Поранешниот министер за надворешни работи на Црна Гора, доскорешен пратеник во тамошниот парламент и своевремено амбасадор на Србија и Црна Гора Миодраг Лекиќ, смета дека војните во Украина и Палестина ги покажале слабостите на Европа, која како таква „го чека“ пристапувањето. на Црна Гора и другите земји од регионот, кои се соочуваат со сериозни предизвици од кои најголемиот е борбата против организираниот криминал и корупцијата. Долгогодишниот дипломат и професор по хуманистички и политички науки на универзитетот во Рим го споредува Западен Балкан со „Балкан експрес“, воз кој често се поправа, а станицата кон која е упатен - Брисел, како што вели, често е нефункционална. Тој во иднина очекува редефинирање на односите меѓу Европа и Западен Балкан и поискрен однос на меѓународната заедница со претставниците на овие земји, бидејќи, како што вели, граѓаните се трпеливи и го гледаат регионот во ЕУ, но имаат причина да се насочи критичкото сечило и да се крене гласот кон домашните власти, како и кон меѓународните адреси каде треба да прашаат што се случува.
Откако ЕК нè запозна со последниот Извештај за напредокот - каков е вашиот впечаток, дали Црна Гора е заглавена или заборавена на патот кон Брисел и каде гледате објективни причини на домашна страна, а каде на меѓународна адреса, за она што може да се нарече „ тапкање во место“ ?
-Со овој Извештај повторно добивме оценки кои често нè одржуваат да полагаме испити, повторно ни се дава шанса да полагаме, но свидетелството не го добиваме и тоа е судбината и на регионот. Сега тие извештаи се толкуваат и секогаш се води битка за толкувања на домашен терен. Причините за оваа стагнација, мора да признаеме, се и внатрешни и надворешни. Внатрешно, дека не ги усвојуваме овие стандарди, отворено се зборува дека не ги исполнуваме тие поглавја 23/24, кои се однесуваат на борба со криминалот и корупцијата. Тоа се многу јасни пораки и објективно се вели дека таму не сме напредувале и тоа е едната страна на приказната.
Другата страна е дека ни надворешниот фактор не ни оди во прилог. Европа има своја драма, како да се дефинира како релевантна тема и тоа во овој момент не е за Балканот. Во војните во Украина, Палестина, Европа е прилично бледа, па може да се каже дека Западен Балкан личи на еден воз, Балкан експрес, кој често се поправа, а станицата кон која се упативме - Брисел, често е расипана.
Постои уште еден принцип на „регата“, а тоа е да се оцени напредокот на поединечни земји, и според него, Црна Гора претендира да биде следната членка на ЕУ. Точно е дека направивме најмногу, но останува уште многу работа и во основа сме заглавени од 2017 година, од ДПС, преку други влади.
Каде го гледате регионот, односно Црна Гора, во однос на регионот кога зборуваме за европската интеграција на Западен Балкан?
-Надворешно-политички, регионот прави сѐ за да припаѓа на ЕУ, понекогаш некритички го прифаќаме тој правец кон ЕУ како најдобар и јас лично го застапувам, така што во тој поглед регионот се однесува во рамките на правилата.
Станавме непријатно досие дури и за ЕУ, преку сето она што се случуваше претходно, војните. Сега некои кризи доведуваат до тоа дека не нè сакаат во овој момент, особено затоа што има еден феномен, а тоа е дека ЕУ - колку е поголема, послабо функционира. Сега со новите членки од Балканот би имало многу предрасуди, од таа гледна точка многу неповолна средина. Овој геополитички момент и за жал војната во Украина би можеле да бидат поволни.
И ЕУ покажува некои потези кои реално не се разбрани - Украина стана кандидат, Молдавија и Грузија сега се во план, не знаеме ни каде се сега границите на ЕУ, а еден парадокс е дека на Црна Гора и на Македонија им требаа претпристапни преговори за ЕУ, додека Украина го немаше тоа. Војната ја заврши таа фаза за неа, што е многу непријатна иронија. Не е фер. Уште се трудиме, некои земји го коригираа името или го дополнија, што не е мала работа и сè во желба да се дојде до приближување, па во некоја смисла ако работите не се развиваат, не е фер. Она што во основа треба да биде фер е да ни ја кажат вистината - како стојат работите. Ние сакаме во ЕУ, имам впечаток дека Турција се откажа.
Па, кој треба да им каже на граѓаните на Црна Гора, Северна Македонија, Србија, Косово - да, вие сте тука и вашиот понатамошен пат ќе зависи од тие и тие настани?
-Има различни хипотези, едната е дека има „двоен блеф“,дека ЕУ го охрабрува Западен Балкан и нема намера да ги прифати, а другата е дека земјите од Западен Балкан ветуваат реформи и немаат намера да ги спроведат.
Сè уште мислам дека по војната во Украина ќе има некои редефинирања, дури и на меѓународно ниво во поширока смисла, и таа стратешка автономија на Европа што ја започнаа Макрон и Германија. ЕУ често беше во кризи, но најде начин да се консолидира. Ми се чини дека кога ќе помине овој момент, ќе има сериозно редефинирање.
Граѓаните покажуваат големо трпение и додека ги чекаат надлежните дома и го чекаат тој датум и таа свадба. Ние сме свршени без датум за свадба во ЕУ. Граѓаните се трпеливи, имаат причина да го насочат своето критичко сечило и да го кренат гласот кон домашните власти, но дали ќе стане легитимно меѓународните фактори да се прашаат што се случува? Нема таканаречени геополитички вакууми, вакуумите брзо се пополнуваат. Кина е многу присутна, руското влијание е многу латентно, Турција исто така не го крие своето влијание.
Не би одел радикално како претседателот на Хрватска, но невозможно е да не се види дека има и бирократска инерција од страна на меѓународните организации. Не би отишол предалеку и не би ги прогласил нивните пристигнувања и конференции како форма на „дипломатски туризам“, но доста често има акции кои не даваат резултати.
ОБСЕ е на пример организација за безбедност и сигурност на Европа. Имаме војна во Украина и ОБСЕ е целосно маргинален, воопшто не ја исполнува својата улога. Со целосна почит на сите тие конференции, но таа организација треба да има повеќе авторитет, и во сите овие редефинирања очекувам ОБСЕ да ја согледа својата улога на Балканот, бидејќи ние сме толку ентузијасти за сè, па потоа да се запрашаме каков ефект има сето тоа.
Очекувам јасна политика. Не би било добро, а ние придонесовме за тоа преку проблемите што ги создаваме и нашиот инфериорен став, ова да биде регион што треба да го контролираат и тоа е најнепријатното нешто што може да ни се случи. Во Југославија беше поинаку, во однос на достоинството на државата, ние сме мала земја, но ни треба малку повеќе достоинство и компетентност.
Како ги коментирате актуелните односи меѓу Црна Гора и соседните земји, дали гледате проблеми кои би можеле да ескалираат, да отвораат проблеми кои не се решаваат? Каде ја гледате соработката - на регионално или на пошироко ниво?
-Имаме политика на добрососедство, немаме никакви акутни проблеми... гранични со Косово и Превлака. Треба да се води политика на почитување, соработка, достоинство, но и реципроцитет во реагирањето доколку нешто не е во ред.
Црна Гора доби нова извршна власт, неодамна беше избрана нова влада на чело со Милојко Спајиќ. Дали ќе ги завршат сите домашни задачи што доаѓаат од бриселските адреси?
-Врз основа на искуството на овие две претходни влади, мислам дека ова сега е поправен испит што треба да се положи. Би дал шанса, да видиме какви се капацитетите на Владата и коалицијата, ќе има искушенија.
Дали учеството на поранешниот Демократски фронт (сега За иднината на Црна Гора - ДФ) може да биде товар на тој пат? Андрија Мандиќ е претседател на Парламентот на Црна Гора, нивните функционери ќе бидат распределени во Владата - дали ги препознавате како вистински партнери за патот кон ЕУ или ги гледате како товар?
-Сите се на испит, вклучително и ДФ, како што им се дава шанса на другите, така треба и на ДФ. Мислам дека учеството на ДФ не е нешто што не враќа назад, мислам дека треба да им се даде шанса и ним.
Оваа содржина ја изработи Институтот за комуникациски студии.