirrje për rëndësinë e mbrojtjes së mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm, të decentralizuar të qytetit, parametrat që përshkruan plani tregojnë një histori tjetër… Për shembull, drafti parashikon një rritje në zonat urbane nga 124 hektarë ekzistues në 482 hektarë deri në vitin 2030, një rritje prej gati katër herë, e parashikuar për një periudhë më pak se 10 vjet. Pjesa më e madhe e kësaj rritjeje i referohet pjesës qendrore të urbanizuar të komunës, jo vetëm qendrës së qytetit), për të cilën ky plan parashikon ndërtime të reja intensive, "thonë nga OJQ Zeleni Kolashin.
Siç theksojnë aktivistët, kjo mund të shihet përmes rregulloreve për ndërtimin e ndërtesave me një lartësi prej pesë kateve mbi tokë në qendër të qytetit, ku banimi i lejuar i truallit shkon deri në 100 për qind, që do të thotë se plani lejon që baza e ndërtesës të përkojë me truallin në të cilin është ndërtuar. Sidoqoftë, plani gjithashtu kërkon që në secilën pjesë të një parcele të mbulohet me gjelbërim dhe të ruhen pamjet në zonat malore përreth. Si? Nëse lejohet të ndërtohen ndërtesa të larta në një rresht që zënë të gjithë sipërfaqen e truallit?” - pyesin nga kjo OJQ.
Ata gjithashtu pohojnë se një rritje kaq e madhe në zonat urbane nuk do të shoqërohet me ndonjë rritje të madhe të numrit të banorëve. Drafti parashikon që deri në vitin 2030 popullsia e Kolashinit të rritet me 592, krahasuar me shifrën e vitit 2011. Pra, zhvillimi i zonave të reja urbane nuk është përgjigja ndaj rritjes demografike - atëherë, për kë po ndërtohet në një masë të tillë? Nëse plani parashikon që zona urbane të rritet pothuajse katër herë dhe popullsia të rritet me rreth 600, a mund të flasim vërtetë për përdorimin optimal të hapësirës në dispozicion?”
MEPHU beson se ndryshimet në PHU të Kolashinit u afruan në përputhje me parimin e planifikimit të qëndrueshëm hapësinor dhe qëllimin e shtetit të Malit të Zi për zhvillimin e turizmit dhe prosperitetin e komunave veriore. Qëllimi i zhvillimit të ndryshimeve në PHU është shqyrtimi i zgjidhjeve të planifikimit hapësinor brenda kornizës së dokumentit aktual të planifikimit, si dhe mundësia e zgjerimit të vendbanimeve dhe planifikimit të përmbajtjeve të reja në përputhje me strategjinë e zhvillimit të rajonit verior. Duke pasur parasysh zhvillimin e përshpejtuar të turizmit dhe ofertave të tjera, paraqitet nevoja për ndërtimin e objekteve të reja turistike, banesave kolektive, aktiviteteve qendrore dhe ngjashëm.
Megjithatë, siç thuhet nga kjo ministri, duke pasur parasysh se një numër i konsiderueshëm i dokumenteve të planifikimit të rendit më të ulët nuk janë në përputhje me kapacitetet reale hapësinore dhe PHU në fuqi, është e nevojshme të rishikohen planet aktuale dhe të jepen udhëzime për përpunimin e tyre të mëtejshëm të planifikimit në përputhje me vizionin e PHU me udhëzime të veçanta për PDU "Qendër", PDU "Breza" dhe PDU "Smajalagiça polje". “Urbanizimi dhe zbatimi i zgjidhjes së planifikimit kërkon përdorimin e zonave ekzistuese të ndërtimit për zgjerimin e vendbanimeve (vetëm 35 për qind e shfrytëzimit të zonës së ndërtimit në ZHPU (Zhvillimi i Prëgjithshëm Urbanistik) nuk tregon qëndrueshmëri të mjaftueshme të zhvillimit aktual hapësinor dhe shpërndarje të pabarabartë të ndërtimit brenda zonës së ndërtimit”.
Asnjë vizion për mbrojtjen e pyjeve, lumenjve dhe tokës
Gjithashtu duhet theksuar se tek synimet theksohet rëndësia e mbrojtjes së pyjeve dhe promovimi i bujqësisë dhe agroturizmit, por që më pas planifikohet të merren 60 hektarë tokë bujqësore, 100 hektarë pyje dhe 200 hektarë sipërfaqe të tjera natyrore për një rritje të tillë në zonat urbane.
Është gjithashtu interesante se forma aktuale e Draft PHU-së nuk i kushton vëmendje të mjaftueshme iniciativave të tjera të fundit për mbrojtjen e zonës së Komunës së Kolashinit, siç është mbrojtja e lumit Mrtvica me rrethinat e tij. Plani lë të hapur disa skenarë për ndërtimin e hidrocentraleve të shumta në Moraça dhe Tara, gjë që nuk është në përputhje me postulatet e mbrojtjes së mjedisit, as me qëllimet mjedisore që Plani nuk mbron në mënyrë adekuate ndaj objektivave mjedisore që përcakton në udhëzimet e tij. Ne e shohim këtë paradoks në një numër vendesh të tjera - për shembull, Drafti po përpiqet të nxisë zhvillimin e agroturizmit dhe ta mbajë golfin si një ‘mundësi në fushën e zhvillimit të turizmit’, megjithëse golfi kërkon burime të mëdha hapësinore dhe shkatërrim të habitateve të specieve bimore lokale në favor të zhvillimit të një kullote të veçantë, e cila arrihet nga përdorimi i pesticideve dhe për këtë arsye nuk mund të jetë në përputhje me mbrojtjen e mjedisit”, paralajmërojnë nga Zeleni Kolašin (Kolashini i Gjelbër).
Nga kjo OJQ, ata gjithashtu vunë re se planifikuesit kopjuan fjalë për fjalë paragrafin që kishte të bënte me problemin mjedisor nga teksti i PDU "Kolashin-Qendër" nga 15 vjet më parë. Që atëherë, siç theksojnë ata, shumë ka ndodhur në Kolashin - ndërtimi i një infrastrukture të re të skive në Bjelasicë, ndërtimi i mini hidrocentraleve dhe lufta e komuniteteve lokale kundër një plani të tillë zhvillimi, ndërtimi i një autostrade, bumi ndërtimor në vitin e kaluar, pasojat lokale të ndryshimeve klimatike globale… ,,,,Pavarësisht nga e gjithë kjo, plani i ri strategjik i zhvillimit të Kolashinit nuk sheh se ka ndonjë sfidë dhe problem të ri në mbrojtjen e mjedisit, as nuk ofron zgjidhje të mundshme? Jemi të mendimit se kjo flet shumë për vëmendjen me të cilën është përgatitur Drafti i këtij Plani ”.
Mynih, Lisbonë, Mançester,… kanë një bollëk të praktikave të mira që pavarësisht nga madhësia, mund t'i aplikojnë qytetet e tjera.
Që një qytet të konsiderohet “i gjelbër”, ai duhet të plotësojë nëntë kritere, sipas Earth.Org, një lëvizje globale mjedisore që mbron politikën e qëndrueshme ekonomike dhe qeverisjen e planetit Tokë.
Këto kritere përfshijnë përqindjen e hapësirave të gjelbra publike dhe përqindjen e nevojave totale të energjisë nga energjia e rinovueshme, përqindjen e popullsisë që përdor transportin publik për të shkuar në punë, nivelin e ndotjes së ajrit, konsumin e ujit për frymë, disponueshmërinë e terreneve për këmbësorë, disponueshmërinë e riciklimit dhe kompostimit urban në të gjithë qytetin, si dhe numrin e tregjeve bujqësore.
10 qytetet më të gjelbra, sipas Earth.Org, përfshijnë Vjenën, Mynihun, Berlinin, Madridin, Sao Paulon, Mançesterin, Lisbonën, Singaporin, Amsterdamin dhe Uashingtonin.
Vjena është e njohur për planifikimin e saj metodik hapësinor, transportin e mirë publik dhe hapësirat e gjelbra që janë një pjesë e madhe e identitetit të saj. Mynihu krenohet me një sistem mbresëlënës tranzit, ndërkaq Berlini është krijuar për të ecur dhe ka një nga nivelet më të ulëta të përdorimit të ujit për frymë në Evropë. Madridi është i përshtatshëm për këmbësorët, si dhe Mançesteri, i cili ka një nga normat më të larta të përdorimit të transportit publik në Evropë. Lisbona është e njohur për programet e saj të mira të riciklimit dhe kompostimit, dhe Singapori për kopshtet e tij bregdetare dhe parqet e mëdha që shërbejnë si “kopshte terapeutike” të dizajnuara për të moshuarit. Amsterdami ka shumë shtigje biçikletash, dhe Uashingtoni është një oazë e gjelbër, plot sheshe dhe parqe publike. Qyteti i fundit në këtë listë, i cili mund të vijë si befasi, është Sao Paulo – për shkak të bollëkut të tregjeve bujqësore në qytet, si dhe për shkak se banorët e tij janë përdoruesit më të mëdhenj të energjisë së rinovueshme në shkallë globale.
Në listën e qyteteve më të gjelbra të krijuar nga portali i specializuar The Sustainable Living Guide, gjendet edhe Kopenhaga, Cyrihu, Reykjaviku, Lubjana, Montevideo, Tokio…
Këto qytete kanë një bollëk i praktikave më të mira në të gjitha këto zona që qytetet e tjera mund t'i aplikojnë pavarësisht nga madhësia.
MEPHU për ResPublic thekson se është gjithnjë e më e vështirë të arrihet një shpërndarje e barabartë e zonave të gjelbra në qytete, por se kjo po ndiqet. “Shkalla optimale e gjelbërimit në nivelin e qytetit të rekomanduar është 25 metra katrorë për frymë.”
Nga ky departament qeveritar shpjegojnë se vizioni i gjelbërimit të qyteteve është pjesë integrale e çdo plani hapësinor dhe urbanistik, por se parametrat e planifikimit janë lënë pas dore. Me shqyrtimin e duhur të të gjitha kushteve të përcaktuara të planifikimit dhe dizajnit përgjegjës dhe profesional, është e mundur të merren zgjidhje shumë më të mira hapësinore edhe në bazë të planeve të vlefshme. Problemi është shpesh neglizhimi i parametrave të planifikimit të gjelbërimit në praktikë, kështu që në periudhën e ardhshme është e nevojshme të përqendrohet një përpjekje e madhe në kontrollin e zbatimit të dokumenteve të planifikimit përmes revizionit të dokumentacionit të projektit dhe lëshimit të miratimeve të nevojshme, me theks në kontrollimin nëse janë respektuar parametrat e planifikimit të përcaktuar në lidhje me përqindjen minimale të zonave të gjelbra”.
Qytetet, sipas MEPHU, duhet të zhvillohen përmes zhvillimit të një gjenerate të re të dokumenteve të planifikimit që do të ndjekin vizionin e Strategjisë së Zhvillimit të Qytetit. Planet hapësinore të vjetruara nuk ofrojnë më përgjigje adekuate për sfidat e reja të zhvillimit social dhe hapësinor. Shembujt e praktikës së mirë tregojnë rëndësinë e monitorimit të dinamikës dhe përshtatjes së modeleve të planifikimit urban për t'i bërë qytetet më të mençura, më humane dhe më elastike ndaj sfidave të reja dhe ndryshimeve klimatike, ndërsa njëkohësisht i bëjnë ato vende më cilësore për të jetuar. Ndër disa aspektet kyçe për arritjen e zhvillimit të qëndrueshëm hapësinor dallohen rinovimi urban dhe transformimi i zonave të gjelbra, rrjetëzimi i zonave të gjelbra, menaxhimi i ujërave atmosferike dhe ujërave të zeza, krijimi i sistemeve të hapësirës publike, sigurimi i cilësisë së banimit, përmirësimi i lëvizshmërisë së qëndrueshme, arritja e efikasitetit të energjisë, inkurajimi i një qasjeje pjesëmarrëse në planifikimin dhe krijimin e identitetit urban ”.
Pozicioni i kësaj ministrie përkatëse është se është e nevojshme të rritet niveli i gjelbërimit të qyteteve përmes formimit të kulmeve të gjelbra dhe gjelbërimit të fasadave të ndërtesave, që është një trend i madh në botë. "Në mënyrë që e gjithë kjo të zbatohet më shpejt dhe në mënyrë më efikase, kërkohen gjithashtu ndryshime në zgjidhjet ekzistuese ligjore dhe në rregulloren në fushën e planifikimit hapësinor."
Fushiç beson se nëse në vitet e fundit është folur për legalizimin e deri në 100 mijë objekteve të ndërtuara në mënyrë të paligjshme, si dhe rrezikimin e burimeve të furnizimit me ujë rajonal për bregdetin, është e qartë se shteti i Malit të Zi ka humbur kontrollin e procesit të urbanizimit dhe zhvillimit të planifikuar të qyteteve në të gjitha nivelet. "Qytetet e gjelbra duhet të jenë hapi i ardhshëm pasi të jenë rregulluar hapat bazë, të tilla si ndërtimi i infrastrukturës së trafikut dhe elementeve të tjerë. Si komunitet, ne duhet të përgatitemi për ndryshimet e ardhshme klimatike dhe të përpiqemi të zbusim efektet e saj. Për fat të keq, mungesa e dokumentacionit planor dhe strategjive ose moszbatimi i tyre lënë hapësirë për shkatërrim të mëtejshëm të hapësirës dhe ndryshimin e përdorimit të sipërfaqeve.
MEPHU thekson se në mesin e projekteve të gjelbra të rëndësishme për Mojkovac, theksohet projekti “Rehabilitimi i deponisë së parregulluar në vendin e Zakrshnica”, i cili është në brigjet e lumit Tara dhe përfundimi i të cilit është planifikuar për tre vitet e ardhshme. Përveç kësaj, ata planifikojnë të përmirësojnë sistemin e menaxhimit të ujërave të zeza në këtë qytet.
Për Kolashin, thonë, fondet për ndërtimin e një oborri riciklimi janë planifikuar nga ky departament qeveritar. Ata gjithashtu planifikojnë të ndërtojnë një impiant për trajtimin e ujërave të zeza dhe rrjetin e ujërave të zeza dhe të përmirësojnë furnizimin me ujë.
Mojkovac, thotë Fushtiç, sot është një qytet pa transport urban dhe vetëm me një nivel primar të kujdesit shëndetësor. Sigurisht, ambulancat rurale janë aktive në letër, por në realitet ato janë shndërruar në kapella. Tingëllon morbide, por kështu është. Banorët e fshatit Mojkovac detyrohen të paguajnë një taksë të shtrenjtë, sepse nuk ka transport publik, në mënyrë që të vijnë në Qendrën Shëndetësore. Rrugët në shumicën e fshatrave janë të këqija. Largimi nga problemi i jetës së padenjë në fshat, si autoritetet lokale ashtu edhe ato shtetërore, nuk do ta largojnë problemin. Kështu, infrastruktura rrugore, shërbimet në dispozicion dhe inovacioni mund të përmirësojnë pamjen e përgjithshme socio-ekonomike dhe demografike të Mojkovacit, i cili në fund të fundit mund të jetë një qytet i vetë-qëndrueshëm. "
Mangësi të ngjashme karakterizojnë jetën në Kolashin, e cila duhet të mbështetet në burimet hapësinore dhe të zhvillojë paralelisht turizmin dhe bujqësinë.
Ka shumë hapësirë për përparim dhe ndryshim në qasjen ndaj zhvillimit urban. Koha... ndërsa efektet e ndryshimit të klimës ndjehen gjithnjë e më shumë, vit pas viti, nuk pret.
Teksti është pjesë e iniciative “Histori nga rajoni” që zbatohet nga Res Publica dhe Instituti për Studime të Komunikimit nga Maqedonia, në bashkëpunim me partnerët nga Mali i Zi (PCNEN), Kosova (Sbunker), Serbia (Autonomija), Shqipëria (Exit), dhe Bosnja dhe Hercegovina (Analiziraj.ba), në kuadër të projektit "Përdorimi i gazetarisë së bazuar në fakte për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të luftuar dezinformimin në hapësirën mediatike në Maqedoninë e Veriut" me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Shkup.
Ju lutemi lexoni rregullat para se të komentoni ose shkarkoni Vini re: Pikëpamjet dhe qëndrimet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Institutit për Studime të Komunikimit ose donatorit.
