Пандемијата, донесе промени во секојдневието на младите луѓе. Придржувајќи се до мерките за превенција, физичката дистанца ја подразбираат како социјална дистанца, која дополнително ги ранува во овој за нив бурен животен период. Психолозите советуваат да се следат промените во однесувањето на младите и да им се пружи поддршка за да го зачуваат менталното здравје. Училишните психолози ги охрабруваат учениците да им се обратат кога им треба помош. #РесПубликаМК поткаст со училишниот психолог, Јасмина Дечков од О.У. „Партенија Зографски“ во Скопје и психологот Иво Куновски од Клиниката за психијатрија.

Пандемијата донесе нови правила на живот. Интернетот е сè поприсутен во нашиот живот. Но, за помалку вештите за онлајн комуникација тоа носи ризик да бидат мета на предатори. ИТ инженерите упатуваат на поголема свесност со кого комуницираме на далечина. Психијатрите велат дека пандемијата е пролонгирана стресогена состојба која од нас бара претпазливост на сите нивоа, но и која ќе доведе до оттуѓување! #ResPublicaMK поткаст со невропсихијатарот Методија Чепреганов и ИТ инженерот од ФИНКИ, Владислав Бидиков.  

Лани Јавното обвинитество прифатило 44 ревизорски извештаи во коишто имало сомнеж за незаконско работење, вели Максим Ацевски, првиот човек на Државниот завод за ревизија (ДЗР). Но, Собранието коешто е основач на ДЗР, не ги разгледува ревизорските извештаи, а со тоа не бара ни одговорност од државните институции. Според македонската претставничка во ГРЕКО, Ана Павловска Данева земјава се подобрува во борбата против корупцијата, но проблем останува Антикорупциската комисија.  

За време на полискиот час, службите за социјална работа евидентирале зголемен број јавувања на жртвите на семејно насилство за психо-социјална поддршка, особено во вечерните часови. Како се справува системот и невладиниот сектор со овој проблем во ек на КОВИД 19, во #РесПублика разговараме со Наташа Станојевиќ, директорка на Центарот за социјални работи на Град Скопје и Елена Димушевска, директорка на Националната мрежа против насилство врз жените и семејно насилство.

Се зголемува бројот на заразени од КОВИД 19 во сите земји на Балканот. Дел од јавноста ги обвинува властите во Србија и Северна Македонија дека прерано ги опуштија превентивните мерки кокетирајќи со гласачкото тело во пресрет на изборите во двете земји. Сред епидемија, Босна и Херцеговина ја потресе корупциски скандал за набавка на неадекватни респиратори. Која е цената што ја плаќа Балканот за ваквите одлуки, дискутираат претставници на граѓанскиот сектор во С. Македонија, Србија, БиХ и Албанија во регионалниот поткаст на РесПублика, како дел од иницијативата #ПриказниОдРегионот.

Денот кога на вонредна седница на ријасетот на Исламската заедница, мнозинството муфтии го разреши поглаварот на ИВЗ, реисот Сулејман Реџепи објавуваме поткаст на тема дали кокетирањето со верниците го стави под знак прашалник целиот сет на протоколи за справување со пандемијата. За попустливоста на институциите кон верските заедници и барањето одговорност дебатираа професорката Мирјана Најчевска и пратеникот на СДСМ Мухамед Зеќири.

За време на кризата од Ковид 19, Владата објавила 120 итни набавки со вредност од еден милион евра. Повеќе од половина од нив, се склучиле со единствен понудувач што ја кренало цената на чинење. „Не се сите чесни во кризата. Некој сака и да заработи“ – вели Герман Филков од Центарот за граѓански комуникации, коментирајќи го начинот на кои се воделе јавните набавки. Министерот без ресор Роберт Поповски најавува нова алатка за поголема финансиска транспарентност и поредовно објавување на информациите.

Главна препорака на Светската банка и другите меѓународни финансиски институции до владите е да ја зголемат транспарентноста за време на кризата со цел да се намалат ризиците од корупција. Во поткастот на РесПублика, Герман Филков од Центарот за граѓански комуникации и забележува на Владата дека потфрли во отчетноста при јавните набавки. Министерот без ресор задолжен за комуникации, отчетност и транспарентност Роберт Поповски вели дека Владата сепак успеала да биде максимално отворена и покрај намалените ресурси и во ситуација кога работите се менуваат од час во час. Тој признава дека има пропусти, но најавува дека владините одлуки подобро ќе се набљудуваат со поставувањето нови комуникациски алатки на владината веб страница.

Како регионот се справува со корона вирусот? Во Словенија се стравува од прелевање на ситуацијата од Италија, Хрватите брзо се адаптираа со онлајн програма за учениците, а во Србија гласно се реагира дека вонредната состојба доаѓа задоцнето, особено што надлежните првично го потценија и го исмеваа вирусот. Регионалната слика за пандемијата во овој поткаст на РесПублика ни ја пренесуваат колегите новинари Јан Новак од Радио Телевизија Словенија, Ружа Иштук од Хрватска телевизија - ХТВ1 и Јелена Петровиќ од Н1 Србија.

По „Јавна соба“ продолжува низата на девијантни појави кај нашите деца, сега со „Гладијаторските мечеви на малолетници“. Кога системот на социјална контрола и санкција е затаен во институциите и во семејството, насилното однесување на децата е очекувано, смета социологот Надица Таневска Јанева. Во поткастот за РесПублика, психологот Горан Шоткаровски посочува дека решението треба да се бара во родителството базирано на доверба, но и во градењето на свеста за агресивното и насилно однесување во кое најголеми жртви се децата.

По изборите во април, партиите да се договорат за напуштање на ад хок решението од 2016 г. за т.н. „техничка влада“, предлагаат Дамјан Манчевски, министер за информатичко општество и Александар Спасеновски, професор и поранешен пратеник од ВМРО ДПМНЕ. За Манчевски е нормално во предизборен период да има интензивиран политички амбиент, но тој е различен од политичката криза пред 4-5 години оти институциите функционираат. За професорот Спасеновски пак клучно е дека техничката влада не ја релаксираше поларизацијата и не придонесе за враќање на довербата во институциите, што беше и една од причините зошто се донесе. Гледајте РесПублика поткаст.

Професорката од Технолошкиот факултет Александра Бужаровска укажува дека трговците ни декларираат биоразградливи кеси, кои всушност не се, оти суровината за вистинските разградливи кеси е 2-4 пати поскапа од онаа што ја користат нашите производители и увозници.

Филип Ивановски од Асоцијацијата за управување со отпадот при Стопанската комора вели дека градоначалниците, особено во предизборие, не треба да се плашат да им кажат на граѓаните, дека услугите за собирање на смет и управување со отпад чинат пари. Ако сакаме да имаме чисти улици, комуналната такса треба да биде меѓу 300-400 денари, наместо досегашните 200-300 денари.

Пластичните кеси нема да бидат бесплатни и ќе се продаваат најмалку за 10 денари. Ова се предвидува со измените на неколкуте закони за управување за отпад во кој се допрецизира производството и дистрибуцијата на кесите за пазарење, што треба да стапат на сила догодина. Во Македонија годишно се употребуваат над 150 милиони кеси, а тоа се близу 2.000 тони пластика која најтешко се собира и останува на почвата како микропластика. Професорите укажуваат дека треба да се внимава што ни се продава како биоразградлива кеса, бидејќи кај нас како такви се декларираат и тие кои не се.

Гасификацијата на домаќинствата не e исплатлива опција бидејќи до 2050 година гасот ќе треба да исфрли од употреба оти е фосилно гориво, смета реномираниот хрватски професор Невен Дуиќ. Според него, оправдано е да се инвестира за употреба во индустријата бидејќи во овој момент нема подобра алтернатива. Александар Дединец од МАНУ пак вели дека јагленот не е долгорочна опција за РЕК Битола. Во поткастот на РесПублика тој ја коментира „Енергетската стратегија“ со која се поттикнува инвестирање во обновливи извори на енергија, но и намалување на побарувачката преку енергетската ефикасност.

Моделот на една изборна единица би им гарантирал на помалите партии околу пет дополнителни пратеници во Собранието на сметка на поголемите партии. Меѓутоа, дали тоа ќе овозможи поголем плурализам во смисла на идеологија и теми коишто ги застапуваат. Дополнително, ако изборните единици се креираат за да претставуваат граѓани од еден географски регион, во тој случај со исклучување на географските региони, граѓаните ќе немаат конкретен претставник во Собранието, анализираат за ResPublica поткаст политиколозите Миша Поповиќ и Илина Мангова.

Лидерските средби повеќе не се начин на кој треба да се решаваат проблемите. Од пратениците не се очекува да имаат само гласачка функција, туку и да ги претставуваат нивните мислења во работните групи во министерствата кога се подготвуваат предлог-закони, а не надвор од институциите, коментираат за ResPublica поткаст политиколозите Миша Поповиќ и Илина Мангова.

Со сегашниот изборен модел пратениците не можат сами да си го обезбедат својот мандат, туку пред сѐ зависат од лидерите на партиите и тоа предизвикува централизираност како на Собранието, така и во политичките партии. Дали нов изборен модел ќе обезбеди понезависни пратеници и Собрание или е неопходна внатрепартиска демократија? Во ResPublica видео поткаст разговаравме со политикологот Миша Поповиќ и Илина Мангова од Меѓународниот републикански институт.

Вицепремиерот Османи најавува историски октомври и добивање на датум за преговори и покрај аферата „Рекет“ и згаснувањето на СЈО без судски разрешници за главните случаа за кои беше и формирано. Тој е оптимист дека успеале да ги убедат европските партнери дека криминалци има секаде но и дека државата се справува со нив. Од невладиниот сектор се претпазливи во оценките и наведуваат дека е многу важно „Рекет“ да добие завршница, затоа што за главните земји во ЕУ – владеењето на правото е клучен приоритет.

„Катица Јанева досега не е повикана на распит во Јавното обвинителство“, вели републичкиот јавен обвинител Љубомир Јовески. За ЈО „Рекет“ е приоритетен предмет, а за Марко Трошановски од Институтот за демократија овој случај е клучен тест за враќање на довербата во правната држава која е во континуиран пад, но и параметар од кој ќе зависи евроатлантската перспектива на земјата.

Во августовскиот поткаст на РесПублика разговаравме дали има доволно волја за расчистување со високата корупција во земјава и кои се петте чекори што треба итно да се преземат за владеење на правото. Диксутиравме и за недостигот од финансиски и човечки капацитет на ЈО за ефикасни истраги, за новиот Закон за јавно обвинителство и за предлогот за ветинг на обвинителите.